İş Kazası ve Meslek Hastalıklarının Yasal Çerçevesi

İş kazası genel olarak hizmet akdiyle, bir işverene bağımlı çalışan sigortalının;

1. İş yerinde bulunduğu sırada,
2. İşveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla,
3. Görevli olarak iş yeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
4. Emziren kadın sigortalının, iş mevzuatına tabi olup olmadığına bakılmaksızın yine bu mevzuatta belirtilen sürelerde çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
5. İşverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,

genel olarak bağımsız çalışan sigortalının ise;

1. İş yerinde bulunduğu sırada,
2. Yürütmekte olduğu iş nedeniyle iş yeri dışında,

meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hâle getiren olaydır.

İş kazası; iş yerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen yada bedenen “engelli hâle getiren” olayı ifade eder. 

İş kazasının Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirim yükümlülüğü işverenlerinde olan sigortalıların, işverenin kontrolü dışındaki yerlerde iş kazası geçirmeleri halinde, iş kazası ile ilgili bilgi alınmasına engel olacak durumlarda, iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren bildirim süresi üç iş günüdür.

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik halleridir.

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda meslek hastalığı, “Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalığı ifade eder.” şeklinde tanımlanmaktadır.

İşverenler, sağlık hizmeti sunucularının veya iş yeri hekiminin kendisine bildirdiği meslek hastalıklarını öğrendiği tarihten itibaren 3 iş günü içinde SGK’ya bildirecektir.

Meslek hastalığı, işten ayrıldıktan sonra meydana çıkmış ve sigortalı olarak çalıştığı işten kaynaklanmış ise, sigortalının 5510 sayılı Kanun’la sağlanan haklardan yararlanabilmesi için, eski işinden fiilen ayrılmasıyla hastalığın meydana çıkması arasında bu hastalık için Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından çıkarılacak yönetmelikte (Çalışma Gücü
ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği) belirtilen süreden daha uzun bir zamanın geçmemiş olması şarttır. Bu durumdaki kişiler, gerekli belgelerle Sosyal Güvenlik Kurumuna müracaat edebilirler.

Kısa vadeli sigorta kolları; iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortası kollarını ifade eder.

Uzun vadeli sigorta kolları malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası kollarını ifade eder.

İş kazası ve meslek hastalığı sonucunda sigortalıya veya hak sahiplerine yapılacak yapılacak sağlık yardımları 5510 sayılı Kanun içinde yer alan Genel Sağlık Sigortası kapsamında düzenlenmiştir. Sağlık yardımları iş kazası ya da meslek hastalığına bağlı olarak bedeni ve ruhi bakımdan en iyi olma hâlinden çıkan, yaralanan ya da sakatlanan sigortalının sağlığını tekrar kazanması için gerekli olan her türlü yardımdır. Bu yardımlar; iş kazası ve meslek hastalığı sonucunda sigortalıya ihtiyaç duyacağı tıbben gerekli görülen sağlık hizmetlerinin karşılanmasını, iş göremezlik hâllerinin ortadan kaldırılmasını veya azaltılmasını temin etmek amacıyla kurumca, acil sağlık hizmetleri, teşhis ve tedavi hizmetleri, tedavi için gerekli ilaç araç ve gereçlerin sağlanması veya sigortalının tedavi için bir başka yere sevkedilmesini içerir. İş kazası ve meslek hastalığında sağlanan söz konusu bu sağlık yardımları sigortalı iyileşinceye kadar devam etmesi gerekmektedir.

İş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle belirli süre çalışamayan sigortalının maddi olarak kayba uğramaması için sağlık yardımlarının yanı sıra parasal yardımların da sağlanması gerekmektedir. Çünkü sigortalının ne kadar süre iş göremez hâlde kalacağı belli olmayıp bu süre zarfında sigortalıya bazı imkânların sunulması gereklidir. Yapılacak parasal yardımlar ücret kaybını önlemek ve sigortalıya belirli bir ekonomik güvence sağlamak amacını taşımaktadır. Ayrıca bu parasal yardımlardan yararlanmak için diğer sigorta kollarının aksine herhangi bir zaman dilimi için sigorta primi ödeme şartı yoktur. Bu yardımlardan yararlanmanın ön koşulu sigortalının geçici veya sürekli olarak iş göremez hale gelmesidir.

