İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

İki tane kaynak vardır.İş kazası ya da meslek hastalığı, buna maruz kalan işçi üzerinde maddi ve manevi zararlar yaratmaktadır. Hatta ölümle sonuçlanan çok sayıda kaza ve hastalık da bulunmaktadır. Bu gibi olaylarda, ortaya çıkan zararın karşılanmasını sağlayan iki farklı kaynak bulunmaktadır. Bunlardan ilki, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK)’dur. İş kazası ve meslek hastalığından kaynaklanan zararların SGK yardımlarıyla karşılanamayan kısmının belirli koşulların varlığı halinde işveren tarafından karşılanması gerekmektedir. Dolayısıyla anılan zararların karşılanmasında ikinci kaynağın, işverenler olduğunu söyleyebiliriz.

İş kazası veya meslek hastalığından zarar gören işçi ya da ölümleri halinde desteğinden yoksun kalanlar, işçiyi gözetme borcuna aykırı davranışları nedeniyle buna neden olan işverenlerden tazminat talep edebilirler.

Hakkında özel bir düzenleme bulunmaması nedeniyle genel hüküm niteliğindeki TBK m.54’e dayandırılan iş kazasından doğan maddi tazminat işçinin tedavi giderleri, kazanç kaybı, çalışma gücünün azalması ya da yitirilmesinden doğan kayıplar ve ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıpların karşılanmasına yöneliktir. Kıdem tazminatını kapsamaz.

Maddi tazminat, işçinin vücut bütünlüğünün ihlalinden kaynaklanan zararı karşılamaya yönelik olduğundan zararın unsurları da buna göre belirlenir. Aşağıda yer verilecek olan bu unsurlar, işçinin söz konusu zararının maddi olarak belirlenmesini sağlamaktadır. Bunlar; Meslekte kazanma gücü kaybı; İşgörebilme çağı ve yaşam süresi; Ücret; Tarafların kusuru.

İş kazası veya meslek hastalığı sonucunda ortaya çıkan meslekte kazanma gücü kaybı oranı, 2008 yılında çıkarılan "Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği" (RG,T.11.10.2008, S.27021) ile belirlenen bir usul içinde belirlenir. Yapacağı yardımların miktarını belirlemek için anılan oranı bilmek zorunda olan SGK’nın bu konudaki tespiti, uygulamada maddi tazminat davalarındaki zarar hesaplamalarında da kullanılmaktadır.

Yargıtay’ın işgörebilme çağı konusunda uyguladığı 60 yaş standardı yeraltı maden işlerinde daha farklıdır. Buna göre, işçinin anılan işlerde çalışıyor olması halinde çalışma süresi 50 yaş ile sınırlandırılmıştır. İşçinin, 50 yaşına kadar yeraltı işinde o işin ücret koşullarına göre çalışabileceği varsayılır. Ancak söz konusu işçinin işgörebilme çağı, 50 yaş ile sınırlı değildir. Yargıtay, bu konumdaki işçilerin 50 yaşından sonra yerüstü işlerinde, o işlerin ücret koşullarıyla 60 yaşına kadar çalışabileceklerini kabul etmiştir.

Destekten yoksun kalma tazminatında destek geride kalanların geçimini kısmen veya tamamen sağlayacak şekilde fiilen ve düzenli olarak onlara yardım eden, olayların olağan akışına göre eğer ölüm gerçekleşmeseydi gelecekte az ya da çok bu yardımı sağlayacağına ilişkin güçlü bir olasılık bulunan kişidir. Söz konusu kişinin bu destek durumunun, herhangi bir kanun ya da sözleşmeye dayalı olması gerekmez. O nedenle sadece eş, çocuk veya ana ve babalar değil kardeşler, nişanlılar, evlilik dışında birlikte yaşayanlar vb de fiili destek ilişkisinin varlığı halinde destekten yoksun kalma tazminatı davası açabilirler.

Maddi tazminatta olduğu gibi destekten yoksun kalma tazminatında da zarara neden olan olay, zarara etki eden bir takım sonuçlar da yaratmış olabilir. Nitekim bunlardan en önemlisi, SGK yardımlarıdır. Ancak, bunun dışında tazmin edilecek zarar miktarında indirimi gerekli kılan ve belli bir sıra dahilinde yürütülen başka unsurlar da bulunmaktadır. Buna göre, desteklenen eğer desteğin mirasçısıysa elde ettiği miras geliri, sağ kalan eşin yeniden evlenme şansı, özel sigortadan elde edilen tazminatlar, destek için artık yapılması gerekmeyen giderler zararlardan düşülür. Bunu takiben, varsa iş kazasında ölen işçinin müterafik kusuru oranında bir mahsup uygulanır. Son aşamada, destekten yoksun kalanlara SGK tarafından bağlanan gelirin peşin değerinin zarardan mahsubuyla destekten yoksun kalanlara hisseleri oranında ödenecek miktara ulaşılır.

