İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ - Deneme Sınavı - 5

İş kazası veya meslek hastalığının ortaya çıkması, işverenin iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına aykırı davranışları nedeniyle yani iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini gerektiği gibi almamasından ya da kasıtlı olarak olumsuz davranmasından kaynaklanmış olabilir. İşte böyle bir durum varsa SGK tarafından yapılan sağlık harcamalarının tamamı işverene tazmin ettirilir. SGK’nın yaptığı harcamalar hesaplanırken yol giderleri, gündelikler ve refakatçi giderleri de dikkate alınır (SSGSSK m.76/IV). Burada işverenin iş sözleşmesinden doğan bir kusur sorumluluğu bulunduğu tartışmasızdır. İş kazası ve meslek hastalığı, işverenin iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini almaması nedeniyle ortaya çıkmış ve SGK tarafından sigortalıya geçici iş göremezlik ödeneği verilmişse işveren, SGK tarafından ödenen geçici iş göremezlik tutarını SGK’ya ödemek zorundadır (SSGSSK m.21/III). Yukarıda değinildiği gibi SSGSSK m.76/III ve m.76/IV, genel sağlık sigortasından yapılan giderlerin işverenden geri istenebilmesi hususunu ayrıca düzenlemektedir.

Sağlık hizmeti sunucuları kendilerine intikal eden iş kazalarını, yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları ise meslek hastalığı tanısı koydukları vakaları en geç 10 gün içinde SGK’ya bildireceklerdir.

İşverenin gerekli olan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini almaması, borcun ifası için kendisine düşen ödevleri yerine getirmemesi anlamına gelir. Bu durumsa işverenin, alacaklı temerrüdüne düşmesine yol açar.

Ülkemizde genelde yaygın olan üretim sistemi, küçük ve orta ölçekli işletmelere dayanmaktadır. İşte bu durum, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin etkin bir şekilde uygulanamamasının en önemli nedenidir.

Ülkemizde, iş sağlığı ve güvenliği konusuyla doğrudan ya da dolaylı olarak ilgilenen çok sayıda kurum ve kuruluş vardır. Bunların başında Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (AÇSHB) gelmektedir. Bakanlığın örgüt yapısı içinde dört ayrı birim konuyla ilgilidir. Bunlar İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, Rehberlik ve Teftiş Kurulu Başkanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği Araştırma ve Geliştirme
Enstitüsü Başkanlığı (İSGÜM) ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi (ÇASGEM) birimleridir. Sağlık Bakanlığı ve Milli Savunma Bakanlığı da ülkemizde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgilidir. Milli Savunma Bakanlığı’nın konuyla ilgisi askeri işyerlerinin teftişiyle ilgilidir. Bakanlıklardan sonra Sosyal
Güvenlik Kurumu (SGK), belediyeler, Sanayi ve Verimlilik Genel Müdürlüğü, Türk Standartları Enstitüsü ve üniversiteler kendi görev alanları itibariyle değişik açılardan ve değişik amaçlarla konuyla ilgilidirler.

İSGÜM’ün amacı çalışanların sağlıklarının korunması, çalışma ortamındaki iş kazaları ve meslek hastalıkları risklerinin en aza indirilmesidir. Bu amaçların gerçekleştirilebilmesi için İSGÜM, iş teftişi örgütüne tıbbi ve teknik destek sağlamaya çalışmakta, işçilere ve işverenlere eğitim ve yol göstericilik fonksiyonunu üstlenmekte, iş sağlığı ve güvenliği konularında araştırmalar ve yayınlar yapmaya çalışmaktadır. Bu amaçla oluşturulan birim ise İş Sağlığı ve Meslek Hastalıkları Bölümüdür.

Örgütlenme konusundaki dağınıklığın yarattığı ikinci önemli sorun, iş sağlığı ve güvenliği konusunda çok büyük önemi olan denetim sorunudur. Bugüne kadar olan uygulamanın ortaya çıkardığı görünüm, AÇSHB’nin yanı sıra Sağlık Bakanlığı, Milli Savunma Bakanlığı, belediyeler, SGK ve işyerlerindeki iş sağlığı ve güvenliği kurullarının da denetim yetkisine sahip bulunduğudur. Böylece sonuçta, etkin olmayan ve yetersiz bir denetim ortaya çıkmaktadır.

