İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

İş kazası veya meslek hastalığının neden olduğu bedensel bütünlüğün ihlali, manevi zarar da doğurur. Bu zarar, sadece kaza ya da hastalık geçiren işçi üzerinde değil onların sakatlanması ya da ölümleri halinde yakınları üzerinde de oluşur. Hükmedilecek bu para, zarara uğrayanda manevi huzuru doğurmayı gerçekleştirecek tazminata benzer bir fonksiyonu olan özgün bir nitelik taşımaktadır. Doğru cevap E'dir.

Maddi zararın belirlenmesinde aşağıdakilerden yararlanılır: • İşçinin meslekte kazanma gücündeki kayıp oranı, • İş görebilme çağının uzunluğu, • Yaşam süresinin sonu, • Kaza anındaki ücreti, • Müterafık kusur oranı. Dolayısıyla doğru cevap B'dir.

4447 sayılı Kanunla Sosyal Sigortalar Kanunu’nda yapılan son değişikliğe kadar emeklilik yaşının dünya standartlarının altında kaldığı ve erken emeklilik imkânının yaratıldığı, Türkiye’de emeklilik yaşının işgörebilme çağının da sonunu gösterdiğini iddia edebilmek mümkün değildi. Bu nedenle, Yargıtay uygulamasında işgörebilme çağının sonu olarak eski düzenlemedeki emeklilik yaşından farklı olarak 60 yaş gösterilmişti. Anılan uygulama, bugün de aynı şekilde sürdürülmektedir.

Maddi zararın ve destekten yoksun kalma zararının belirlenmesi sırasında ücretlerin bilinemediği iki ayrı dönem vardır:
• Bilirkişinin hesap raporu tarihiyle hüküm tarihi arasındaki dönem,
• Hüküm tarihinden işgörebilirlik çağının sonuna kadar devam eden dönem.

İş kazası ve meslek hastalığı sonucu oluşan işçi zararlarının hangi kalemlerden oluştuğu, bu zararları karşılama amacı güden maddi tazminatın hukuksal dayanağını oluşturan TBK m.54’de belirtilmiştir. Sözü edilen maddeye göre bedensel zarar kalemleri tedavi giderleri, kazanç kaybı, çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar, ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplardan oluşur.

Destekten yoksun kalma tazminatının talep edilebilmesi için gereken bakım ihtiyacı, yokluk ya da zaruret derecesindeki bir ihtiyaç hali değildir. İşçinin ölümü nedeniyle talep sahibinin sosyal seviyesine uygun bir hayat seviyesinin yakalanmayacak olması tazminat talebi için yeterlidir.

Farazi destek, ölüm tarihine kadar fiilen gerçekleşmediği halde ileride desteklik ilişkisinin olacağının kabul edilebildiği durumdur.  Ancak, farazi destek durumun oluşabilmesi için fiili yardım aranmıyor olsa da bu desteğin yapılacağının kuvvetle muhtemel olması gerekir. Dayanaksız varsayımlar ve hayal ürünü beklentiler farazi destek ilişkisinin varlığı için yeterli olmaz.

Ölen işçinin eşi, nişanlısı, çocukları, evlatlığı, anne ve babası, kardeşleri ve hatta nikâhsız birlikte yaşadığı arkadaşı bile koşulların varlığı halinde tazminat talebinde bulunabilir. Dolayısıyla, destekten yoksun kalma tazminatının talep edilebilmesi için destekle olan ilişkinin hukuki olması gerekmez. Fiili bir ilişki de tazminat talebi için yeterlidir. O nedenle, nikâhsız eşlerin de anılan tazminatı talep edebilmeleri
sağlanmıştır ve içtihatlar da bu yönde gelişmiştir. Destekten yoksun kalan çocukların tazminat talepleri ise cinsiyetlerine ve yaşlarına göre farklılık arzeder. Destekten yoksun kalanların mutlaka mirasçı olması gerekmez. Zira destekten yoksun kalan kavramı, mirasçılıktan farklıdır. Mirasçı olduğu halde destek ihtiyacı bulunmayanlar olabileceği gibi mirasçı olmadığı halde destekten yoksun kalma tazminatını talep hakkı bulunanlara rastlayabilmek mümkündür.

