İŞ PLANI

Riskin doğru tanımlanması ve anlaşılması, çeşitlerinin ve gerekli önlemlerin ortaya doğru bir biçimde konulabilmesi açısından önemlidir. Riske ilişkin farklı tanımlar olabilir. Ancak riskin tanımına yönelik unsurlar ortaktır. Öncelikle risk, gerçekleşen olaylarla değil, beklenen olaylarla yani gelecekte gerçekleşmesi muhtemel olaylarla ilgilenir. Ancak, gelecekteki olayları anlayabilmek için ise geçmiş tecrübelerden faydalanır. Riske ilişkin diğer bir unsur ise parasal bir kayıp veya beklenmeyen bir harcama ve kayıptan dolayı ekonomik faydanın azalmasıdır. Bütün unsurlar dikkate alındığında, risk bir işlemden dolayı ekonomik faydanın azalması ya da parasal bir kaybın olması ihtimali olarak tanımlanır. Başka bir ifade ile risk, gelecekte ortaya çıkması muhtemel fırsatlar ve tehditlerdir şeklinde tanımlanabilir. Riskin temel kaynağının gelecekteki belirsizlik olması nedeniyle, riske konu olan olaylar gerçekleşmesi muhtemel olaylardır.

Operasyonel Risk, bir işletmenin yetersiz veya başarısız iç süreçlerinden, insanlardan ve sistemlerden veya dışsal olaylardan kaynaklanan kayıp riski olarak tanımlanabilir. Operasyonel risk işletmeden ya da dış çevre kaynaklı olabilir. İç kontrollerdeki aksamalar sonucu hata ve usulsüzlüklerin gözden kaçmasından, yönetim ve personel tarafından zaman ve koşullara uygun
hareket edilememesinden, yönetimdeki hatalardan, bilgi teknolojisi sistemlerindeki hata ve aksamalardan kaynaklanan riskler işletmeden kaynaklanan operasyonel riske ilişkin örneklerdir. Deprem, yangın ve sel gibi felaketlerden veya terör saldırılarından kaynaklananlar ise dışarıdan kaynaklanan operasyonel risk örnekleridir. Örneğin marketteki bir kasiyerin yanlış para üstü vermesi işletmeden kaynaklanan bir operasyonel risk iken, birinin markete girerek kasadan hırsızlık yapması dışarıdan kaynaklanan operasyonel riske örnek teşkil etmektedir.

İşletmeler iş ilişkileri kurarken ilk etapta o alanda bıraktıkları itibardan yararlanırlar. Bu nedenle, pek çok işletme için piyasada iş yapılabilmesi açısından itibar oldukça önemlidir. İtibar riski ile zarar; düzenlemelere uyum veya iş uygulamalarındaki başarısızlıklar nedeniyle; işletmenin kredi değerliliğinde düşme ya da unvanındaki kötüleşme dolayısıyla ortaya çıkabilir. Örneğin bir okulda uyuşturucu kullanıldığı tespit edilir ve bu haber yayılırsa bu
durum okul için itibar kaybına neden olur ve sonuçları oldukça ağırdır.

Risk yönetiminin sağladığı faydalar aşağıda belirtilmiştir:
• Risklerin önceden öngörülmesi ve alternatif stratejilerin üretilmesi,
• Kaynakların daha etkin kullanılabilmesi amacıyla, risk-getiri dengesinin gözetilmesi,
• Risklerin daha iyi yönetilmesi, dolayısıyla alınan riske göre getirinin hedeflenmesi,
• Alınan önlemler sayesinde, kârlılığın artırılması ya da olası zararların azaltılması,
• Risklerin önceden öngörülmesi ve gerekli politikaların oluşturulması nedeniyle; sürprizlerin
azaltılması ya da hazırlıklı olunmasının sağlanmasıdır.

Risk analiz yöntemlerinin; analizin amacı, işin niteliği ve elde edilen bilgilerin detaylarına bağlı olarak farklı sınıflandırma ve uygulamaları bulunmaktadır. Risk analiz yöntemlerine yönelik sınıflandırmalar şu şekildedir:
• Nicel (kantitatif) ve Nitel (kalitatif) Analiz
• Etki Analizleri
• SWOT Analizi

Nitel risk analizinde; uzmanların görüşlerine başvurularak, risklerin etki ve olasılıklarının sıralanması, nicel risk analizinde ise geçmişte yaşanan olayların sayısal olarak karşılaştırılabilir biçimde analizinin yapılmasıdır. Nicel analiz yönteminde, risklere ilişkin daha detaylı ölçüm yöntemleri; nitel analizlerde ise riskler belirlenerek, genel bilgiler edinilmektedir.

Girişimcinin, risk yönetimi konusunda strateji belirlemeden önce risk alma iştahını tespit etmesi gerekmektedir. Risk iştahı, işletmelerin değer elde etmek için kabul edebilecekleri risk miktarıdır.

Risk yönetimi konusunda strateji
belirleyebilmek için atılacak adımlar şunlardır:
• Alınan risklerin belirlenmesi.
• Sözkonusu risklerin işletmeye muhtemel etkilerinin analiz edilmesi.
• Alınan risklerin muhtemel getirilerinin tespit edilmesi.
• Risk iştahına bağlı olarak riskler hakkında bir sınır ya da strateji belirlenmesi.

