İŞ PLANI - Deneme Sınavı - 15

Organizasyon yapısına ilişkin kararlar verebilmek için gereksinim duyulan bilgiler şunlardır:

• Doldurulması gereken ana pozisyonlar nelerdir?

• Her bir işin sahip olduğu görev ve sorumluluklar nasıl bölüştürülecek?

• Yetki ve sorumluluklar nasıl gruplanacak?

• Formal yetki, organizasyon çapında nasıl akacak?

• En etkili örgütsel tasarımı gerçekleştirmek, işletmenin temel görevidir. Bu temel görevi yerine getirmek için, hangi faaliyet veya faaliyetler grubu işletmenin varlık nedenini oluşturmaktadır?

Personel konuları ile ilgilenen yönetim süreci, insan kaynakları yönetimi olarak ele alınır. Bu fonksiyonu etkili bir şekilde gerçekleştirmek için aşağıdaki bilgilere ihtiyaç duyulmaktadır:

• İşletmedeki her bir işle ilgili ihtiyaçlar

• İşin nitelikleri

• Her işe uygun ücretlendirme

 • Her işe uygun ücret dışında elde edilebilecek yararlar

• Yetenekli çalışanları işe alma ve emeklilik planları

• İş performansının ölçüldüğü ve değerlendirildiği standartlar

Kollektif ortaklıklar, ülkemizde en çok görülen ortaklık tipidir. Ticaret Kanunu’na göre kollektif ortaklık, ticari bir işletmeyi bir ticaret ünvanı altında işletmek amacıyla gerçek kişiler arasında kurulan ve ortakların ortaklık alacaklarına karşı sınırsız sorumlu olan ortaklıklardır.

Limited ortaklıklar, uygulamada oldukça yaygın bulunan sermaye ortaklıklarından biridir. Limited ortaklık, iki veya daha çok gerçek ve tüzel kişi tarafından bir ticaret ünvanı altında kurulan, ortakların sorumluluğu, koymayı taahhüt ettikleri sermaye ile sınırlı ve ana sermayesi belirli olan ortaklıktır.

Ortaklık, ortaklar arasındaki yasal bir ilişkidir. Bu nedenle ortaklar, belirli bir anlaşma hükümlerine göre hareket etmelidir. Bu anlaşma hükümleri içinde her ortağın rolü, katılımı, görev ve sorumlulukları, ayrıntılı bir şekilde tanımlanmalıdır. Ortaklık hükümlerinde en yaygın görülen konular aşağıda sıralanmıştır:

• Anlaşma tarihi ve süresi

• İşletmenin adı ve yerleşimi ve işlerinin yapısı

• Ortakların isimleri, ayrı ayrı yatırımları ve kararlaştırılmış kâr ve zarar dağıtımları

• Her ortağın görevleri, işe ayrılan beklenen kişisel hizmet saatleri

• Her ortağın ücreti

• Her ortağın kârlardan alacakları yüzde dağılımı ve kayıplardan doğan sorumluluk ları

• İşletmeden elde edilen fonlardan geri çekilme ile ilgili sınırlamalar

• Ortağın işletmeden ayrılması halinde izlenen prosedürler

• Ortağın ölümü veya yetersizliği halinde izlenen prosedürler

Bu bölümlerin oluşturulmasında hangi kriterler kullanılacaktır? sorusu cevaplanmalıdır. Belli başlı kriterler; fonksiyonlara göre b.lümlendirme, ürün temeline göre bölümlendirme, müşteri temeline göre bölümlendirme, coğrafi temele göre bölümlendirme, zaman temeline göre bölümlendirme şeklinde sıralanabilir.

Bir işletmenin üretim sistemi işletmenin mal ve/veya hizmet üretimini gerçekleştiren bölümüdür. Üretilenler, bazı işletmelerde fiziki bir mal (otomobil, telefon, bardak) olurken, bazı işletmelerde de hizmet (ulaşım, sağlık, eğitim) olmaktadır. Üretimde de temel konular amaçlar, bileşenler ve bileşenler arası bağlantılar olduğu için üretim de sistem olarak kabul edilmektedir. Üretim sisteminin amacı mal ve/veya hizmet üretmektir. Basit olarak, girdileri mal ve hizmetlere dönüştüren sisteme üretim sistemi adı verilmektedir. Üretimde dikkat çeken durum, dönüşüm olmasıdır. Üretim sistemi de çeşitli elemanlar- dan oluşmakta ve sistem içinde gerekli girdiler kullanılarak istenilen çıktılar elde edilmeye çalışılmaktadır.

Emir-komuta yetkisi, bir organizasyonda bir üstün formal olarak sahip olduğu, astlarına emir verme hakkını ifade etmektedir. Kurmay yetki, formal olarak sahip olunan başkalarına öneride bulunma hakkıdır.

İyi yönetilebilir bir denetim alanını tanımlamada temel kural, ast sayısının, yönetici yetenekleri ve işin yapısı ile tespit edilmesi gerektiğidir. Bu sayının belirlenmesinde aşağıdaki bilgiler etkili olmaktadır:

• Görevin yapısı.  Görev yapısı karmaşıklaştıkça denetim alanının daralması gerekmektedir.

• Çalışanın beceri ve motivasyon derecesi.  Çalışanların beceri ve motivasyon derecesi arttıkça denetim alanı genişleyebilir.

• Çalışanların yerleşimi.  Çalışanların atandığı iş yerleşimi arttıkça denetim alanının daralması gerekmektedir.

