İŞ ORTAMINDA PROTOKOL VE DAVRANIŞ KURALLARI

Devletin ve kamu kuruluşlarının halka (kamuya) hizmet sundukları; vatandaşların kamu hizmetlerinden yararlandıkları, kamuya açık alanlar ise, toplumsal alandır.

Anomi (Yabancılaşma): İnsanın kendi çabasının kendisine yabancı bir güce dönüşmesine, toplumbilimcilerin, verdiği addır. İnsanın kendi eylemlerine egemen olacağına, onların egemenliğine girerek, bir güçsüzlük duygusu, kendine güvenin yitirilmesi, toplumsal yaşamın düzenlenmesine ilişkin değerlerin özümsenememesine neden olarak, kişinin sorunlar yaşamasına neden olur.

Dışişleri Bakanlığı Protokol Genel Müdürlüğü, Devlet ve Dışişleri protokolünü, diplomatik temsilciler ve uluslararası ilişkiler ile ilgili diplomatik protokolün bütününden sorumlu olarak çalışmaktadır. Askerî protokol hizmetleri, Genelkurmay Başkanlığında ve Kuvvet Komutanlıklarında, “protokol subaylıkları” tarafından yürütülmektedir. Mülkî protokol hizmetleri, İçişleri Bakanlığında “İller İdaresi Genel Müdürlüğü”nce yürütülmektedir. Kamusal (sivil) protokol hizmetleri ise, bazı bakanlıklarda ve büyük kamu kuruluşlarında “Protokol Müdürlüğü” ya da “Protokol Basın ve Halkla İişkiler Müdürlüğü” tarafından; bazı kuruluşlarda da “Dış İlişkiler Müdürlüğü” ya da “Özel Kalem Müdürlüğü” tarafından yürütülmektedir. “Protokol Müdürlüğü” bazı kuruluşlarda üst yöneticiye bağlı olarak çalışmakta, bazı kuruluşlarda da genel sekreterlik ya da “Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı” içinde yer almaktadır

Devlet protokolü, devlet törenlerinde devlet başkanlarına uygulanan diplomatik ve siyasi protokol kuralları bütünüdür. Türkiye’de Başkentte yapılan milli ve resmi bayram törenleri, Cumhurbaşkanının göreve başlama ve tebrik törenleri, Cumhurbaşkanına sunulan güven mektubu törenleri; Cumhurbaşkanının kabul ya da ziyaret törenleri, Cumhurbaşkanı tarafından verilen resmi davet ve ziyafetler, vefat eden Cumhurbaşkanlarının cenaze törenleri, Cumhurbaşkanının yabancı ülkelere resmi ziyaretleri, yabancı devlet başkanlarının karşılama ve uğurlama törenleri; devletin yabancı konukları ağırlama işleri, uluslararası anlaşmalar ve imza törenleri, uluslararası resmi toplantı ve konferanslar, Cumhurbaşkanı’nın yabancı devlet adamlarına; tebrik, teşekkür ve taziye mesajları devlet protokolü kapsamında değerlendirilmektedir. Türkiye’de uygulanmakta olan devlet protokol listesi, Dışişleri Bakanlığı Protokol Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanmakta, Cumhurbaşkanının onayı ile yürürlüğe konmaktadır.

Türkçede, devlet ve kamu kesiminde; gündelik yaşamın devleti temsil eden kısmında, daha özel davranmayı içeren kısaca; resmiyet; resmi olmaya ilişkin esasların tamamı; “protokol” ile ifade edilmektedir. Protokol, kelime anlamıyla bir kurallar dizgesidir. Farklı metinlerde, Protokol Kuralları ifadesi hatalı olarak kullanılmaktadır. Protokolün, özünde; ilk ünitemizde açıkladığımız, toplumsal yaşamın olmazsa olmazı, “saygı ve nezaket kuralları” ya da “görgü kuralları” bulunmaktadır.