En az on yıldır sigortalı olan ve 1800 gün uzun vadeli sigorta kolu primi bildirilmiş olan çalışanların iş kazası veya meslek hastalığı sonucunda %60 oranında meslekte kazanma gücü kaybına maruz kalmaları hâlinde kendilerine malullük aylığı bağlanır.

Evet. Hak sahiplerine bağlanacak aylıkların toplamı sigortalıya ait aylığın tutarını geçemez. Bu sınırın aşılmaması için gerekirse hak sahiplerinin aylıklarından orantılı olarak indirimler yapılır.

Ölüm sigortasından sigortalının hak sahiplerine bağlanacak aylıklar;

1. Sigortalının ölüm tarihini,
2. Hak sahibi olma niteliğinin ölüm tarihinden sonra kazanılması hâlinde, bu niteliğin
   kazanıldığı tarihi,

takip eden aybaşından itibaren başlatılır.

Geçici iş göremezlik, sigortalının iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hâllerinde SGK tarafından yetkilendirilen hekim veya sağlık kurulu raporlarında belirtilen istirahat süresince geçici olarak çalışamama hâlidir.

SGK tarafından yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması şartıyla; İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrayan sigortalıya, iş göremezliğin her günü için geçici iş göremezlik ödeneği verilir.

5510 sayılı Kanun’un 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendine göre sigortalı sayılanlara iş kazası veya meslek hastalığı yada analık hâlinde geçici iş göremezlik ödeneği, genel sağlık sigortası dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının
ödenmiş olması şartıyla, yatarak tedavi süresince veya yatarak tedavi sonrası bu tedavinin gereği olarak istirahat raporu aldıkları sürede ödenir.

İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve sigortalı kadının analığı hâlinde, verilecek geçici iş göremezlik ödeneği, yatarak tedavilerde 5510 sayılı Kanun’un 17'nci maddesine göre hesaplanacak günlük kazancının yarısı, ayaktan tedavilerde üçte ikisidir.

İş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve engellilik nedeniyle SGK tarafından yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurulları tarafından verilen raporlara istinaden Kurum Sağlık Kurulunca meslekte kazanma gücü en az % 10 oranında azalmış bulunduğu tespit edilen sigortalı, sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanır.

5510 sayılı Kanun’un 21 inci maddesine göre; işverenin iş kazasından doğan sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınmaktadır. Kaçınılmazlık, olayın meydana geldiği tarihte geçerli bilimsel ve teknik kurallar gereğince alınacak tüm önlemlere rağmen, iş kazasının meydana gelmesi durumudur. Yani, hangi önlem alınırsa alınsın, ne kadar dikkat ya da çaba sarf edilirse edilsin önüne geçilebilmesi mümkün
olmayan olaylardır. En belirgin örneği ise tabiat olayları olarak gösterilebilir. İş kazalarının tümüyle kaçınılmaz olduğu durumlarda işverenin sorumluluğundan söz edilememektedir. Çünkü mevzuat gereği alınması gereken tüm önlemler alınmış olmasına rağmen, önlenmesi mümkün olmayan bir durum söz konusudur.

İş kazası ve meslek hastalığı, üçüncü bir kişinin kusuru nedeniyle meydana gelmişse, sigortalıya ve hak sahiplerine yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değerinin yarısı, zarara sebep
olan üçüncü kişilere ve şayet kusuru varsa bunları çalıştıranlara rücu edilir. Genel sağlık sigortalısına ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilere kastı veya suç sayılır bir hareketi veya ilgili kanunlarla verilmiş bir görevi yapmaması ya da ihmali nedeniyle SGK'nın sağlık hizmeti sağlamasına veya bu kişilerin tedavi süresinin uzamasına sebep olduğu mahkeme kararıyla tespit edilen üçüncü kişilere, SGK'nın yaptığı sağlık hizmeti giderleri tazmin ettirilir.