İŞ VE SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU - Deneme Sınavı - 12

İş sözleşmesinin iş görme, ücret ve bağımlılık olmak üzere üç unsuru bulunmaktadır.

İş sözleşmesi devamlı sözleşmelerden biridir.

Nitelikleri bakımından en çok 30 iş günü süren işlere süreksiz iş denir.

Çağrı üzerine çalışmada taraflarca kararlaştırılmamışsa haftalık çalışma süresi yirmi saat kararlaştırılmış sayılır

Kamuya ait iş yerlerinde, yüzde iki oranında eski hükümlü işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırma zorunluluğu vardır.

Röntgen teknisyenliği kadınlara yasak olan işlerden biri değildir.

İş sözleşmesi için aranan geçerlilik koşullarına aykırı davranılmasına bağlanan hukuki sonuç kesin hükümsüzlüktür

İşçinin işverene ait üretim sırlarını ve diğer ticari sırları kendi adına kullanamayacak olması iş sözleşmesinden doğan sadakat borcunun sonucudur.

Çağrı üzerine çalışma ise Kanun’un 14. maddesine
göre, “Yazılı sözleşme ile işçinin yapmayı üstlendiği
işle ilgili olarak kendisine ihtiyaç duyulması
halinde iş görme ediminin yerine getirileceğinin kararlaştırıldığı
iş ilişkisi çağrı üzerine çalışmaya dayalı
kısmi süreli iş sözleşmesidir” (İK m.14/1).
4857 sayılı Kanun’a göre “hafta, ay veya yıl gibi
bir zaman dilimi içinde işçinin ne kadar süre ile çalışacağını
taraflar belirlemedikleri takdirde, haftalık
çalışma süresi yirmi saat kararlaştırılmış sayılır. Çağrı
üzerine çalıştırılmak için belirlenen sürede işçi çalıştırılsın
veya çalıştırılmasın ücrete hak kazanır” (İK
m.14/2).
Kanun’un 14. maddesinin son fıkrasına göre,
“İşçiden iş görme borcunu yerine getirmesini çağrı yoluyla
talep hakkına sahip olan işveren bu çağrıyı, aksi
kararlaştırılmadıkça, işçinin çalıştırılacağı zamandan
en az 4 gün önceden yapmak zorundadır. Süreye
uygun çağrı üzerine işçi iş görme edimini yerine getirmekle
yükümlüdür. Sözleşmede günlük çalışma süresi
kararlaştırılmamışsa, işveren her çağrıda işçiyi günde
en az 4 saat çalıştırmak zorundadır” (İK m.14/3). Sorunun Doğru Cevabı B Şıkkıdır.

İş Kanunu’nun 16. maddesine göre; “Birden çok
işçinin meydana getirdiği bir takımı temsilen, bu işçilerden
birinin takım kılavuzu sıfatıyla işverenle yaptığı
sözleşmeye takım sözleşmesi denir” (İK m.16/1).
Takım sözleşmesi genellikle mevsimlik işlerde yapılmaktadır.
İş Kanunu’nun 16. maddesinde yer alan “…takım
sözleşmesinde ismi yazılı işçilerden her birinin işe
başlamasıyla, o işçi ile işveren arasında takım sözleşmesinde
belirlenen şartlarla bir iş sözleşmesi yapılmış
sayılır” hükmüyle (İK m.16/3) takım sözleşmesinin
işçilerin işe başlamalarıyla kurulacağı düzenleme
altına alınmıştır.
Takım sözleşmesinin mutlaka yazılı yapılması
gerekir. Yazılı şekilde yapılmayan takım sözleşmesi
geçersizdir. Ayrıca, sözleşmede her işçinin kimliği
ve alacağı ücret de gösterilmelidir. Sorunun Doğru Cevabı C Şıkkıdır.

İş sözleşmesi askıya alınan yönetici; sendikanın
tüzel kişiliğinin sona ermesi, seçime girmemek, yeniden
seçilmemek veya kendi isteği ile çekilmek suretiyle
görevinin sona ermesi halinde, sona erme tarihinden
itibaren bir ay içinde ayrıldığı işyerinde işe başlatılmak
üzere işverene başvurabilir. İşveren, talep tarihinden
itibaren bir ay içinde bu kişileri o andaki
şartlarla eski işlerine veya eski işlerine uygun bir diğer
işe başlatmak zorundadır. Bu kişiler süresi içinde işe
başlatılmadığı takdirde, iş sözleşmeleri işverence feshedilmiş
sayılılır. Sorunun Doğru Cevabı A Şıkkıdır.

