İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN TEMELLERİ - Deneme Sınavı - 4

Tehlikeli davranışlara yol açan fizyolojik faktörler, iş kazalarına yol açan insana bağlı nedenlerden ikincisidir. Bu faktörler fiziksel yetersizlikler, fiziksel uyumsuzluk, uykusuzluk ve yorgunluk olarak gruplandırılabilir.

Makinelerin yol açtığı kazalar, fiziksel ve mekanik çevre koşullarına bağlı teknik nitelikteki iş kazalarından ilkidir. Günümüzde, makinenin girmediği işyeri neredeyse yok gibidir. Özellikle sanayi işletmelerinde yoğun olarak makine kullanılmaktadır. Üretimde yer alan makinelerin vazgeçilmezliği ve çokluğu da kaza ihtimalini artırmaktadır. Makinelerden kaynaklanan başlıca kaza nedenleri şunlardır: • Makinenin üretimi sırasında bilinmeyen veya öngörülemeyen tehlikeli bir yönünün makinenin kullanılmaya başlamasından sonra fark edilmesi, • Makinenin üretim hatası nedeniyle arızalı olması, • Makinenin standartlara uygun olmayan şekilde üretilmiş olması, • Makinenin kapasitesinin aşırı zorlanması, • Makineler için gerekli bakım ve onarım işlemlerinin ve periyodik bakımlarının zamanında yapılmaması, • Makinelerin asıl kullanım alanları ve amaçları dışında kullanılması, • Kişisel koruyucu malzemelerin kullanılmaması, • Makinelerin koruyucularının olmaması veya varsa bile devre dışı bırakılmasıdır.

Aydınlatma da iş kazaları açısından önemli bir faktördür. Aydınlatma, iki şekilde sağlanabilir. Bunlardan biri güneş ışığından yararlanarak yapılan doğal aydınlatma, ikincisi de yapay aydınlatmadır. Doğal aydınlatmada, ışığın bol ve homojen dağılmasına dikkat edilmelidir. Yapay aydınlatma yapılan durumlarda da, yapılan aydınlatmanın görmeyi kolaylaştırmasına, rahat görme koşullarının yaratılmasına, bakımının kolay olmasına ve sağlam ve kullanışlı aydınlatma elemanları seçilmesine dikkat edilmelidir. İşyerinin konfor şartları arasında yer alan aydınlatmada genel ilke, her türlü iş ortamı için gerekli aydınlatmanın deneysel olarak tespit edilmesi ve en uygun düzeyin sağlanmasıdır. Aydınlatma birimi, lüksmetredir.

Boyalar da içinde bulunan kimyasallar nedeniyle meslek hastalıklarına yol açan önemli bir risk faktörüdür. Boyalar, vücuda temas ve solunum yoluyla girmektedirler. Özellikle, sentetik ve madeni boyalardan oluşan inorganik boyalar içerdikleri azot, metan, arsenik, kurşun, cıva, kadmiyum gibi kimyasallar nedeni ile işçi sağlığı açısından tehlike yaratmaktadırlar. Boyalar genellikle göz, akciğer, ağız ve burunda tahrişe neden olmakta, kansere yol açabilmekte ve sinir sistemini olumsuz etkilemektedir.

Kimyasalların yol açtığı sağlık sorunları dikkatlice incelendiğinde bu maddelerin genellikle sinir sistemi, sindirim sistemi, solunum sistemi, kan yapıcı sitem gibi temel sistemlerde ve ciltte hasarlara yol açtığı görülmektedir. Ciltte yani deride meydana gelen meslek hastalıklarına mesleki deri hastalıkları denmekte ve bu tür meslek hastalıkları tüm meslek hastalıkları içinde yaklaşık %60’lık bir orana sahip bulunmaktadır. İnsanlar, cilt yolu ile sürekli dış dünya ile temas halindedirler.

Çalışma ortamından bulaşan mesleki hastalıklarının başlıcaları tetanoz, parazitler ve mantar hastalıklarıdır. • Tetanoz, topraktaki bakterinin derideki bir yara ve çizik gibi yollarla organizmaya girmesinden kaynaklanan bulaşıcı bir hastalıktır. Merkezi sinir sistemini etkileyen hastalıkta önce çene kaslarında görülen ağrılı kasılmalar (çene kilitlenmesi) daha sonra bütün vücuda yayılmaktadır. Tedavi edilmezse çok ağrılı kasılma nöbetleriyle sürmekte ve ölümle sonuçlanmaktadır.

