İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ MEVZUATI - Deneme Sınavı - 5

Sigortalıyı zarara uğratan olay esas olarak dıştan gelen bir etkene dayanmalıdır. İşyerinde meydana gelen bir patlama, bir cisim çarpması, ortamdan zehirlenme, elektrik akımına kapılma, yüksekten düşme, güneş çarpması gibi olaylar dıştan gelen etkenlere örnektir. Bununla birlikte, Türk sosyal sigortalar hukuku açısından, sigortalının işyerinde kalp krizi veya beyin kanaması geçirmesi gibi dışarıdan gelen bir etkenin olmadığı bazı durumlar da iş kazası kabul edilmektedir. Örneğin Yargıtay, bir gece bekçisinin işyerinde geçirdiği beyin kanamasını olay sırf işyerinde meydana geldiği için iş kazası saymıştır. Zira bir kazanın iş kazası sayılıp sayılmayacağı konusunda nihai kararın yargı mercilerine ait olduğu unutulmamalıdır.

Meslek hastalığı, sigortalının uzun bir zaman içerisinde mesleki faaliyeti sürdürürken maruz kaldığı etkenler nedeniyle sağlığının bozulmasıdır.

Sigortalının çalıştığı veya yaptığı işten dolayı meslek hastalığına tutulduğunun Kurumun yetkilendirdiği bir sağlık hizmeti sunucusu tarafından usulüne uygun olarak düzenlenen sağlık kurulu raporu ve bu raporun dayanağı tıbbi belgeler ile saptanması gerekmektedir. Ancak bu saptama da yeterli görülmemekte söz konusu raporun ve bu raporun dayanağı olan tıbbi belgelerin bir kere de Kurum Sağlık Kurulu tarafından incelenerek saptanması gerekmektedir. Başka bir ifadeyle en son karar mercii Kurum Sağlık Kurulu’dur. Yani Kurum Sağlık Kurulu, bir hastalığın meslek hastalığı olduğu ya da olmadığı konusunda nihai kararı verecektir. Kurum Sağlık Kurulunun söz konusu hastalığın meslek hastalığı olmadığına karar vermesi durumunda sigortalı bu karara karşı Sosyal Sigortalar Yüksek Sağlık Kuruluna itiraz edebilir ve bu karara karşı iş mahkemesine dava açılması da mümkündür.

İş sağlığı ve güvenliği için sadece içeriği mükemmel olan bir mevzuat oluşturmak yeterli değildir. Daha önemli olan bu mevzuatın doğru biçimde yorumlanması ve etkin bir şekilde uygulanmasının sağlanmasıdır. Makro ölçekte bir ülkede ya da mikro ölçekte bir işyerinde, iş sağlığı ve güvenliği çalışmalarının başarıya ulaşması her zaman işveren, çalışan ve devletin ortak çabaları ile mümkündür. Devlet, öncelikle işverenlerin ve çalışanların yükümlülüklerini belirleyen yasal çerçeveyi düzenler. Bu doğrultuda işveren işyerinde sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamını oluşturur. Çalışanlar da alınan önlemlere uyarak bu ortamın sürdürülmesi için çabalar. İşverenlerin ve çalışanların mevzuatın emredici hükümlerine ve işyerinde belirlenen kurallara uyup uymadıkları ise devlet organları tarafından yapılan denetimlerle kontrol edilmektedir.

İş sağlığı ve güvenliği kapsamında yapılan ilk denetimler, dünyada 19.yüzyılda İngiltere’de “fabrika müfettişi” unvanı verilen dört kişinin görevlendirilmesi ile başlamıştır. Yüksek riskli meslek grupları ile daha korumasız çalışanlara odaklanılmış, ilk denetimler bu alanlarda gerçekleştirilmiştir.

Devlet Anayasa ile kendisine verilen bu görevleri idari bir organizasyon içinde yer alan kurumlarla gerçekleştirmektedir. Bu kurumların başında 21 Nisan 2021 tarihli Resmî Gazetede yayınlanan Kararname ile tekrar eski adını alan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) gelmektedir. Bakanlığın bünyesinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili faaliyetler yürüten değişik birimler bulunmaktadır.

Ülkemizde de genel olarak çalışma hayatına ilişkin yapılan denetimler son derece yetersizdir. 2019 yılı SGK verilerine göre işyeri sayısı 1.891.512’dir. Aynı yıl Bakanlıkta görev yapan iş müfettişi sayısının ise sadece 980 kişi olduğu belirtilmektedir. Dolayısıyla az gelişmiş veya gelişmiş ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de denetim yetersizliğinden kaynaklanan iş kazası ve meslek hastalıkları önemli bir sorun olmaya devam etmektedir. Bu aşamada On Birinci Kalkınma Planında yer alan iş sağlığı ve güvenliği alanında yetkilendirilen kurumların etkin denetimler ve düzenlemeler ile nitelik ve hizmet kalitesinin artırılması hedefinin ivedilikle hayata geçirilmesi gerekmektedir. Müfettiş sayıları artırılarak yaygın, nitelikli ve etkin bir denetim sistemi oluşturulmalıdır.

Programlı Denetim/Teftiş: Risk faktörleri göz önüne alınarak belirlenen sektörlerin ve işyerlerinin yıllık plan çerçevesinde denetlenmesidir.

Kişisel koruyucu donanımların işyerlerinde kullanılmasına ilişkin detaylara yönelik Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik (KKDİKHY) çıkarılmıştır. Bu Yönetmeliğin 4. maddesinin (b) bendinde kişisel koruyucu donanım şöyle tanımlanmıştır: Kişisel koruyucu donanım, • Çalışanı, yürütülen işten kaynaklanan, sağ- lık ve güvenliği etkileyen bir veya birden fazla riske karşı koruyan, çalışan tarafından giyilen, takılan veya tutulan, bu amaca uygun olarak tasarımı yapılmış tüm alet, araç, gereç ve cihazlar, • Kişiyi bir veya birden fazla riske karşı korumak amacıyla üretici tarafından bir bütün hâline getirilmiş cihaz, alet veya malzemeden oluşmuş donanım, • Belirli bir faaliyette bulunmak için korunma amacı olmaksızın taşınan veya giyilen donanımla birlikte kullanılan, ayrılabilir veya ayrılamaz nitelikteki koruyucu cihaz, alet veya malzeme ve • Kişisel koruyucu donanımın rahat ve işlevsel bir şekilde çalışması için gerekli olan ve sadece bu tür donanımlarla kullanılan de- ğiştirilebilir parçaları ifade eder.