İŞ VE SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU

Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşanan 1929 ekonomik krizinin ortaya çıkardığı olumsuz sonuçları ortadan kaldırmak amacıyla New Deal olarak adlandırılan politika çerçevesinde 1935 tarihli Sosyal Güvenlik Kanunu kabul edilmiştir. Kanunda öngörülen çözümler, sadece işçiler için değil ekonomik kriz nedeniyle yoksulluğa düşen herkesi kapsamaktadır. Bu Kanun, çağdaş sosyal güvenlik sisteminin öncülüğünü yapmaktadır.

İlk sosyal güvenlik sistemleri içinde 1942 yılında yayınlanan Beveridge Raporu’nun önemli bir yeri vardır. Dağınık bir görünüm arzeden İngiliz sosyal güvenlik sistemini birleştirmek ve sistemi yeniden kurmak amacıyla bu rapor hazırlanmıştır.

Sosyal güvenlik sistemini bireysel-özel fonlama esasına dayandırması nedeniyle Şili’nin bu açıdan özel bir yeri vardır. Şili, sosyal güvenlik sistemini 1982 yılından itibaren tamamen özelleştirmiştir. Bireylere sosyal güvenlik primlerini, özel sigorta şirketlerinin veya bankaların kurdukları özel fon yönetimi kuruluşlarına ödeme zorunluluğu getirilmiştir. Bu sistemde, bireysel tasarruf (fon) yönetimi esası benimsenmiştir. Sigortalılar, emeklilik fonlarını seçme ve bir fondan diğerine geçme hakkına sahiptirler

Sosyal güvenlik sisteminin finansmanında, vergi tekniğinin kullanılması bazı ülkelerde karşımıza çıkmaktadır. Yeni Zelanda’da, sosyal güvenlik sisteminin oluşturulduğu
1938 yılından beri sosyal güvenlik sisteminin finansmanı gelirler üzerinden alınan vergilerle sağlanmaktadır. Bazı ülkelerde dolaysız vergilerle sistemin finansmanı sağlanırken bazı ülkelerde ise dolaylı vergilerle sistemin finansmanı sağlanmaktadır.

Türkiye'de 25.08.1999 tarihinde 4447 sayılı “İşsizlik Sigortası” kabul edilmiş ve 01.06.2000 tarihinde uygulanmaya başlamıştır.

Kanuna göre kısa vadeli sigorta kolları prim oranı, sigortalının prime esas kazancının %2’sidir. Bu primin tamamını işveren öder. Ayrıca bu oranı, %1,5 oranına düşürmeye ya da %2,5 oranına arttırmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir.

İşsizlik sigortası, ülkemizde en geç uygulanmaya başlayan sigorta koludur. İşsizliğin kişiler üzerinde yarattığı olumsuz sonuçların azaltılmasına yönelik olarak 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu 25.08.1999 tarihinde  kabul edilmekle birlikte Kanunun yürürlüğe girme tarihi 01.06.2000 tarihine bırakılmıştır.

Kurumun prim ve diğer alacakları, ödeme süresinin dolduğu tarihi takip eden takvim yılı başından başlayarak 10 yıllık zamanaşımına tabidir (SSGSSK m.93/2). 5510 sayılı Kanuna dayanılarak Kurum tarafından açılacak olan tazminat ve rücu davaları da 10 yıllık zamanaşımına tabidir.

İsteğe bağlı sigortalılar için prim oranı, prime esas kazancın alt ve üst sınırı arasında sigortalı tarafından belirlenen prime esas aylık kazancın %32’sidir. Bunun %20’si uzun vadeli, %12’si ise genel sağlık sigortası prim oranıdır.

5510 sayılı Kanunun 5. maddesinin 1. fıkrasının (e) bendinde belirtilenler yani Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler için prim oranı, prime esas kazançlarının %5.5 yüzde beşbuçuk)’idir. Bu prim oranının % 1 (yüzde bir)’i kısa vadeli sigorta kolları, %4.5 (yüzde dörtbuçuk)’I genel sağlık sigortası primidir.

Hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte ceza
infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde
oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklular hakkında iş kazası ve meslek hastalığı ile analık
sigortası uygulanır

Zaman içinde yaşanan ekonomik ve sosyal gelişmelere bağlı olarak sosyal güvenliğin amaç ve
kapsamında bireye ekonomik güvence sağlama,
risklerin ortaya çıkmadan önce önlenmesi ve kişiliğin geliştirilmesi şeklinde genişleme olmuştur
(Güzel-Okur ve Caniklioğlu, 2009, s.5-7; Arıcı,
1999, s.4).

Tasarruf, yardımlar, hukuki sorumluluk, yardımlaşma sandıkları ve özel sigortalardır.

Modern sosyal güvenlik teknikleri ; Sosyal yardımlar ve sosyal hizmetler, sosyal sigorta ve devletçe bakılmadır.

Sosyal güvenlik sistemini bireysel-özel fonlama
esasına dayandırması nedeniyle Şili’nin bu açıdan
özel bir yeri vardır. Şili, sosyal güvenlik sistemini
1982 yılından itibaren tamamen özelleştirmiştir.
Bireylere sosyal güvenlik primlerini, özel sigorta
şirketlerinin veya bankaların kurdukları özel fon
yönetimi kuruluşlarına ödeme zorunluluğu getirilmiştir. Bu sistemde, bireysel tasarruf (fon) yönetimi esası benimsenmiştir. Sigortalılar, emeklilik
fonlarını seçme ve bir fondan diğerine geçme hakkına sahiptirler (Tuncay ve Ekmekçi, 2011, s.34-
35; Uşan, 2009, s.36).

Sosyal güvenlikte reform çerçevesinde
16.05.2006 tarihinde kabul edilen ve 20.05.2006
tarihinde yürürlüğe giren 5502 sayılı “Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu” ile kurulan Sosyal Güvenlik Kurumu, çalışma ilişkisinin niteliğine bağlı
olarak farklı sosyal güvenlik kurumlarına bağlı olan
sigortalıları bünyesine almıştır. Bu Kanunla Sosyal
Sigortalar Kurumu, T.C. Emekli Sandığı ve BağKur’un tüzel kişilikleri sona erdirilmiş ve Sosyal
Güvenlik Kurumu altında toplanılmışlardır.

Yönetim kurulu, bir karar organı olup Kurumun en yüksek karar, yetki ve sorumluluğunu taşımaktadır.

Kanunun 6. maddesinde kısa ve uzun vadeli sigorta kolları hükümlerinin uygulanmasında sigortalı sayılmayacak olanlar sıralanmıştır. Buna göre,
a. İşverenin işyerinde ücretsiz çalışan eşi,
b. Aynı konutta birlikte yaşayan ve üçüncü derece dahil bu dereceye kadar hısımlar arasında ve aralarına dışardan
başka kimse katılmaksızın, yaşadıkları
konut içinde yapılan işlerde çalışanlar,
c. Ev hizmetlerinde çalışanlar ( Ek. Madde
9/2kapsamında sigortalı olanlarla, ücretle aynı kişi yanında ay içinde 10 gün
ve daha fazla süreyle çalışanlar hariç).
d. Askerlik hizmetlerini er ve erbaş olarak
yapmakta olanlar ile yedek subay okulu
öğrencileri

İşyerinin miras yoluyla intikali halinde ise mirasçıları, ölüm tarihinden itibaren en geç 3 ay içinde işyeri bildirgesini Kuruma vermekle yükümlüdür

Kanuna göre kısa vadeli sigorta
kolları prim oranı, sigortalının prime esas kazancının %2’sidir