Risk yönetiminin teorik olarak biliniyor olması girişimcilikte istenen başarıya ulaşılmasında yeterli değildir. Bu konuda başarıya ulaşmada önemli olan hususlar şunlardır:
• Önlem olarak ortaya konulan kuralların amacının, faydalarının ve doğru uygulamalarının uygulayıcılara anlatılması ve onlar tarafından benimsenmesi.
• Risk yönetimi uygulamalarının üst yönetim tarafından desteklenmesi ve desteklendiğinin herkes tarafından bilinmesi.
• Risk yönetimi konusunda doğru örgütsel yapılanma olmalıdır. Büyük işletmelerde bahsediliyorsa ayrıca risk yönetimi, iç kontrol ve iç denetim, denetim komitesi gibi yapılanmalar kurulabilir. Küçük işletmelerde ise işlemi yapan ile kontrol eden kişilerin farklı olması başarılı risk yönetimi uygulaması açısından önemlidir.

Para hareketlerinin vadelerinin doğru yönetilmesi her işletme açısından oldukça önemlidir. İşletmenin nakit girişlerinin nakit çıkışlarını tam ve zamanında karşılamaya yetmediği durumlarda ödemelerini zamanında yerine getiremez ve likidite riski gerçekleşmiş olur. Likidite riski özellikle finansal sektörde batmalara neden olan önemli risk türlerinden biridir. Son yıllarda
ülkemizde yaşanan finansal krizi örnek olarak verebiliriz.

Riske ilişkin diğer bir unsur ise parasal bir kayıp veya beklenmeyen bir harcama ve kayıptan dolayı ekonomik faydanın azalmasıdır. Bütün unsurlar dikkate alındığında, risk bir işlemden dolayı ekonomik faydanın azalması ya da parasal bir kaybın olması ihtimali olarak tanımlanır. Başka bir ifade ile risk, gelecekte ortaya çıkması muhtemel fırsatlar ve tehditlerdir şeklinde tanımlanabilir. Riskin temel kaynağının gelecekteki belirsizlik olması nedeniyle, riske konu olan olaylar gerçekleşmesi muhtemel olaylardır. Tanımından da anlaşılacağı gibi geçmişte yaşanan olaylar risk kapsamına girmez.

İç kontrollerdeki aksamalar sonucu hata ve usulsüzlüklerin gözden kaçmasından, yönetim ve personel tarafından zaman ve koşullara uygun hareket edilememesinden, yönetimdeki hatalardan, bilgi teknolojisi sistemlerindeki hata ve aksamalardan kaynaklanan riskler işletmeden kaynaklanan operasyonel riske ilişkin örneklerdir.

İşçi sağlığı ve emniyet kuralları vb. gibi konularla ilişkili zararlar Çalışma/İstihdam Uygulamaları ve İşyeri Emniyeti kayıpları olarak sınıflandırılır.

İşletmeler iş ilişkileri kurarken ilk etapta o alanda bıraktıkları itibardan yararlanırlar. Bu nedenle, pek çok işletme için piyasada iş yapılabilmesi açısından itibar oldukça önemlidir. İtibar riski ile zarar; düzenlemelere uyum veya iş uygulamalarındaki başarısızlıklar nedeniyle; işletmenin kredi değerliliğinde düşme ya da ünvanındaki kötüleşme dolayısıyla ortaya çıkabilir.

Piyasa riski özellikle finansal kuruluşlar için daha önemli olan bir risk türü olmakla beraber, kaynaklarını piyasa fiyatlarından etkilenen alım-satım portföyünde değerlendiren reel sektör firmaları için de önemlidir.

Nicel analiz sonucunda risklere ilişkin olarak karşılaştırılabilir rakamlara dayalı verilere ulaşmak mümkündür.

Senaryo analizi, iş planını oluştururken esas alınan varsayımların değişmesi durumunda iş planının nasıl etkileneceğini ortaya koymaya yönelik yapılan bir analizdir. Bu amaçla en iyi, temel ve en kötü durum olmak üzere üç senaryo üretilir. Bu senaryolarla bağlantılı olarak, iş planının farklı şartlar altında performansı değerlendirilerek alternatif öneriler geliştirilir.

SWOT kelimesinin açılımı İngilizce olarak, S-Strenght (olumlu ve/veya güçlü olan özellikler), W-Weakness (olumsuz ve/veya zayıf olan özellikler), O-Opportunity (içte ve dışta sahip olunan fırsatlar), T-Threat (çevredeki olası tehlike, risk ve piyasa tehditleri)

Riski yaratan faaliyetlerin yapılmaması riskten kaçınmadır. Öngörülen risk işletme açısından çok büyük ve beklenen getiri çok küçük ise bu tür risklerin alınmaması doğru bir strateji olabilir. Kaçınılan riski yönetmek için yeterli alternatiflerin olmaması ya da yaratılmaması durumunda da riskin alınmaması tercih edilebilir. Riski artıran faaliyeti yapmamak, yeni bir ürünü üretmekten vazgeçmek, yeni pazara girmemek bu kapsamda verilebilecek örneklerdir.

Duyarlılık analizinde amaç, iş analizi yapılırken değişmediği düşünülen varsayımlardan her birinin önemini ortaya koymaktır. Bu analiz yapılırken sadece bir varsayımın değiştiği diğerlerinin sabit kaldığı farzedilir. Duyarlılık analizinde, iş planında yer alan her bir parametrenin, projenin getirilerini nasıl ve hangi derecede etkilediği incelenmektedir.