İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

İSGÜM’ün yürüttüğü önemli çalışmalar vardır. Değişik işkollarına ait işyerle­rinde gürültü ölçümleri, kurşun zehirlenmesi olgularının saptanmasına yönelik tarama muayeneleri, asbest tozuna maruz kalma taramaları, kömür ocaklarında akciğer toz hastalıkları (pnömokonyoz) taramaları, kaçak olarak piyasaya sürülen yapıştırıcıların içerdiği benzen, heksan gibi maddelerin kullanımı sonucu ortaya çıkan meslek hastalıkları (kan kanseri, kol ve bacak felçleri) olgularının saptan­ması bunlar arasında sayılabilir. İSGÜM’ün tarama muayeneleri sonuçlarından bazıları kitapçıklar olarak yayınlanmıştır. Ayrıca, zaman zaman İSGÜM bülteni yayınlanmaktadır.

ÇASGEM çalışma hayatı, sosyal güvenlik, işçi-işveren ilişkileri, iş sağlığı ve güvenliği, toplam kalite yönetimi, iş teftişi, istihdam, verimlilik, iş piyasası etütleri, ergonomi, çevre, ilk yardım, iş istatistikleri, işyeri hekimliği, işyeri hemşiresi ve sağlık memurluğu, iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanlara sertifika programları düzenler. Doğru cevap E’dir.

İşyerlerinin Yapısından Kaynaklanan Sorunlar Ülkemizde genelde yaygın olan üretim sistemi, küçük ve orta ölçekli işletmelere dayanmaktadır. İşte bu durum, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin etkin bir şekilde Uygulanamamasının en önemli nedenidir. Çünkü işçi sayısı 6-7 civarında olan bir işletmede, yapılacak her yeni düzenleme çok doğal olarak iş sağlığı ve güvenliği konusundaki maliyeti de yükseltecektir. Zaten sınırlı olanaklarla ve nispeten geri teknolojilerle çalışan küçük işletmeler, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin yükleyeceği ek maliyetlerden kaçınmaktadırlar. Büyük işletmelerin, bu konuda daha rahat mali olanaklar bulabildiği ve genellikle gereken tedbirleri aldıkları gözlenmektedir. Doğru cevap C’dir.

Ülkemizde iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili kurum ve kuruluşlar, çok sayıda ve dağınıktır. Bunlar, değişik düzeylerde iş güvenliğine ilişkin çalışmalar yapmaktadırlar. Böylece ortaya koordinasyon yokluğu, kuruluşlar arasında dağınıklık, kurum ve kuruluşlar arasında görev benzerliği, etkili denetim yapılamaması ve adil yaptırımlar sağlanamaması ve standartlar geliştirilememesi gibi sorunlar çıkmaktadır. Doğru cevap A^dır.

Anayasa m.50’de , iş güvenliği hakkını ilgilendiren bir başka hüküm bulun­maktadır. Bu hükme göre, “Kimse yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz. Küçükler ve kadınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar”. Doğru cevap D’dir.

Anayasa m.61 ise sosyal güvenlik bakımından özel olarak korunması gerekenler başlığı altında devletin engellilerin korunmalarını ve toplum hayatına intibaklarını sağlayıcı tedbirleri alma görevini ifade etmektedir. Doğru cevap E’dir.

Ciddi ve yakın tehlike ile karşılaşıldığında çalışanlar iş sağlığı ve güvenliği kuru­luna, bu kurulun olmadığı yerde işverene başvurarak durum tespitini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilirler. Karar, derhal verilir ve karar çalışanların talebi doğrultusunda olursa çalışanlar, gerekli tedbirler alının­caya kadar çalışmaktan kaçınabilirler. Çalışılmayan dönem için çalışanların ücret hakları ile mevzuat ve iş sözleşmesinden doğan diğer hakları saklıdır (m.13/2). Doğru cevap E’dir.

Kamu hukuku açısından işverenin işçiyi gözetme borcu aşağıdaki kanunlarda düzenlenmiştir:

Doğru cevap D’dir.

