İŞ VE SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU - Deneme Sınavı - 8

Genel hükümler uyarınca, iş sözleşmesi taraflarından birinin veya her ikisinin ehliyeti ile ilgili noksanlıklar, iş sözleşmesinin Kanunun ve tarafların öngördüğü şekil şartına uygun yapılmaması, iş sözleşmesinin konusunun kanunun emredici hükümlerine, kamu düzenine, kişilik haklarına, ahlak ve adaba aykırı olması, iş sözleşmesinin geçersizliği
sonucunu doğurur. Genel hükümlere göre, geçersizlik halinde kural olarak iş sözleşmesi baştan itibaren hükümsüzdür. Zira böyle bir sözleşme daha başlangıçta “ölü doğmuş” kabul edildiğinden geçerlilik kazanamaz.

Genel hükümlere göre, geçersizlik halinde kural olarak iş sözleşmesi baştan itibaren hükümsüzdür. Zira böyle bir sözleşme daha başlangıçta “ölü doğmuş” kabul edildiğinden geçerlilik kazanamaz.

İş sözleşmesinin baştan itibaren geçersiz sayılması halinde ise, işçilerin söz konusu haklardan yararlanabilmeleri mümkün değildir. Hatta Türk Borçlar Kanunu’nun 77. maddesi gereğince geçersizliğin ileri sürüldüğü ana kadar yerine getirilen edimlerin sebepsiz zenginleşme esaslarına göre iade edilmesi de gerekecektir. 
Geçerlilik koşullarına ilişkin noksanlık ve aykırılık sadece sözleşmenin belirli bir bölümüne ilişkin ise, sadece bu bölüm geçersiz sayılır. Ancak bu koşullar olmaksızın sözleşmenin yapılması mümkün değilse, sözleşmenin tamamı geçersizdir (TBKm.27). İş sözleşmesinin geçersizliği, herkes tarafından herhangi bir süreye tabi olmadan ileri sürülebileceği gibi, hakim tarafından da kendiliğinden göz önünde bulundurulur.

İş sözleşmesinin yapılması sırasında iradesi, yanılma, aldatma,  korkutma gibi nedenlerle sakatlanan taraf yanılma, aldatma, halinin öğrenildiği, korkutmanın ise ortadan kalktığı andan itibaren bir yıl içinde sözleşme ile bağlı kalmak istemediğini karşı tarafa beyan ederek, iş sözleşmesinin iptalini isteyebilir.

Bu durumda işverenin ölümüyle iş sözleşmesinin son bulması
için, iş sözleşmesinin işverenin kişiliği dikkate alınarak yapılıp yapılmadığına bakılacaktır. Eğer böyle özel bir durum söz konusu değilse, işverenin ölümü iş sözleşmesini sona erdirmez. Bu halde işveren ölmüş olsa dahi, iş sözleşmesinden doğan borçları mirasçıları tarafından yerine getirilir.

İş hukukuna özgü bir fesih yöntemi olan süreli fesih yönteminde, süresi belirsiz sürekli iş sözleşmelerinin, taraflardan biri tarafından feshedilmesinden önce bu durumun karşı tarafa bildirilmesi gereğini öngörülmüştür (İK m.17/1). Bu yöntemde, iş sözleşmesi taraflardan birinin fesih bildiriminde bulunduğu anda sona ermemekte, sözleşme belirli bir süre daha geçerliğini sürdürmektedir. Başka
bir deyişle, fesih bildiriminde bulunan taraf, diğer tarafa belirli bir süre tanımakta, tanınan sürenin dolması ile sözleşme sona ermektedir.

İş sözleşmesinin diğer bütün sözleşmeler için geçerli olan ve Türk Borçlar Kanunu’nda belirtilen sözleşme taraflarından birinin irade beyanıyla sona ermesine ise “fesih” denir. Doğru cevap A'dır.

İş sözleşmesinin hükümsüzlük yaptırımı, iş sözleşmesinin geçersizliği şeklinde ortaya çıkabilir. Doğru cevap A'dır.

İşçinin işyerinde yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi halinde işveren işçinin iş sözleşmesini derhal fesih yoluyla sona erdirebilir. Doğru cevap E'dir.

İşçinin işverenden izin almaksızın veya hastalık, kaza, ölüm gibi haklı bir sebebe dayanmaksızın bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi işverene iş sözleşmesinin derhal fesih hakkı verir. Doğru cevap C'dir.

2 yıllık kıdem süresi olan işçinin tutukluluğunun 6 haftayı aşması halinde işveren derhal fesih hakkını kullanabilir. Doğru cevap D'dir.

Ahlâk ve iyi niyet kurallarına uymayan hallere dayanarak yapılan fesihlerde fesih hakkını kullanma süresi, iki taraftan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu diğer tarafın öğrendiği günden başlayarak altı işgünü ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl ile sınırlanmıştır.

Yakın zamana kadar iş hukukunun temel kaynağı olan 1475 sayılı İş Kanunu’nun yerini 4857 sayılı İş Kanunu almıştır. Doğru cevap C'dir.

Kıdem tazminatı, asgari bir çalışma süresini dolduran işçinin iş sözleşmesinin kanunda sayılan hallerden biriyle son bulması halinde, işveren tarafından işçiye ya da ölümü halinde mirasçılarına ödenen ve miktarı işçinin çalışma süresi ve ücretine göre saptanan paradır. Doğru cevap D'dir.

İş sözleşmesinin diğer bütün sözleşmeler için geçerli olan ve Türk Borçlar Kanunu’nda belirtilen genel sebeplerle sona ermesine “genel sebeplerle sona erme”; sözleşme taraflarından birinin irade beyanıyla sona ermesine ise “fesih” denir.

İş sözleşmelerini sona erdiren genel sebepler arasında “ölüm, tarafların uzlaşması ve saptanan (belirli) sürenin dolması” sayılabilir.

İş güvencesinden süreli fesih yoluyla ve geçerli bir sebebe dayanılmaksızın işten çıkarılan işçilerin tümü değil, işyerinde en az altı ay kıdemi bulunan ve en az otuz işçinin çalıştığı
işyerinde çalışan işçiler yararlanabilecektir.

Yer altı işlerinde çalışan işçilerde kıdem şartı aranmamaktadır.

"Arkadaşlarını işverene karşı kışkırtma" sebebi, işçinin davranışlarından kaynaklanan bir fesih sebebidir. I, II, III ve V numaralı sebepler ise "işçinin yetersizliğinden" kaynaklanan sebeplere örnek gösterilebilir.

"Öğrenme ve kendisini yetiştirme yetersizliği" sebebi, işçinin yetersizliğinden kaynaklanan bir fesih sebebidir. I, III, IV ve V numaralı sebepler ise "işçinin davranışlarından" kaynaklanan sebeplere örnek gösterilebilir.