İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ - Deneme Sınavı - 4

5510 sayılı SSGSSK’da, iş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle sigortalıyı çalıştıran işveren ve üçüncü kişilerin Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) karşısındaki sorumluluğu düzenlenmiştir (m.21). Ayrıca SSGSSK’da, iş kazası ve meslek hastalığının üçüncü bir kişinin kusuru nedeniyle meydana gelmesi halinde üçüncü kişilerin sorumluluğu (m.21/IV) ve SGK’nın sigortalıya veya hak sahiplerine yaptığı yardımlar nedeniyle işverene başvurması (rücu hakkı) düzenlenmiştir (m.21/I). Doğru cevap D'dir.

Borçlu alacaklıya karşı borçlanmış olduğu edimi ifa etmekle yükümlüdür. Bu durumda, akdi sorumluluk söz konusu olur. Doğru cevap E'dir.

Akdi (sözleşmeden doğan) sorumluluğun dört koşullu vardır. Birincisi, taraflar arasında bir borç ilişkisinin yani sözleşmenin olmasıdır. Akdi borcun mevcudiyetinin ispatı, alacaklıya aittir. İkinci koşul, borcun ifa edilmemiş olmasıdır. Yani sözleşmenin yüklediği borcun yerine getirilmemiş olmasıdır. Üçüncüsü, borçlunun sözleşme ile üstlendiği borcunu gereği gibi ifa etmemiş olmasıdır. Bu durumda borçlu, kusurlu kabul edilir. Dördüncü koşul ise alacaklının bu durumlardan ötürü zarara uğramış olmasıdır. Doğru cevap C'dir.

Sebep sorumluluğunun bir türü olan tehlike sorumluluğunda, sorumluluk için bir kimsenin kusurlu olması veya objektif özen borcuna aykırı davranması koşulu aranmaz. Sorumluluk, ağır tehlike taşıyan işletme veya faaliyetin yürütülmesine dayandırılmıştır. Çevre ve toplum için ağır tehlike yaratan bir işletme, tesisin işletilmesi veya yürütülmesi niteliği itibariyle tehlike yarattığı için bunların üçüncü kişilere zarar verme ihtimali yüksektir. Örnek olarak motorlu taşıt araçlarının neden oldukları trafik kazaları gösterilebilir. Doğru cevap C'dir.

İşverenin sorumluluğunun birinci koşulu, işverenin sözleşme gereği alması gerekli iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini almamasıdır. Sorumluluğun ikinci koşulu ise işveren tarafından işyerinde gerekli önlemlerin alınmaması nedeniyle zarara işçinin uğramasıdır. Yani iş kazası ve meslek hastalığına tutulması neticesinde bedeni ve ruhi bütünlüğünün ihlali sonucu uğranılan cismani bir zarar veya işçinin ölmesi halinde sağlığında onun desteğinden yararlananların destekten yoksun kalmaları nedeniyle uğradıkları zarardır. Sorumluluğun üçüncü şartı ise işçinin uğradığı zarar ile olay arasında uygun illiyet bağının olmasıdır. Doğru cevap D'dir.

Hayvan bulunduranın sorumlu tutulabilmesi için üçüncü kişinin uğradığı bir zarar olması, bu zararın hayvan tarafından verilmiş olması ve zarar ile hayvan arasında uygun illiyet bağının bulunması gerekir. Sorumluluğun doğabilmesi için bir hayvanın bakımının ve yönetiminin sürekli veya geçici olarak üstlenilmesi gerekir. Hayvanın terkedilmesi durumunda, hayvanın başkalarına zarar vermemesi için alınması gerekli tedbirler (örneğin yırtıcı bir hayvanın terk edilmesi durumunda) alınmamışsa, hayvan bulunduran TBK m.66’ya göre sorumlu olacaktır. Hayvanın terkedilmesi durumunda, tedbir alınması gerekip gerekmeyeceği terk etme durumundaki şartlara göre belirlenecektir. Doğru cevap C'dir.

Müteselsilen sorumluluk, kusurlarının hafif veya ağır olması hesaba katılmadan sorumlulardan her birinin zararın tamamından mesul tutulmasıdır. Doğru cevap A'dır.

İşveren, sözleşmeden doğan koruma ve gözetme borcu gereği iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tedbirlerin alınması yükümlülüğünü yanında çalışanlar gibi yardımcı kişilere örneğin işletme şefine, ustabaşıya bırakmış olabilir. İşveren, yardımcı kişilerin işi yürüttükleri sırada diğer tarafa (işçiye) verdikleri zarardan TBK m.116’ya göre sorumludur. Doğru cevap E'dir.