Toplumsal alanda saygı ve nezaket kurallarına; kamusal alanda da kurumsal normlara ve mevzuat kurallarına uymak gereklidir. Ancak, protokol ve sosyal davranış kurallarına uymak demek, kişinin kendisi olmaması ve maske takması demek değildir. Çünkü her insan sosyal bir varlıktır. İnsanın kamusal ve toplumsal yaşamda protokol ve sosyal davranış kurallarına uyması ve uygun davranması, onun sosyal bir varlık olmasının doğal bir sonucudur. Bu yüzden, sosyal bir çevre (topluluk) içinde yaşayan her insan kendiliğinden ve doğal olarak sosyal kurallara uyacak ve başkalarına saygılı olacaktır

Kamusal yaşamda yöneticinin temsil niteliği protokol kurallarına uymasıyla ortaya çıkar. Çünkü yöneticinin başarısını %34 temsil niteliği (protokol), %33 bilgi ve becerisi, %33 kişiliği oluşturmaktadır

Osmanlı Devleti’nde ilk dönemlerde padişahların yaşamları çoğunlukla savaşlarda geçtiği için, protokol kuralları fazla önemli olmamış ve yazılı olarak da kaydedilmemiştir. Ancak, padişahlar saray yaşamına geçtikten sonra, ilk kez Fatih Sultan Mehmet döneminde düzenlenen Kanunname-i Al-i Osman ile protokol (teşrifat) kuralları belirlenmiştir.

Protokol kuralları; hukuk kuralları, yönetsel kurallar, ulusal normlar, kurumsal normlar ve sosyal normlar olarak ayrılmaktadır.

Kamusal bir yönetimde etik davranış kuralları; tarafsızlık, dürüstlük, liyakat, nesnellik, saydamlık, hesap verebilirlik, adalet, eşitlik, kamu yararını gözetme, profesyonellik, tutumluluk ve etkinlik gibi ilke ve değerler bütününden meydana gelmektedir.

Devletin ve kamu kuruluşlarının halka (kamuya) hizmet sundukları; vatandaşların kamu hizmetlerinden yararlandıkları, kamuya açık alanlar ise, toplumsal alandır.

Proaktif (bir durumla ilgili olarak; daha sonra sorun yaratabilecek etkiyi farkedip, o etki henüz, harekete geçmeden; sorun ortaya çıkmadan önce, gereğini yapmak.

Anomi (Yabancılaşma): İnsanın kendi çabasının kendisine yabancı bir güce dönüşmesine, toplumbilimcilerin, verdiği addır. İnsanın kendi eylemlerine egemen olacağına, onların egemenliğine girerek, bir güçsüzlük duygusu, kendine güvenin yitirilmesi, toplumsal yaşamın düzenlenmesine ilişkin değerlerin özümsenememesine neden olarak, kişinin sorunlar yaşamasına neden olur.

Diplomatik alanda protokol kurallarının temeli, Yunanlar tarafından atılmıştır. Çünkü elçilerin dokunulmazlığı gibi ilk diplomasi kuralları Yunanlar tarafından yaratılmış ve daha sonra Romalılar tarafından da uygulanmıştır.

Osmanlılar’da protokol ve buna ilişkin esaslar; Teşrifat ve Teşkilat ifadesiyle tanımlanmaktadır.

Padişahlar saray yaşamına geçtikten sonra, ilk kez Fatih Sultan Mehmet döneminde düzenlenen Kanunname-i Al-i Osman ile protokol (teşrifat) kuralları belirlenmiştir.

Avrupa devletlerinin protokol görevlileri vasıtasıyla Osmanlı devlet yönetimini tanımaları sonucunda, “Osmanlı Devleti’nde ilk daimî diplomatik temsilcilik Fatih Sultan Mehmet döneminde, Venedik tarafından İstanbul’da kurulmuş (1454); 16. yüzyıl ortalarında Kanunî döneminde Fransa ve İngiltere; daha sonra diğer Avrupa devletleri de İstanbul’da büyükelçilik kurmuşlardır.

Düzen (Organizasyon): Protokolde en önemli öğe, törenlerin ve törensel etkinliklerin, resmî davet ve ziyafetlerdeki düzenlemedir.

Sıradüzen (Öncelik-Sonralık): Devlet organlarının ve devlet kuramlarının yöneticileri ve temsilcileri ile unvan ve rütbe sahibi önemli şahsiyetlerin öndegelme (öncelik-sonralık) sıralaması.

Kuruluş Tarihi: Eşdüzeyde olan kuramların protokolde sıralaması, bu kurumların kuruluş tarihlerine göre yapılmaktadır. Bakanlıkların protokol sırası, kuruluş tarihlerine göre belirlenmiştir.