Hukuk sistemimizde, manevi tazminatı düzenleyen TBK m.56 ve m.58 şeklinde iki temel madde bulunmaktadır. Ancak, iş sağlığı ve güvenliği bağlamında dikkate alınması gereken hüküm, kişilik haklarına saldırı nedeniyle oluşan manevi tazminatı düzenleyen m.58 değil m.56’da düzenlenen manevi tazminattır. Bu hükme göre, “Hâkim, bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini gözönünde tutarak, zarar görene uygun bir miktar paranın manevi tazminat olarak ödenmesine karar verebilir. Ağır bedensel zarar veya ölüm halinde, zarar görenin veya ölenin yakınlarına da manevi tazminat olarak uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verilebilir”.

Tazminat türleri,
• Maddi tazminat,
• Manevi tazminat,
• Destekten yoksun kalma tazminatıdır.

İş kazası ve meslek hastalığı sonucunda ortaya çıkan zararın karşılanmasını sağlayan 2 farklı kaynak vardır:
• SGK,
• İşveren.

Maddi tazminat aşağıdaki kayıpların karşılanmasına yöneliktir:
• İşçinin tedavi giderleri,
• Kazanç kaybı,
• Çalışma gücünün azalması ya da yitirilmesinden doğan kayıplar,
• Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplar.

Maddi zararın belirlenmesindeki unsurlar şunlardır:
• Meslekte kazanma gücü kaybı,
• İş görebilme çağı ve yaşam süresi,
• Ücret,
• Tarafların kusuru.

Yargıtay’ın işgörebilme çağı konusunda uyguladığı 60 yaş standardı yeraltı maden işlerinde daha farklıdır. Buna göre, işçinin anılan işlerde çalışıyor olması halinde çalışma süresi 50 yaş ile sınırlandırılmıştır.

Manevi tazminat, TBK m.56’daki ilkeler çerçevesinde hâkimler tarafından takdir edilir. Söz konusu takdir olayın oluş şekline, işçinin (müterafık) kusur oranına, davacıların duyduğu elem ve ızdırabın derecesine, tarafların sosyal ve ekonomik durumuna, hak ve nesafet kurallarına göre yapılmaktadır.

Pasif dönem olarak adlandırılan emeklilik döneminin sonu yani varsayılan ölüm tarihi 1931 tarihli PMF cetvellerine göre tespit edilir.

İş kazası veya meslek hastalığı sonucunda ortaya çıkan meslekte kazanma gücü kaybı oranı, 2008 yılında çıkarılan “Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği” (RG, T.11.10.2008, S.27021) ile belirlenen bir usul içinde belirlenir.

Yaş destekten yoksun kalma tazminatında zararın belirlenmesinde başvurulan unsurlardan değildir.

İş kazası ve meslek hastalığı sonucu oluşan işçi zararlarının hangi kalemlerden oluştuğu, bu zararları karşılama amacı güden maddi tazminatın hukuksal dayanağını oluşturan TBK m.54’de belirtilmiştir.

Destekten yoksun kalma tazminatının talep edilebilmesi için destekle hukuki ilişkinin olması gerekmez. Destekten yoksun kalanların mutlaka mirasçı olması gerekmez.Destekten yoksun kalan erkek çocuklarının 18 yaşına kadar destek ihtiyacı görecekleri içtihatlar da kabul edilmiştir. Ölen işçinin eşi, nişanlısı, çocukları, evlatları, anne ve babası, kardeşleri ve hatta nikâhsız birlikte yaşadığı arkadaşı bile koşulların varlığı halinde tazminat talebinde bulunabilir. Dolayısıyla, destekten yoksun kalma tazminatının talep edilebilmesi için destekle olan ilişkinin hukuki olması gerekmez. Fiili bir ilişki de tazminat talebi için yeterlidir. O nedenle, nikâhsız eşlerin de anılan tazminatı talep edebilmeleri sağlanmıştır ve içtihatlar da bu yönde gelişmiştir.