İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN TEMELLERİ - Deneme Sınavı - 5

Mesela Plini, işçilerin çalışma ortamında bulunan tehlikeli tozlara karşı korunmaları amacıyla başlarına maske yerine geçmek üzere torba geçirmelerini önermiştir. Dolayısıyla doğru cevap C seçeneğidir.

İlk iş hekimliği kitabı olan De Morbis Metallici'yi Paracelsus yazmıştır. Dolayısıyla doğru cevap C seçeneğidir.

Agricola yazdığı “De Re Metallica” isimli kitabında, maden ocaklarında tozu önlemek için maden ocaklarının havalandırılması gerektiğini belirtmiş ve iş sağlığı ve güvenliği yöntemleri konusunda önerilerde bulunmuştur. Dolayısıyla doğru cevap D seçeneğidir.

Ramazzini, uzun incelemeler sonucu yazdığı meslek hastalıkları kitabı De Morbis Artificum Diatriba ile iş sağlığının kurucusu sayılmıştır. Dolayısıyla doğru cevap E seçeneğidir.

Her üç seçenekte iş sağlığı ve güvenliğinin amaçları arasında yer almaktadır. Dolayısıyla doğru cevap E seçeneğidir.

Her üç seçenekte iş sağlığı ve güvenliği konusunun önem kazanmasının nedenleri arasında yer almaktadır. Dolayısıyla doğru cevap E seçeneğidir.

Her üç seçenekte verilen tanımda doğrudur. Dolayısıyla doğru cevap E seçeneğidir.

Verilen her üç seçenekte doğrudur. Dolayısıyla doğru cevap E seçeneğidir.

Kaza sıklık oranı, belirli bir dönemde, bir milyon insan-saatlik çalışma süresi içinde
meydana gelen ve bir günden fazla işgöremezlikle sonuçlanan kaza sayısını ifade
etmektedir

Kaza ağırlık oranı ise belirli bir dönemde, bir milyon insan-saatli çalışma süresi içinde iş kazası nedeniyle kaybolan işgünü sayısını ifade etmektedir

İş kazalarının nedenleri konusunda yapılan araştırmalar, kazaların başlıca iki temel nedeni olduğunu ortaya koymaktadır. Bunlar, insana bağlı nedenler ile fiziksel ve mekanik çevre koşullarına bağlı nedenlerdir. İnsana bağlı iş kazaları, insanların tehlikeli davranışları sonucu ortaya çıkan kazalardır. İş kazalarının insana bağlı nedenlerle ortaya çıkmasında insanların kişisel özellikleri ile fizyolojik ve psikolojik faktörler etkili olmaktadır.  Fiziksel ve mekanik çevre koşullarına bağlı nedenler, teknik nedenler olarak da ifade edilmektedir. Fiziksel ve mekanik çevre koşullarına bağlı iş kazaları ise makinelerden, üretim organizasyonundan ve çevresel faktörlerden kaynaklanmaktadır.

Tehlikeli davranışlara yol açan kişisel özellikler, iş kazalarına yol açan insana bağlı nedenlerden ilkidir. Bu özellikler yaş, cinsiyet, medeni durum, statü, kıdem ve eğitim düzeyi olarak gruplandırılabilir.
• Yaş, iş kazalarının meydana gelme sıklığı gözönünde bulundurulduğunda
kişisel özellikler arasında önemli bir faktördür. Yaş ilerledikçe işçilerin daha
güvenli davranışlar içinde bulundukları, genç yaşlarda ise daha tehlikeli işlerde çalışmaları ve daha tedbirsiz davranma eğiliminde olmaları nedeniyle genç işçilerin iş kazasına uğrama oranının daha yüksek olduğu görülmektedir.

Eğitim seviyesi de iş kazalarının meydana gelmesinde etkili olan faktörlerden bir diğeridir. Eğitim seviyesinin yükselmesine bağlı olarak çalışanlarda
iş sağlığı ve güvenliği bilinci oluşmakta ve bu sayede tehlikeleri ve sonuçlarını önceden görüp değerlendirme yeteneği gelişmektedir. Dolayısıyla, eğitim
seviyesi yüksek olan işçilerin eğitim seviyesi düşük olanlara göre iş kazasına
uğrama ihtimalinin daha az olduğu düşünülmektedir

İşyerlerinde, fiziksel ve mekanik çevre koşullarına bağlı olarak teknik nedenlerden meydana gelen iş kazaları başlıca üç başlık altında ele alınabilir. Bunlar
makinelerin yol açtığı kazalar, üretim organizasyonunun yol açtığı kazalar ve çevresel faktörlerin yol açtığı kazalardır.

