İŞ HUKUKU VE İŞ SAĞLIĞI GÜVENLİĞİ MEVZUATI

4857 sayılı İş Kanunu’nun 8. maddesinin ilk fıkrası ile Türk Borçlar Kanunu’nun 393. maddesinin ilk fıkrasında iş sözleşmesi tanımlanmıştır. Tanımlar göz önünde bulundurulduğunda, taraflar arasında işgörme borcu doğuran bir sözleşmenin, iş
sözleşmesi olarak nitelendirilebilmesi için; bir işin görülmesi, işin ücret karşılığında görülmesi ve bağımlılık unsurlarının bir arada bulunması gerekir. Bağımlılık unsuru, iş sözleşmesini, konusu işgörme olan diğer sözleşmelerden ayırır. İş sözleşmesinin değişik türlerde yapılabilmesi mümkündür.

İŞ SÖZLEŞMESİNİN ÖZELLİKLERİ

Özel Hukuk Sözleşmesi Olması, Kişisel İlişki Kurması, Karşılıklı Borç Doğurması, Sürekli Borç İlişkisi Yaratan Bir Sözleşme Olması

Sürekli ve Süreksiz İş Sözleşmeleri
İş Kanunu’nun 10. maddesinde işin niteliği dikkate alınarak iş sözleşmeleri sürekli ve süreksiz iş sözleşmeleri olarak ikiye ayrılmıştır. Madde uyarınca,
“Nitelikleri bakımından en çok otuz işgünü süren işlere sürekssüreksiz iş, bundan fazla devam edenlere sürekli iş denir”.

İş Kanunu’nun 11. maddesi uyarınca objektif nedenler; işin belirli süreli olması, belli bir işin tamamlanacak olması veya belirli bir olgunun ortaya çıkmasıdır. “İşin belirli süreli olması”, sözleşmenin yapıldığı anda işçinin üstlendiği işin sona erme tarihinin bilinmesi veya öngörülebilir olmasını ifade eder. Örneğin, bir sergi organizasyonu için işçinin işe alınması, bir konferans organizasyonu için işçinin
işe alınmasında ya da bir köprü inşaatı için işe alınmada işin bitim tarihi önceden bilinmekte veya öngörülebilmekte ise işçiyle belirli süreli iş sözleşmesi kurulabilir.

Kısmi süreli çalışma, haftanın bir veya birkaç günü tam gün olabileceği gibi, haftanın her günü belirli bir süreyle de gerçekleştirilebilir. Kısmi süreli çalışma esnek çalışma modelleri içinde en yaygın görülendir.

Kısmi süreli çalışmaya geçen işçinin tam zamanlı çalışmaya başlaması durumunda yerine işe alınan işçinin iş sözleşmesi kendiliğinden sona erer. Bu haktan faydalanmak veya tam zamanlı çalışmaya geri dönmek isteyen işçi işverene bunu en az bir ay önce yazılı olarak bildirir. Ebeveynlerden birinin çalışmaması hâlinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamaz.

“Hafta, ay veya yıl gibi bir zaman dilimi içinde işçinin ne kadar süreyle çalışacağını taraflar belirlemedikleri takdirde, haftalık çalışma süresi yirmi saat kararlaştırılmış sayılır. Çağrı üzerine çalıştırılmak için belirlenen sürede işçi çalıştırılsın veya çalıştırılmasın ücrete hak kazanır.” Hüküm uyarınca, tarafların haftada yirmi saatten az çalışılacağını kararlaştırmaları mümkündür. Ancak, sözleşmede hiçbir hüküm bulunmuyorsa en az yirmi saat kararlaştırılmış sayılacak ve işçi işveren tarafından çağrılsın veya çağrılmasın bu sürenin ücretine hak kazanacaktır.

Tarafların iş sözleşmesinde bir deneme süresi
kararlaştırmaları durumunda deneme süreli iş
sözleşmesinden söz edilir. Deneme süresi, belirli
süreli iş sözleşmelerinde olduğu gibi belirsiz süreli
iş sözleşmelerinde de öngörülebilir. Ancak,
taraflar sözleşmeye deneme süresi koyup koymamakta
serbesttir. İş Kanunu’na göre deneme süresi
en çok iki ay olabilir. Ancak, bu süre toplu
iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabilir

Yazılı Yapılması Zorunlu İş
Sözleşmeleri
Kanunda;
• Belirli süresi 1 yıl veya daha fazla olan iş
sözleşmeleri (İK m.8, f.2),
• Çağrı üzerine çalışma sözleşmesi (İK m.14,
f.1),
• Uzaktan çalışma sözleşmesi (İK m.14, f.4),
• Takım sözleşmesi (İK m.16, f.2),
• Ondört yaşını doldurmamış çocukların sanat,
kültür ve reklam faaliyetlerinde çalıştırılması
amacıyla yapılacak sözleşme (İK
m.71, f.1),

• Basın İş Kanunu gereğince gazetecilerle yapılan
iş sözleşmesi (Basın İK m.4, f.1),
• Deniz İş Kanunu gereğince gemi adamlarıyla
yapılan iş sözleşmesi (Deniz İK m.5),
bakımından yazılı şekil zorunluluğu getirilmiştir.

Gece Çalıştırma Yasağı
Sanayiye ait işlerde onsekiz yaşını doldurmamış
çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasaktır
(İşK m.73). İş Kanunu’nun 69. maddesine göre
gece dönemi “en geç 20.00’de başlayarak en erken
06.00’ya kadar geçen” süredir.