İSGK m.22’de, elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işverenin, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturma yükümlülüğü öngörülmüştür. Doğru cevap B'dir.

İSGK m.19’da, “Çalışanların yükümlülükleri” başlığı altında getirilen düzenlemeye göre çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak aldıkları eğitim ve işverenin bu konudaki talimatları doğrultusunda kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptıkları işten etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle yükümlüdürler. çalışanların, işyerindeki makine, araç ve gereci, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarını ve donanımlarını kurallara uygun olarak kullanmak, keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek, kendilerine sağlanan kişisel koruyucuları doğru kullanmak ve korumak, işyerinde makine ve diğer araç, gereç ve binalarda sağlık ve güvenlik yönünden ciddi ve yakın tehlike ile karşılaşırlarsa ve koruma tedbirlerinde eksiklik görürlerse işveren veya çalışan temsilcisine derhal haber vermekle yükümlü olacakları düzenlenmiştir. Doğru cevap A'dır.

İşçileri korumak amacıyla gelişmiş bir bilim dalıdır.

İşverenin koruma ve gözetme borcuna ilişkin özel hukuk niteliği taşıyan hukuki düzenlemelerin dayanağı, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (TBK) m.417’dir.

Hukuki sorumluluk, “bir kimsenin sözleşmeye aykırı davranış veya hukukun yazılı veya yazısız kurallarına aykırı hareketi nedeniyle başkasına vermiş olduğu zararı tazmin etme borcudur” (Kaplan, 2009, s.124).

Olağan Sebep Sorumluluğu (Özen Sorumluluğu): Olağan sebep sorumluluğu, kanunda öngörülen özen yükümlülüğünün yerine getirilmemesine dayanan bir kusursuz sorumluluk hali olup, sebep sorumluluğunun en hafif şeklidir.

İşverenin sorumluluğunun hukuki niteliği konusunda iki görüş savunulmaktadır. Bazı yazarlar kusur sorumluluğu esasını kabul ederken, bazı yazarlar kusursuz sorumluluk esasını kabul etmektedirler. Yargıtay ise olayın özelliğini dikkate alarak sorumluluğu bazı kararlarında kusur, bazı kararlarında ise kusursuz sorumluluk esasına dayandırmaktadır.

İşverenin iş kazası ve meslek hastalığından doğan sorumluluğunu kusur sorumluluğu esasına dayandıran görüşe göre işveren, işyerinde iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini eksiksiz alır, bu konuda gerekli dikkat ve önemi gösterirse kusurlu sayılmaz ve zarardan sorumlu tutulmaz. İşverenin, işyerinde bütün tedbirleri almasına rağmen işçinin kendi kusuru veya dikkatsizliği ile bir kazaya sebebiyet vermesi durumunda işveren sorumlu olmaz

“İşyerinin arzettiği tehlike, ister az, ister çok olsun kusursuz sorumluluk söz konusudur. Aksi taktirde işçiler arasında objektif olarak bulunması gereken eşitlik ilkesi çiğnenmiş olur”

TBK’nın “işçinin kişiliğinin korunması” başlığı altında m.417’de, koruma ve gözetme borcu düzenlenmiştir. Getirilen hükme göre, “işveren hizmet ilişkisinde işçinin kişiliğini korumak ve saygı göstermek ve işyerinde, özellikle işçilerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamaları ve bu tür tacizlere uğramış olanların daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür”.

İşverenin, TBK m.417 ve İSGK m.4’e göre almakla yükümlü olduğu gerekli iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini almaması, işverenin koruma ve gözetme borcuna diğer bir deyişle hukuk düzeninin koyduğu kurallara aykırı olduğu için haksız fiildir. Bu durumda işçi, işvereni sözleşmeden doğan sorumluluk yanında haksız fiil sorumluluğuna ilişkin TBK m.49’a göre de sorumlu tutabilir. Zira m.49’da getirilen düzenlemeye göre, kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren bu zararı gidermekle yükümlüdür. İşçi, haksız fiil sorumluluğuna dayanarak zararının tazminini talep ederse işverenin kusurlu olduğunu ispat etmekle yükümlüdür.

Mücbir sebep, sorumlunun faaliyet ve işletmesi dışında oluşan sözleşmeden doğan borcun ihlâline kesin olarak ve kaçınılmaz bir şekilde yol açan, öngörülmesi ve karşı konulması mümkün olmayan olağanüstü bir olay olarak tanımlanabilir