İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ - Deneme Sınavı - 21

Hukuk sistemimizde, manevi tazminatı düzenleyen TBK m.56 ve m.58 şeklinde iki temel madde bulunmaktadır. Ancak, iş sağlığı ve güvenliği bağlamında dikkate alınması gereken hüküm, kişilik haklarına saldırı nedeniyle oluşan manevi tazminatı düzenleyen m.58 değil m.56’da düzenlenen manevi tazminattır. Bu hükme göre, “Hâkim, bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini gözönünde tutarak, zarar görene uygun bir miktar paranın manevi tazminat olarak ödenmesine karar verebilir. Ağır bedensel zarar veya ölüm halinde, zarar görenin veya ölenin yakınlarına da manevi tazminat olarak uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verilebilir”.

Tazminat türleri,
• Maddi tazminat,
• Manevi tazminat,
• Destekten yoksun kalma tazminatıdır.

İş kazası ve meslek hastalığı sonucunda ortaya çıkan zararın karşılanmasını sağlayan 2 farklı kaynak vardır:
• SGK,
• İşveren.

Maddi tazminat aşağıdaki kayıpların karşılanmasına yöneliktir:
• İşçinin tedavi giderleri,
• Kazanç kaybı,
• Çalışma gücünün azalması ya da yitirilmesinden doğan kayıplar,
• Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplar.

Maddi zararın belirlenmesindeki unsurlar şunlardır:
• Meslekte kazanma gücü kaybı,
• İş görebilme çağı ve yaşam süresi,
• Ücret,
• Tarafların kusuru.

Yargıtay’ın işgörebilme çağı konusunda uyguladığı 60 yaş standardı yeraltı maden işlerinde daha farklıdır. Buna göre, işçinin anılan işlerde çalışıyor olması halinde çalışma süresi 50 yaş ile sınırlandırılmıştır.

Manevi tazminat, TBK m.56’daki ilkeler çerçevesinde hâkimler tarafından takdir edilir. Söz konusu takdir olayın oluş şekline, işçinin (müterafık) kusur oranına, davacıların duyduğu elem ve ızdırabın derecesine, tarafların sosyal ve ekonomik durumuna, hak ve nesafet kurallarına göre yapılmaktadır.

Pasif dönem olarak adlandırılan emeklilik döneminin sonu yani varsayılan ölüm tarihi 1931 tarihli PMF cetvellerine göre tespit edilir.

İş kazası veya meslek hastalığı sonucunda ortaya çıkan meslekte kazanma gücü kaybı oranı, 2008 yılında çıkarılan “Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği” (RG, T.11.10.2008, S.27021) ile belirlenen bir usul içinde belirlenir.

Yaş destekten yoksun kalma tazminatında zararın belirlenmesinde başvurulan unsurlardan değildir.

İş kazası ve meslek hastalığı sonucu oluşan işçi zararlarının hangi kalemlerden oluştuğu, bu zararları karşılama amacı güden maddi tazminatın hukuksal dayanağını oluşturan TBK m.54’de belirtilmiştir.

Destekten yoksun kalma tazminatının talep edilebilmesi için destekle hukuki ilişkinin olması gerekmez. Destekten yoksun kalanların mutlaka mirasçı olması gerekmez.Destekten yoksun kalan erkek çocuklarının 18 yaşına kadar destek ihtiyacı görecekleri içtihatlar da kabul edilmiştir. Ölen işçinin eşi, nişanlısı, çocukları, evlatları, anne ve babası, kardeşleri ve hatta nikâhsız birlikte yaşadığı arkadaşı bile koşulların varlığı halinde tazminat talebinde bulunabilir. Dolayısıyla, destekten yoksun kalma tazminatının talep edilebilmesi için destekle olan ilişkinin hukuki olması gerekmez. Fiili bir ilişki de tazminat talebi için yeterlidir. O nedenle, nikâhsız eşlerin de anılan tazminatı talep edebilmeleri sağlanmıştır ve içtihatlar da bu yönde gelişmiştir.

Genel olarak uygulamada, iş kazası sonrasında bedensel bütünlüğü ihlal edilen işçinin bu hali mesleğini tam ya da gereği gibi yürütmesine engel olduğunda veya zorlaştırdığında meslekte kazanma gücünün kaybından söz edilmektedir. Doğru cevap C’dir.

Maddi tazminat aşağıdaki kayıpların karşılanmasına yöneliktir:

İş görebilme çağı ile yaşam süresi birbirinden farklı kavramlardır. İş görebilme çağı, yaşam süresi içinde yer alan bir zaman dilimini ifade ediyor olsa bile ondan daha kısa olmak zorundadır. Dolayısıyla işçilerin hayatlarının sonuna kadar çalışabilecekleri kabul edilmemektedir. Yargıtay uygulamasında iş görebilme çağının sonu olarak eski düzenlemedeki emeklilik yaşından farklı olarak 60 yaş gösterilmişti (Baycık, 2006, s.168). Bu uygulama, bugün de aynı şekilde sürdürülmektedir. Doğru cevap E’dir.

Yargıtay, kazayla rapor tarihi arasındaki ücretlerin tespit edilememesi halinde işçinin asgari ücretle çalıştırılmış olduğunu kabul etmektedir. İşçinin, kazayla rapor tarihi arasındaki ücretlerinin tümünün tespit edilemediği hallerde belirlenen ücretlerden hüküm tarihine en yakın olan dönemin asgari ücretiyle kıyaslanır ve onun kaç katı olduğu hesaplanır. Aynı oran, daha sonra belirlenmiş olan asgari ücretlere de uygulanarak işçinin dönemlerde alabileceği düşünülen ücretlere ulaşması sağlanır. Doğru cevap D’dir.

Yargıtay, maddi zarar hesaplamasında hüküm tarihine en yakın tarihte belli olan verilerin dikkate alınması gerektiğini belirtmektedir. Emsal işçilerden yararlanma ve asgari ücretin dikkate alınması ücret tespiti belgelerine ulaşılamadığı durumlarda uygulanmaktadır. Doğru cevap A’dır.

İş kazasına katkı sağlayan kusurlu davranış ile işçinin görevini ihmal etmesi, kusur değerlendirmesinde farklı kavramlardır. Kusurun tespiti ve yüzde üzerinden rakamsal ifadelendirilmesi teknik bilirkişi kurulları tarafından yapılır. İşçi ve işverenler hakkında kusur değerlendirmesini içeren bir diğer belge, ceza mahkemesi kararı olacaktır.

I, II seçenekleri doğru verilmiştir. Doğru cevap B’dir.

Kazanç kaybı, iş kazası ya da meslek hastalığı geçiren işçinin bu nedenle işine gidemediği dönemlerde kazanç (ücret) elde edememesinden doğan kaybı olarak ifade edilmektedir. Doğru cevap C’dir.

Maddi zararın belirlenmesi ile ilgili verilen unsurlardan I,III,V seçenekleri doğrudur. II. seçeneği İş görebilme uzunluğu ve IV. Asgari ücret yerine kaza anındaki ücreti olmalıdır. Doğru cevap D’dir.