İşverenin TBK kapsamında işçiyi gözetme borcuna aykırı davranmasının hukuki sonuçları şunlardır:
• İş sözleşmesinin geçersizliği,
• İşverenin alacaklı temerrüdüne düşmesi,
• İşçinin iş sözleşmesini derhal fesih hakkı.

6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu, Özel Hukuk Açısından İşverenin İşçiyi Gözetme Borcu'na ilişkin düzenlenmiştir.

Çalışanların Sağlık Gözetiminin Sağlanması
• Çalışanlar işe girişlerinde, iş değişikliklerinde, iş kazası ve meslek hastalığı veya meslek hastalığı dışındaki sağlık nedenleriyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talepte bulunmaları halinde sağlık gözetimine tabi tutulurlar.
• İşin devamı süresince çalışanın ve işin niteliği ile işyerinin tehlike sınıfına göre AÇSHB tarafından belirlenen düzenli aralıklarla sağlık kontrolü yapılır.

• Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacaklar, yapılacak işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılamazlar.
• İSGK’da öngörülen sağlık raporlarının, işyeri sağlık ve güvenlik biriminde veya hizmet alınan ortak sağlık ve güvenlik biriminde görevli olan işyeri hekiminden alınması gerekir.
• Sağlık gözetimi ve kontrolleri ile ilgili maliyet işveren tarafından karşılanır. Çalışanlara yansıtılamaz.
• Çalışanın özel hayatı ve itibarının korunması açısından sağlık muayenesi yapılan çalışanın sağlık bilgileri gizli tutulur (m.15).

Başka iş yerlerinden çalışmak üzere kendi iş yerine gelen çalışanların genel nitelikteki bilgileri almalarını sağlamak üzere bu çalışanların işverenlerine gerekli bilgileri verilmesi, İşverenin genel bilgilendirmelerin dışında vermesi gereken bilgiler arasında yer alır.

Bakanlığın örgüt yapısı içinde dört ayrı birim konuyla ilgilidir. Bunlar İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, Rehberlik ve Teftiş Kurulu Başkanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü Başkanlığı (İSGÜM) ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi (ÇASGEM) birimleridir. Doğru cevap A'dır.

İSGÜM, Uluslararası Çalışma Örgütü’nün teknik yardımı ile kurulmuştur. AÇSHB İş Sağlığı Daire Başkanlığı’na bağlı olarak görev yapmaktadır. Doğru cevap B'dir.

İş sağlığı ve güvenliği konusu yalnızca İktisadi ve İdari Bilimler Fakülteleri’nin Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri bölümlerinde zorunlu ders olarak okutulmaktadır. Bazı meslek yüksekokullarında ve bazı hukuk fakültelerinde seçimlik ders olarak okutulmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Rehabilitasyon: Koruyucu ve tedavi edici hizmetlerine rağmen bedenen veya ruhen sakat kalmış, çalışma gücünü kaybetmiş kişilerin, başkalarına bağımlı olmadan yaşamlarını sürdürebilmelerini sağlamak amacıyla yapılan tıbbi ve sosyal yardım çalışmalarıdır. Doğru cevap D'dir.

Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu ile ulusal, bölgesel ve genel yayın yapan özel televizyon kuruluşları ve radyolar, ayda en az 60 dakika iş sağlığı ve güvenliği, çalışma hayatında kayıt dışılığın önlenmesi, sosyal güvenlik, işçi ve işveren ilişkileri konularında uyarıcı ve eğitici mahiyette yayınlar yapmak zorundadırlar. Doğru cevap D'dir.

İşverenler, iş kazalarını kazayı izleyen 3 işgünü içinde SGK’ya bildirecektir. Doğru cevap C'dir.

Destek Elemanı: Asli görevinin yanında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili önleme, koruma, tahliye,yangınla mücadele, ilk yardım vb. konularda özel olarak görevlendirilmiş,uygun donanıma ve yeterli eğitime sahip kişilerdir. Doğru cevap A'dır.

İşyeri, adres değiştirdiği zaman 10 gün içinde yeniden yeni adrese göre işyeri bildirgesi verilmelidir. Doğru cevap B'dir.

Sigortalının meslek hastalığına tutulduğunu öğrenen işverenler bu durumu 3 iş günü içinde SGK’ya bildirmek zorundadırlar. Doğru cevap C'dir.