Makinelerden kaynaklanan başlıca kaza nedenleri
şunlardır:
• Makinenin üretimi sırasında bilinmeyen veya öngörülemeyen tehlikeli bir
yönünün makinenin kullanılmaya başlamasından sonra fark edilmesi,
• Makinenin üretim hatası nedeniyle arızalı olması,
• Makinenin standartlara uygun olmayan şekilde üretilmiş olması,
• Makinenin kapasitesinin aşırı zorlanması,
• Makineler için gerekli bakım ve onarım işlemlerinin ve periyodik bakımlarının zamanında yapılmaması,
• Makinelerin asıl kullanım alanları ve amaçları dışında kullanılması,
• Kişisel koruyucu malzemelerin kullanılmaması,
• Makinelerin koruyucularının olmaması veya varsa bile devre dışı bırakılmasıdır

Makinelerin yol açtığı kazalar, fiziksel ve mekanik çevre koşullarına bağlı
teknik nitelikteki iş kazalarından ilkidir. Günümüzde, makinenin girmediği işyeri neredeyse yok gibidir. Özellikle sanayi işletmelerinde yoğun olarak makine
kullanılmaktadır. Üretimde yer alan makinelerin vazgeçilmezliği ve çokluğu da
kaza ihtimalini artırmaktadır. Makinelerden kaynaklanan başlıca kaza nedenleri
şunlardır:
• Makinenin üretimi sırasında bilinmeyen veya öngörülemeyen tehlikeli bir
yönünün makinenin kullanılmaya başlamasından sonra fark edilmesi,
• Makinenin üretim hatası nedeniyle arızalı olması,
• Makinenin standartlara uygun olmayan şekilde üretilmiş olması,
• Makinenin kapasitesinin aşırı zorlanması,
• Makineler için gerekli bakım ve onarım işlemlerinin ve periyodik bakımlarının zamanında yapılmaması,
• Makinelerin asıl kullanım alanları ve amaçları dışında kullanılması,
• Kişisel koruyucu malzemelerin kullanılmaması,
• Makinelerin koruyucularının olmaması veya varsa bile devre dışı bırakılmasıdır.

Üretim organizasyonunun yol açtığı kazalar, fiziksel ve mekanik çevre koşullarına bağlı teknik nitelikteki iş kazalarının ikinci grubunu oluşturur. İşveren,
mal veya hizmet üretmek için işyerinde işçiler ile maddi olan ve olmayan unsurlarla birlikte bir üretim organizasyonu oluşturmaktadır. Bir kısım iş kazası da
işveren tarafından kurulan bu üretim organizasyonundan kaynaklanmaktadır. Bu
kazaların başlıca nedenleri şunlardır:
• Mühendislik bilgisinin veya makinelerin kurulacağı alanın yeterli olmaması nedeniyle üretim organizasyonun yanlış planlanması ve uygunsuz yerleştirilmiş olması,

• Makinelerin kullanımının ve çalıştırılma düzeninin insanın doğasına ve
yapısına uyumlu olmaması (ergonomik olmaması),
• İşe alınırken işçinin işe uygun olup olmadığına dikkat edilmemesi yani işçi
seçiminde titiz davranılmaması,
• İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin gerekli tüm tedbirlerin alınmamış olması,
• İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin gerekli araç ve gereçlerin eksik olması,
• İşçilere, genel iş sağlığı ve güvenliği eğitimi ile kullanacağı makine, araç ve
gereçlerle ilgili yeterli eğitimin verilmemiş olması,
• İşverenin ve devletin iş sağlığı ve güvenliği denetimine gereken önemi göstermemesi,
• Yeterli iş güvenliği uzmanının bulunmaması, bulunanların da işyerlerinde
istihdam edilmesinden kaçınılmasıdır.

Meslek hastalıklarına neden olan başlıca faktörler şunlardır:
• Kimyasallar,
• Tozlar,
• Mikroorganizmalar,
• Fiziksel faktörler.

İş kazalarının önlenmesinde işçilerin üzerlerine düşen en önemli yükümlülük, iş sağlığı ve güvenliği kurallarına titizlikle uymaktır.

İşçileri meslek hastalıklarına ve diğer hastalıklara karşı koruyan 3 yol şunlardır:
• Koruyucu sağlık hizmetleri,
• Tedavi edici sağlık hizmetleri,
• Rehabilitasyon.

Tehlikeli davranışlara yol açan kişisel özellikler, iş kazalarına yol açan insana bağlı nedenlerden ilkidir. Bu özellikler yaş, cinsiyet, medeni durum, statü, kıdem ve eğitim düzeyi olarak gruplandırılabilir.

Yaş, iş kazalarının meydana gelme sıklığı göz önünde bulundurulduğunda kişisel özellikler arasında önemli bir faktördür. Yaş ilerledikçe işçilerin daha güvenli davranışlar içinde bulundukları, genç yaşlarda ise daha tehlikeli işlerde çalışmaları ve daha tedbirsiz davranma eğiliminde olmaları nedeniyle genç işçilerin iş kazasına uğrama oranının daha yüksek olduğu görülmektedir. Tablo 2.1’den de anlaşılacağı gibi Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) 2000-2010 yılları arasındaki iş kazalarına ilişkin verileri incelendiğinde, en çok kazanın 25-29 yaş grubu işçilerde meydana geldiği, yine bu grubu 18-24 yaş grubunda bulunan işçilerin izlediği görülmektedir. 2015 yılı verilerine göre ise en çok kazanın 18-24 yaş grubunda meydana geldiği, 25-29 yaş grubunda bulunan işçilerin ise bu grubu izlediği görülmüştür. 30-34 ve daha yukarı yaş gruplarında, iş kazasına uğrayanların sayısının giderek azaldığı görülmektedir. İşçilerin yaşlarının ilerlemesine bağlı olarak tecrübelerinin artması ve sorumluluk duygularının gelişmesi de iş kazalarının azalmasında etkili olmaktadır. Bu nedenle yaş, iş kazalarının meydana gelmesinde önemli bir faktördür.