İşin özenle görülmesi borcunun kapsamının İş
Kanunu’nda yer almamasına karşın bu borca uymamanın
yaptırımı aynı Kanun’da düzenlenmiş
bulunmaktadır. Buna göre, “İşçinin kendi isteği veya
savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi,
işverenin malı olan veya malı olmayıp da eli altında
bulunan makinaları, tesisatı veya başka eşya ve
maddeleri otuz günlük ücreti tutarı ile ödenemeyecek
derecede hasara veya kayba uğratması…” iş sözleşmesinin
derhal fesih sebebidir (İK m.25/II, i). Sorunun doğru cevabı A Şıkkıdır

İşçinin iş sözleşmesinden doğan en temel borcu iş görme borcudur.İş görme borcu yapısı itibariyle
işin bizzat ve özenle görülmesi gibi bazı alt borçlariçermektedir.Türk Borçlar Kanunu’nun 395. maddesinde“Sözleşmeden veya durumun gereğindenaksi anlaşılmadıkça, işçi yüklendiği işi bizzat
yapmakla yükümlüdür”.İşçinin işini özenle yapması gerekir. Bu borç bağımsız bir borç olmayıp, iş görme borcu
içinde yer alan ve onu tamamlayan bir borçtur.İş sözleşmesinde asıl borç olan iş görme borcu
yanında, işçinin kişiliğinin tanınmasının sonucu olarak işçi ve işveren arasındaki kişisel ilişkileri de
kapsayan bazı yan borçları bulunmaktadır. İşte sadakat borcu da yan borçlardan birisidir.Teslim ve hesap verme borcuna ilişkin olarakeski 818 sayılı Borçlar Kanunu’nda herhangi bir hüküm
bulunmamaktadır. Türk Borçlar Kanunu’nun397. maddesinde ise bu konuda düzenleme yapılmıştır. Bu maddeye göre, “İşçi, üstlendiği işin görülmesi sırasında üçüncü kişiden işveren için aldığı
şeyleri ve özellikle paraları derhal ona teslim etmekve bunlar hakkında hesap vermekle yükümlüdür. İşçi
hizmetin ifasından dolayı elde ettiği şeyleri de derhal işverene teslim etmekle yükümlüdür” (TBK m. 397). İşe uygun işçi çalıştırma borcu işverenin borçları arasında yer almaktadır. Sorunun Doğru Cevabı A Şıkkıdır.

İşçinin işini özenle yapması gerekir. Bu borç
bağımsız bir borç olmayıp, iş görme borcu
içinde yer alan ve onu tamamlayan bir borçtur
 İşçinin işi özenle görme borcunun kapsamı İş Kanunu’nda
düzenlenmemiştir. Buna karşılık Türk
Borçlar Kanunu’nun 396. maddesinin 1.
fıkrasında “İşçi yüklendiği işi özenle yapmak
ve işverenin haklı menfaatinin korunmasında
sadakatle davranmak zorundadır” (TBK
m.396/1). Aynı maddenin 2. fıkrasında yer
alan “İşçi işverene ait makineleri, araç ve gereçleri,
teknik sistemleri, tesisleri ve taşıtları
usulüne uygun olarak kullanmak ve bunlarla
birlikte işin görülmesi için kendisine teslim
edilmiş olan malzemeye özen göstermekle yükümlüdür”
(TBK m.396/2). Sorunun Doğru Cevabı D Şıkkıdır

İşveren işyerinin değişik bölümlerindeki riskler
ve çalışan sayılarını göz önünde bulundurarak çalışanlar
arasında yapılacak seçim veya seçimle belirlenemediği
durumda atama yoluyla, aşağıda belirtilen
sayılarda çalışan temsilcisini görevlendirir:

İki ile elli arasında çalışanı bulunan işyerlerinde
(bir) adet
• Ellibir ile yüz arasında çalışanı bulunan işyerlerinde
(iki) adet
• Yüzbir ile beş yüz arasında çalışanı bulunan
işyerlerinde (üç) adet
• Beşyüzbir ile bin arasında çalışanı bulunan
işyerlerinde (dört) adet
• Binbir ile ikibin arasında çalışanı bulunan
işyerlerinde (beş) adet
• İkibinbir ile üzeri çalışanı bulunan işyerlerinde
(altı) adet

Sorunun Doğru Cevabı A Şıkkıdır.

İşçi ile işveren arasında kurulan sözleşmeye 1475 sayılı İş Kanunu’nda hizmet akdi denilirken, 4857 sayılı sayılı İş Kanunu’nda ise iş sözleşmesi kavramı kullanılmaya başlanmıştır.

İş sözleşmesinin iş görme, ücret ve bağımlılık olmak üzere üç unsuru bulunmaktadır.

1475 sayılı Kanunda iş sözleşmesi tanımlanmadığından bağımlılık unsuruna da yer verilmemiştir. Ancak 4857 sayılı Kanun iş sözleşmesini tanımlayarak bağımlılık unsuruna açıkça yer vermiştir.

İş sözleşmesi, hukuki ehliyete ve eşit haklara sahip işçi ve işverenin serbest iradelerinin birleşmesinden oluşan özel hukuk sözleşmesidir.

Tam süreli iş sözleşmeleri ise, çalışma hayatında kanunen belirlenmiş haftalık ve
günlük çalışma sürelerini kapsayan sözleşmelerdir.