Cevap D şıkkıdır. Ülkemizde genelde yaygın olan üretim sistemi, küçük ve orta ölçekli işletmelere dayanmaktadır. İşte bu durum, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin etkin bir şekilde uygulanamamasının en önemli nedenidir. Yayınlanan istatistikler incelendiğinde, sanayi ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren işletmelerin %90’ından fazlası 1-9 arasındaki sayıda işçi çalıştırmaktadır. Bu yapıya ve çalışma düzenine sahip olan işyerlerine etkin şekilde hizmet götürülmesi de, denetim yapılması da çok zordur.

Cevap B şıkkıdır. İş sağlığı ve güvenliği kanunu 6331 sayılı İSGK’dir.

Doğru Cevap D şıkkıdır. Anayasa m.50/III ve m.50/IV’de, işçi sağlığını ilgilendiren hükümler vardır. Bu fıkralarda dinlenme hakkından, ücretli hafta ve bayram tatilinden, yıllık ücretli izinden söz edilmektedir. İş sürelerinin sınırlandırılarak işçilere dinlenme hakkı­nın tanınmasının önemi, Sanayi Devrimi’nin acı tecrübelerinden beri bilinmekte­dir. Anayasa Mahkemesi, dinlenme hakkının hem kişi sağlığının korunması hem de kamu yararı açısından önemini belirtmiştir.

Doğru cevap E şıkkıdır. İşveren, işin durdurulması nedeniyle işsiz kalan çalışanlara ücretlerini öde­mekle veya ücretlerinde bir düşüklük olmadan meslek veya durumlarına göre başka bir iş vermekle yükümlüdür (m.25/6).

Doğru cevap C şıkkıdır. İş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturmak ve bu kurulun kararlarını uygula­mak (m.22) İşveren yükümlülükleri arasındadır.

Doğru cevap A şıkkıdır. TBK kapsamında işverenin işçiyi gözetme borcu TBK m.417’de düzenlenmiştir. TBK m.417, “İşveren, hizmet ilişkisinde işçinin ki­şiliğini korumak ve saygı göstermek ve işyerinde dürüstlük ilkelerine uygun bir dü­zeni sağlamakla, özellikle işçilerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamaları ve bu tür tacizlere uğramış olanların daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.

Doğru cevap E şıkkıdır. Risk değerlendirmeleri yapılırken amaç, risklerden kaçınmak olmalıdır. Diğer şıklar yanlıştır.

Doğru cevap E şıkkıdır. Meslek hastalıklarının kayıtlarının tutulması, İş kazaları, kazayı izleyen 3 işgünü içinde SGK’ya bildirilmesi, Meslek hastalığı tanısında en geç 10 gün içinde SGK’ya bildirilmesi İşverenin iş kazaları ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimlerinin sağlanması ile ilgili yükümlülükleri arasındadır.

Doğru cevap D şıkkıdır. İş güvenliği uzmanları, iş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üze­re AÇSHB tarafından yetkilendirilmiş, iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip, AÇSHB ve ilgili kuruluşlarında çalışma hayatını denetleyen müfettişler ile mü­hendislik veya mimarlık eğitimi veren fakültelerin mezunları ile teknik elemandır (m.3/1, f). Teknik eleman, teknik öğretmen, fizikçi, kimyager ve biyolog unva­nına sahip olanlar ile üniversitelerin iş sağlığı ve güvenliği programı mezunları­dır (m.3/1, s).

Doğru cevap A şıkkıdır. Çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerin yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği iş yerlerinde risk değerlendirmesi yapılmamışsa iş durdurulur.

Ülkemizde, iş sağlığı ve güvenliği konusuyla doğrudan ya da dolaylı olarak ilgilenen çok sayıda kurum ve kuruluş vardır. Bunların başında Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (AÇSHB) gelmektedir. Bakanlığın örgüt yapısı içinde dört ayrı birim konuyla ilgilidir. Bunlar İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, Rehberlik ve Teftiş Kurulu Başkanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü Başkanlığı (İSGÜM) ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi (ÇASGEM) birimleridir.

İSGÜM aşağıdaki birimlerden oluşmaktadır:
• Kalite Bölümü,
• İş Sağlığı ve Meslek
Hastalıkları Bölümü,
• İş Hijyeni Bölümü,
• Laboratuvar Yetkilendirme Bölümü,
• Kontrol Belgesi Bölümü,
• Eğitim ve Organizasyon Bölümü,
• Uluslararası İşbirlikleri,
• Proje ve Strateji Bölümü,
• KKD Bölümü,
• İş Güvenliği Bölümü.