İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ - Deneme Sınavı - 2

İşverenin işçiyi koruma ve gözetme borcunun hukuki dayanağı, iş sözleşmesinin kişisel ilişki kuran niteliği gereği işçinin sadakat borcunun karşısında işverenin de koruma yükümlülüğüdür.

İşverenin koruma ve gözetme borcuna ilişkin özel hukuk niteliği taşıyan hukuki düzenlemelerin dayanağı, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (TBK) m.417’dir. Bu maddede getirilen düzenlemede işveren, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmakla yükümlü tutulmuş, işverenin koruma ve gözetme borcu ve bundan doğan hukuki sorumluluğu öngörülmüştür.

Anayasa m.50’de ise kimsenin, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uygun olmayan işlerde çalıştırılamayacağı, küçükler ve kadınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği olanların çalışma şartları bakımından özel olarak korunacağı ifade edilmiştir.

Olağan Sebep Sorumluluğu (Özen Sorumluluğu): Olağan sebep sorumluluğu, kanunda öngörülen özen yükümlülüğünün yerine getirilmemesine dayanan bir kusursuz sorumluluk hali olup, sebep sorumluluğunun en hafif şeklidir.

Sorumluluk hukukunda yukarıda açıklanan sorumluluk nedenleri yanında yer alan hukuka uygun müdahaleden doğan sorumluluk ilkesine göre, hukuk düzeni hukuka uygun müdahaleyi kabul etmektedir. Müdahale, bir kimsenin hukuk düzeni tarafından korunan şahıs veya mal varlığının bir başka kimse tarafından ihlâl edilmesidir. Hukuka uygun müdahale neticesinde bozulan menfaat dengesinin korunabilmesi için fedakârlıkta bulunan ve dolayısıyla zarara uğrayan kimseye tazminat hakkı verilmektedir. Bu şekilde, hukuka uygun müdahaleye uğrayan kimsenin bu fedakârlığı hukuk düzenince müdahalesine izin verilen üstün çıkar sahibi tarafından denkleştirilmekte yani tazmin edilmektedir.

Yargıtay’ın eski tarihli kararlarında kusur sorumluluğunu, daha yeni kararlarında ise kusursuz sorumluluğu kabul ettiği görülmektedir. Nitekim Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin (HD) 3.11.1967 tarih ve 8057/10174 sayılı ve 27.3.1957 gün ve 1/3 sayılı içtihadı birleştirme kararında yer alan risk nazariyesinden hareketle iş hukuku alanındaki bilimsel içtihatlar ve özellikle risk nazariyesinin, sanayinin gelişmesiyle iş kazalarına karşı işçileri koruma zorunluluğunun bir ifadesi olduğu belirtilmiştir. Yargıtay 9. HD bu kararında, “kusursuz sorumluluğu” kabul ederken, görüşünü ekonomik ve sosyal olaylara ve işçi ve işveren arasındaki ekonomik açıdan farklılığa dayandırmış ve bu görüşünü birçok kararda da sürdürmüştür.

İSGK m.19’da, “Çalışanların yükümlülükleri” başlığı altında getirilen düzenlemeye göre çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak aldıkları eğitim ve işverenin bu konudaki talimatları doğrultusunda kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptıkları işten etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle yükümlüdürler.

İSGK m.22’de, elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işverenin, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturma yükümlülüğü öngörülmüştür.

Gerekli iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini almak, yeterli araç ve gereci noksansız bulundurmak yeterli olmayıp bu önlemlere uyulup uyulmadığının, araç ve gerecin kullanılıp kullanılmadığının da denetlenmesi İSGK m.4/1, b hükmü gereğidir. O halde belirtilen önlemlerin alınması yeterli olmayıp, bunların kullanılabilir nitelikte ve düzeyde olması ve kullanılmasının denetlenmesi işverenin yükümlülüğündedir.

Kamu hukuku niteliği taşıyan hükümler Anayasa’da, 4857 sayılı İş Kanunu’nda (İK), 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda (İSGK) (RG, T.30.06.2012,S.28339), 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda (SSGSSK), 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nda ve 5393 sayılı Belediye Kanunu’nda düzenlenmiştir.

Akdi sorumluluk: Borçlunun alacaklıya karşı borçlanmış olduğu edimi ifayla yükümlü olması.

Tehlike Sorumluluğu: Sebep sorumluluğunun bir türü olan tehlike sorumluluğunda, sorumluluk için bir kimsenin kusurlu olması veya objektif özen borcuna aykırı davranması koşulu aranmaz. Sorumluluk, ağır tehlike taşıyan işletme veya
faaliyetin yürütülmesine dayandırılmıştır. Çevre ve toplum için ağır tehlike yaratan bir işletme, tesisin işletilmesi veya yürütülmesi niteliği itibariyle tehlike yarattığı için bunların üçüncü kişilere zarar verme ihtimali de yüksektir. Örnek olarak
motorlu taşıt araçlarının neden oldukları trafik kazaları gösterilebilir.

İlliyet bağı: Haksız fiil sebebiyle ortaya çıkan zararın tazmini borcunun doğabilmesi için haksız fiil ile zarar arasında bulunması gerekli neden-sonuç ilişkisi.

Mücbir sebep: Sorumlunun faaliyet ve işletmesi dışında oluşan sözleşmeden doğan borcun ihlâline kesin olarak ve kaçınılmaz bir şekilde yol açan, öngörülmesi ve karşı konulması mümkün olmayan olağanüstü olaydır.

Yapı malikinin sorumluluğunun şartları şunlardır:
• Bina veya diğer yapı eserlerinin olması,
• Bina veya diğer yapı eserlerinin yapımında bozukluk veya bakımında eksiklerin olması,
• Bina veya diğer yapı eserinin yapımında bozukluk veya bakımında eksiklik ile uğranılan zarar arasında uygun illiyet bağının olması.

Müteselsilen Sorumluluk: Kusurlarının hafif veya ağır olması hesaba katılmadan sorumlulardan her birinin zararın tamamından mesul tutulmasıdır.

İşverenin koruma ve gözetme borcuna ilişkin özel hukuk niteliği taşıyan hukuki düzenlemelerin dayanağı, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (TBK) m.417’dir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Kamu hukuku niteliği taşıyan hükümler Anayasa’da, 4857 sayılı İş Kanunu’nda
(İK), 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda (İSGK) (RG, T.30.06.2012,
S.28339), 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda
(SSGSSK), 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nda ve 5393 sayılı Belediye
Kanunu’nda düzenlenmiştir. Doğru cevap B seçeneğidir.

3 Temmuz 2005 tarih ve 5393 sayılı Belediye Kanunu’nda, belediyelere denetleme yükümlülüğü getirilmiştir. Doğru cevap C seçeneğidir.

6 Mayıs 1930 tarih ve 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nda da, iş sağlığı
ve güvenliğine ilişkin hükümler mevcuttur (m.173-180).