Fizik ve Mekanik Faktörlere Karşı Alınacak Önlemler • İşyerlerinde gürültü çıkaran makinelerin monte edilmeleri sırasında işyeri tabanı, titreşimi ve sesi azaltacak malzeme ve sistemle yapılacaktır. • Gürültülü işyerlerinin duvarları, sesin yansımasını önleyecek malzeme ile kaplanacak ve bu binalar, çift kapılı, çift pencereli inşa edilecektir. Duvarlar, ses geçirmeyen malzeme ile yapılacaktır. • Titreşim yapan aletlerle çalışacak işçilerin, işe alınırken genel sağlık muayeneleri yapılacak, özellikle kemik, eklem ve damar sistemleri incelenecek ve bu sistemlerle ilgili bir hastalığı veya arızası olanlar bu işlere alınmayacaklardır. • Enfraruj (kızıl ötesi) ışınlar saçan kaynaklar, bu ışınları geçirmeyen ekranlarla tecrit veya otomatik kapaklarla teçhiz edilecektir. • Enfraruj ışınlar saçan işlerde çalışan işçilere, bu ışınları geçirmeyen gözlükler ile diğer uygun kişisel korunma araçları verilecektir. • Doğal veya yapay radyoaktif ve radyoiyonizan maddeler ile yapılan çalışmalarda işçilerin ne miktarda radyasyon aldıkları, özel cihazlarla ölçülecek ve bunlar en geç ayda bir defa değerlendirilecektir. Alınan radrasyon, izin verilen dozun üstünde bulunduğu hallerde işçi bir süre için bu işten uzaklaştırılacak, yıllık total doz korunacaktır.

Kaza sıklık oranı; belirli bir dönemde, bir milyon insan-saatlik çalışma süresi içinde meydana gelen ve bir günden fazla işgöremezlikle sonuçlanan kaza sayısını ifade etmektedir

Kaza ağırlık oranı; belirli bir dönemde, bir milyon insan-saatli çalışma süresi içinde iş kazası nedeniyle kaybolan işgünü sayısını ifade etmektedir

Fiziksel ve mekanik çevre koşullarına bağlı nedenler, teknik nedenler olarak da ifade edilmektedir. Bu nedenle insana bağlı nedenler arasında değildir.

İş kazalarının nedenleri incelendiğinde, kazaların yaklaşık olarak % 90’ının
insana bağlı nedenlerden, yaklaşık olarak %10’unun da fiziksel ve mekanik çevre
koşullarına bağlı nedenlerden ortaya çıktığı görülmektedir

Uykusuzluk Tehlikeli davranışlara yol açan fizyolojik faktörler arasında yer almaktadır

Yaş tehlikeli davranışlara yol açan kişisel faktörler arasındadır.

Sakarlık; tehlikeli davranışlara yol açan psikolojik faktörler arasındadır

Yorgunluk; Tehlikeli davranışlara yol açan fizyolojik faktörler arasındadır

iş kazalarına yol açan fiziksel ve mekanik çevre koşullarına
bağlı nedenler arasındadır

Makinenin standartlara uygun olmayan şekilde üretilmiş olması kazalara neden olmaktadır.

İş kazalarına yol açan insana bağlı nedenler şunlardır: 

• Kişisel özellikler, 

• Fizyolojik faktörler, 

• Psikolojik faktörler. 

III. maddede verilen fiziksel ve mekanik çevre koşullarına bağlı iş kazaları ise makinelerden, üretim organizasyonundan ve çevresel faktörlerden kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla doğru yanıt "D" seçeneğidir.

Genellikle işçilerin işyerinde artan statülerine ve sorumlu mevkilere yükselmelerine bağlı olarak daha az tehlikeli işlerde çalışmaları nedeniyle yüksek statüdeki işçilerin iş kazasına uğrama ihtimalinin daha az olduğu, düşük statü ve mevkide çalışan vasıfsız işçilerin (nitelik gerektirmeyen işlerde çalışan işçilerin) ise iş kazasına uğrama ihtimallerinin daha yüksek olduğu görülmektedir. Ayrıca bekâr ve yalnız yaşayan işçilerin iş kazasına uğrama oranı evli ve çocuk sahibi işçilere göre daha fazladır. Dolayısıyla II. ve IV. maddede verilen bilgiler yanlış; diğer maddeler doğrudur. Doğru yanıt "A" seçeneğidir.

Duygusal yapı: İşçilerin duygusal yapıları ile iş kazaları arasındaki ilişki incelendiğinde, işçileri etkileyen iki duygusal faktörün belirli şartlar altında kazalarla ilişkili olduğu görülmüştür. Bunlar, kişinin duygusal açıdan olgunluk düzeyi ve kazanın meydana geldiği andaki duygusal durum ve heyecandır. Normal, tutarlı ve istenilen düzeydeki duygusal dengenin hem iş kazalarını azaltıcı hem de üretimi artırıcı bir etki yaptığını söylemek yanlış olmayacaktır.

Duygusal uyumsuzluk: Bu faktör, işçinin işine karşı duygusuz ve isteksiz bir tutum içinde bulunmasıyla açıklanmaktadır.

Aşırı güven duygusu: İnsan hayatında ve çalışma hayatında olumlu bir özellik olan kendine güven duygusu, aşırı güvene dönüştüğünde insana zarar veren ve iş kazalarını artıran bir özellik haline gelmektedir. Yapılan araştırmalar, birçok kazanın insanların kaza yapma ihtimalinin istatistiklerde verilenlerden daha az olduğuna inanmalarından kaynaklandığını ortaya koymuştur. 

İhmalkârlık: İşçilerin sağlığını ve güvenliğini koruma yükümlülüğü, mevzuatla işverene ve işçilerin kendilerine verilmiştir. Buna rağmen işçilerin, mevzuatla kendilerine verilmiş olan bu yükümlülüğe aykırı olarak ihmalkâr davrandıkları görülmektedir.

Dolayısıyla verilen açıklama "sakarlık" faktörüne aittir. Doğru yanıt "C" seçeneğidir.