İŞ VE SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU

İş sözleşmesinin hükümsüzlük yaptırımı, iş sözleşmesinin geçersizliği şeklinde ortaya çıkabilir. Doğru cevap A'dır.

İşçinin işyerinde yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi halinde işveren işçinin iş sözleşmesini derhal fesih yoluyla sona erdirebilir. Doğru cevap E'dir.

İşçinin işverenden izin almaksızın veya hastalık, kaza, ölüm gibi haklı bir sebebe dayanmaksızın bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi işverene iş sözleşmesinin derhal fesih hakkı verir. Doğru cevap C'dir.

2 yıllık kıdem süresi olan işçinin tutukluluğunun 6 haftayı aşması halinde işveren derhal fesih hakkını kullanabilir. Doğru cevap D'dir.

Ahlâk ve iyi niyet kurallarına uymayan hallere dayanarak yapılan fesihlerde fesih hakkını kullanma süresi, iki taraftan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu diğer tarafın öğrendiği günden başlayarak altı işgünü ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl ile sınırlanmıştır.

Yakın zamana kadar iş hukukunun temel kaynağı olan 1475 sayılı İş Kanunu’nun yerini 4857 sayılı İş Kanunu almıştır. Doğru cevap C'dir.

Kıdem tazminatı mevzuatımıza ilk kez 1936 yılında girmiştir. Doğru cevap B'dir.

Kıdem tazminatı, asgari bir çalışma süresini dolduran işçinin iş sözleşmesinin kanunda sayılan hallerden biriyle son bulması halinde, işveren tarafından işçiye ya da ölümü halinde mirasçılarına ödenen ve miktarı işçinin çalışma süresi ve ücretine göre saptanan paradır. Doğru cevap D'dir.

İş sözleşmesinin diğer bütün sözleşmeler için geçerli olan ve Türk Borçlar Kanunu’nda belirtilen genel sebeplerle sona ermesine “genel sebeplerle sona erme”; sözleşme taraflarından birinin irade beyanıyla sona ermesine ise “fesih” denir.

İş sözleşmelerini sona erdiren genel sebepler arasında “ölüm, tarafların uzlaşması ve saptanan (belirli) sürenin dolması” sayılabilir.

İş güvencesinden süreli fesih yoluyla ve geçerli bir sebebe dayanılmaksızın işten çıkarılan işçilerin tümü değil, işyerinde en az altı ay kıdemi bulunan ve en az otuz işçinin çalıştığı
işyerinde çalışan işçiler yararlanabilecektir.

Yer altı işlerinde çalışan işçilerde kıdem şartı aranmamaktadır.

"Arkadaşlarını işverene karşı kışkırtma" sebebi, işçinin davranışlarından kaynaklanan bir fesih sebebidir. I, II, III ve V numaralı sebepler ise "işçinin yetersizliğinden" kaynaklanan sebeplere örnek gösterilebilir.

"Öğrenme ve kendisini yetiştirme yetersizliği" sebebi, işçinin yetersizliğinden kaynaklanan bir fesih sebebidir. I, III, IV ve V numaralı sebepler ise "işçinin davranışlarından" kaynaklanan sebeplere örnek gösterilebilir.

"İşyerinde sürüm ve satış olanaklarının azalması" ve "ülkede yaşanan ekonomik kriz" gibi sebepler "işyeri dışından kaynaklanan" sebepler arasındadır. I, II ve V numaralı sebepler ise kanunda belirtilen, geçerli sebep oluşturmayacak hususlara görmektedir.

Talep ve sipariş azalması; dış pazar kaybı; hammadde sıkıntısı ve enerji sıkıntısı gibi sebepler işyeri dışından kaynaklanan sebeplerdir. İşyerinin daraltılması ise işyeri içi sebeplere örnek gösterilebilir.

Derhal fesih taraflardan birinin beyanı ile gerçekleşebilir; taraflar fesih için beklemek durumunda değildir ve karşı tarafa yapılacak bildirim için herhangi bir süre bekleme zorunluluğu yoktur. Diğer yandan, derhal fesih "bozucu yenilik doğuran bir haktır" ve karşı tarafa bir bildirim yapılması gerekir.

Kıdem tazminatı "kıdem süresi x günlük ücret x 30" formülü ile hesaplanır. Kıdem Tazminatı ödenmesine ilişkin bu formüldeki her tam yıl için öngörülen 30 günlük süre, iş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile işçi lehine arttırılabilir (1475 sayılı İK m.14/12). İş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi ile aksine bir düzenleme yapılmadıkça formüldeki bu rakam daima 30 kalacaktır.

İş sözleşmelerini sona erdiren genel sebepler arasında “ölüm, tarafların uzlaşması ve saptanan (belirli) sürenin dolması” sayılabilir.

İş sözleşmesinin ikalesi fesih anlamına gelmediği için İş Kanunlarında iş sözleşmesinin
feshine ilişkin sonuçlar ikale bakımından uygulama alanı bulmaz.