Kanun hükmüne göre, “Hakim, bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini gözönünde tutarak, zarar görene uygun bir miktar paranın manevi tazminat olarak ödenmesine karar verebilir. Ağır bedensel zarar veya ölüm halinde, zarar görenin veya ölenin yakınlarına da manevi tazminat olarak uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verilebilir’. Görüldüğü gibi söz konusu düzenlemeye göre, iş kazası sonucunda bedensel bütünlüğü ihlal edilen işçinin manevi tazminat talep hakkı olduğu gibi bu bedensel zararın ağır olması halinde ayrıca işçinin yakınlarına da manevi tazminat talep edebilme imkanı getirilmiştir. Aynı hükme göre, işçinin ölümü halinde yakınlarının da manevi tazminat isteyebilmeleri mümkündür.

Manevi tazminata hükmedecek hakimin, bu kararını olayın özelliklerini gözönünde tutarak vermesi gerektiğini belirtmiştir. Bu düzenleme yöntemi karşısında düzenlemede geçen ‘olayın özelliği’ kavramını, olayda işverenin kusurunun aranacağı şeklinde değerlendirmek doğru olmaz. Bu yaklaşım, hükmün kapsamını daraltmak, işlevini azaltmak olur. Dolayısıyla o noktada takdir, hakime aittir. Yani iş kazası ya da meslek hastalığı sonucu bedensel bütünlüğü zarar görmüş işçinin veya ölümü halinde yakınlarının manevi tazminat talebiyle karşılaşan hakim, olayın özellikleri öyle gerektiriyorsa kusurun bulunmadığı olaylarda dahi manevi tazminata hükmedebilir.

İş kazası ya da meslek hastalığı, buna maruz kalan işçi üzerinde maddi ve manevi zararlar yaratmaktadır. Hatta ölümle sonuçlanan çok sayıda kaza ve hastalık da bulunmaktadır. Bu gibi olaylarda, ortaya çıkan zararın karşılanmasını sağlayan iki farklı kaynak bulunmaktadır:

İşverenlerin, işçilerin karşılanmayan zararını karşılamalarını sağlamak için açılan davalara İş kazası ve meslek hastalığından doğan tazminat davaları denilmektedir. İşçiler, bu davalarla iş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle uğradıkları zararların SGK tarafından karşılanamayan kısmının işveren tarafından karşılanmasını talep edebilmektedirler. Maddi tazminat, manevi tazminat ve destekten yoksun kalma tazminatları ise tazminat türlerini oluşturmaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Maddi tazminat aşağıdaki kayıpların karşılanmasına yöneliktir:

Doğru cevap C seçeneğidir.

Maddi Tazminatta Zararın Belirlenmesinde Başvurulan Unsurlar:

Doğru cevap D seçeneğidir.

İş kazası sonrasında bedensel bütünlüğü ihlal edilen işçinin mesleğini tam ya da gereği gibi yürütmesine engel olan veya zorlaştıran durum 'meslekte kazanma gücü kaybını ifade etmektedir.

İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ortaya çıkan meslekte kazanma gücü kaybı oranı "Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit işlemleri Yönetmeliği' ile belirlenen usule göre belirlenir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Kaza anı ile maddi tazminat davasının hüküm tarihi arasında geçen süreyi kapsayan dönem "işlemiş zarar dönemi" olarak ifade edilir. 

Hüküm Sonrası Dönem diğer bir isimlendirmeyle İşleyecek Zarar Dönemi, İşçinin uğraması muhtemel zararların birtakım varsayımlardan hareket edilecek belirlendiği, yaşanmamış bir zaman dilimidir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Maddi zararın belirlenmesinde aşağıdakilerden yararlanılır:

Doğru cevap B seçeneğidir.

Ölüm halinde uğranılan zararlar şunlardır:

Ölüm hemen gerçekleşmemişse tedavi giderleri

Çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar

Ölen kişinin desteğinden yoksun kalan kişilerin bu nedenle uğradıkları kayıplar

Doğru cevap E seçeneğidir.

Uygulamada ve doktrinde, destek kavramının fiilen gerçekleşmiş olup olmamasına göre ikiye ayrılarak ele alındığı görülmektedir. Buna göre, fiilen gerçekleşmiş destek ilişkisine gerçek destek, ölüm tarihine kadar fiilen gerçekleşmediği halde ileride bunun olacağının kabul edilebildiği hallerde ise farazi destek söz konusudur.

Farazi Destek, ölüm tarihine kadar fiilen gerçekleşmediği halde ileride desteklik ilişkisinin olacağının kabul edilebildiği durumdur.

Doğru cevap C seçeneğidir.

İş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan zarar, sadece maddi nitelik taşımaz. Olayın neden oldu¤u bedensel bütünlüğün ihlali, manevi zarar da doğurur. Bu zarar, sadece kaza ya da hastalık geçiren işçiler üzerinde değil onların sakatlanması ya da ölümleri halinde yakınları üzerinde de oluşur. Dolayısıyla iş güvenliği önlemlerinin gerektiği gibi alınmaması halinde uygulanabilecek hukuki yaptırımlardan birinin de manevi tazminat olduğunu söyleyebiliriz.

Manevi tazminat, iş kazasına ya da meslek hastalığına maruz kalan işçinin uğradığı bedensel kaybın neden olduğu acı ve ıstırabı hafifletmeyi amaçlar. Aynı durum, işçinin ölümü halinde geride kalan yakınları için de geçerlidir