• Yetki devretme derecesi.  Yönetimin yetkiyi devretme yeteneği ve istekliliği arttıkça denetim alanı daha genişleyebilir.

• Gereken etkileşim derecesi.  Yönetici ve çalışanlar arasında gerekli etkileşim ve geribildirim arttıkça denetim alanı daralmalıdır.

Girişimci organizasyon yapısına yönelik karar vereceği zaman aşağıdaki sorulara cevap aramalıdır

• İşletmenin temel görevi nedir?

• Temel görev etrafındaki faaliyetler üretim, süreç, fonksiyon, müşteri tipi ve coğrafi bölge ile ilgili midir?

• Orta ve üst düzey yönetim pozisyonu nedir?

• Her yönetim ve pozisyonla ilgili görev ve sorumluluklar nelerdir?

• Her yönetim pozisyonunun görev ve sorumlulukları kapsamında verilecek kararlar nelerdir?

• Her yönetim ve pozisyon tarafından alt düzey çalışanlarından kaçı, etkili bir şekil de denetlenebilir?

• Her yönetim pozisyonuna atanabilecek yetki düzeyleri nelerdir?

• Her yönetim pozisyonu arasındaki yetki ilişkileri nedir?

• Her yönetim pozisyonuna atanacak kişilerin niteliği ne olmalıdır?

• Yönetim pozisyonunda yer alan yöneticiler, alt düzey çalışanlara etkili bir şekilde nasıl yetki devredebilir?

• İşletmenin ana görevi içinde, işletmenin en iyi şekilde bölümlere ayrılabildiği ve yeniden gruplanabildiği hangi temel iş birimleri veya bölümleri vardır?

• Her iş birimi veya bölüm için kaç alt düzey yönetici gereklidir?

• Her denetim için hangi görev, sorumluluklar ve yetki düzeyi gereklidir?

Bu nedenle aşağıdaki bilgilerin, işletmedeki her ana personel için bulunması gerekir:

• İşletmedeki her bir kişinin şahsi finansal yatırım miktarı

• İşletmedeki toplam sahiplik yüzdesi, bireyin yatırımını temsil eder. Eğer işletme, anonim ortaklık ise bu bilgi, pay senetlerini, hangi fiyatta elde edildikleri, hisselerin temsil ettiği toplam ödenmemiş hisse yüzdesi ve hisse senedi opsiyonlarının sürelerine ilişkin açıklamayı içermelidir.

• Alınan taban ücret

• İkramiye veya terfi fırsatları ile ilgili açıklama

• Kişilere yönelik kâr payı fırsatları ile ilgili açıklama

Yönetimi bir süreç olarak ele alma eğilimindeki düşünürlere göre yönetim, bir grup insanı, belirlenmiş amaçlara doğru yöneltme, aralarındaki işbirliği ile koordinasyonu sağlama çabalarının bütününü içeren bir süreç şeklinde ifade edilebilir.

Bir yönetim planı hazırlamak için genel olarak üç temel bilgiye ihtiyaç duyulmaktadır (DeThomas ve Derammelaere, 2008): İşletmenin hukuki yapısı, işletmenin organizasyon yapısı ve organizasyon yapısı içinde yer alan pozisyonları dolduracak becerilerin tanımlanması.

Bir işletmenin Ticaret Hukuku açısından ticari işletme sayılabilmesi, kazanç sağlamayı amaç edinmesi, sürekli bir
faaliyet içinde olması, belirli büyüklük sınırlarını aşma, ticari yöntem ve örgütlenme ile çalışmayı gerektiren büyüklük ve önemde ekonomik faaliyetin olması konularının varlığı halinde mümkün olacaktır.

Kollektif ortaklıklar, ülkemizde en çok görülen ortaklık tipidir. Ticaret Kanunu’na göre kollektif ortaklık, ticari bir işletmeyi bir ticaret ünvanı altında işletmek amacıyla gerçek kişiler arasında kurulan ve ortakların ortaklık alacaklarına karşı sınırsız sorumlu olan ortaklıklardır.

Anonim ortaklık, bir unvan altında ekonomik amaç ve konular için kurulan, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş, hissedarların sorumlulukları sermaye payları ile sınırlı, ortaklık sıfatı paya göre belirlenen ve tüzel kişiliği olan ticari bir ortaklıktır.

Kooperatifler kâr elde etmek amacıyla değil daha çok karşılıklı yardımlaşma, dayanışma ve korunma amacıyla kurulur.

Formal bir organizasyon yapısını tasarlamanın temel amacı, işletmenin her bölümünün çabalarını etkili bir şekilde koordine etmektir. Bunun gerçekleştirilmesi için temel ilke veya yapı taşları bulunmaktadır. Bunlar, işbölümü, uzmanlaşma ve farklılaşma, bölümlendirme, komuta-kurmay-fonksiyonel yetki ve denetim alanıdır.

İşletme büyüdükçe belli işlevleri yerine getirmek için yeni çalışanlara ihtiyaç duyulacaktır. Bu süreç, işletmede ikinci bir
kademenin oluşmasına neden olmaktadır. Bu kademeler, yönetsel ve yönetsel olmayan kademelerdir. Bu tür farklılaşma aşağı doğru farklılaşmadır.

Ürün temeline göre bölümlendirme. Özellikle birkaç çeşit ve birbirinden farklı mallar üreten işletmelerde organizasyon yapısı oluşturulurken ürünler esas alınabilir.