İş Hukukunun Konusu ve Uygulama Alanı

İş Hukuku: Bağımlı çalışanlar grubu içinde iş sözleşmesine dayanarak çalışan işçilerle işverenler arasındaki hukuki ilişkilerin düzenlendiği hukuk dalıdır.

Bireysel iş hukuku, birey olarak işçi, işveren ve devlet arasındaki hukuki ilişkilerin incelendiği hukuk dalıdır.

Toplu iş hukuku kendi içinde sendikalar hukuku, toplu iş sözleşmesi hukuku ve toplu iş uyuşmazlıkları hukuku olarak alt dallara ayrılır.

Osmanlı İmparatorluğu döneminde çalışma ilişkileri ilk dönemler örf ve adet kuralları çerçevesinde düzenlenirken Tanzimatla birlikte yasal düzenlemelerin sayısı artmıştır. 1865 tarihli Dilaver Paşa Nizamnamesi, 1869 tarihli Maadin Nizamnamesi, 1877 tarihli Mecelle’nin çalışma ilişkilerine ilişkin ilgili hükümleri, 1909 tarihli Tatil-i Eşgal Kanunu ve Cemiyetler Kanunu bu dönem kabul edilen yasal düzenlemelerin başında gelir.

Ülkemizde çıkarılan ilk İş Kanunu 1936 tarihli 3008 sayılı İş Kanunu’dur.

İş Hukukunun İlkeleri:

- İşçinin korunması

- Sözleşme serbestinin sınırlanması

- Yararlılık veya işçi lehine şart

- Kendi kendine yardım

İş hukukunda emredici kurallar mutlak emredici kurallar ve nispi emredici kurallar olarak ikiye ayrılır.

Mutlak emredici hükümler aksi hiçbir biçimde kararlaştırılamayan, işçi lehine dahi olsa aksinin kararlaştırılması mümkün olmayan düzenlemelerdir.

Borçlar hukukuna ait diğer sözleşmelerde esas, sözleşme serbestisi iken iş hukukunda esas, sözleşme serbestisinin sınırlanmasıdır.

Resmî devlet kurumları tarafından konulmuş olan kurallar yasama, yürütme ve yargı kaynakları olarak üç ana bölümde incelenebilir.

İş yasalarının uygulanma biçimi yine bu yasaların verdiği yetkiye dayanılarak çıkarılan tüzük, yönetmelik gibi idari işlemlerle gösterilir.

Özel Kaynaklar
• Toplu İş Sözleşmesi
• İş Sözleşmesi
• İç Yönetmelikler
• İşyeri Uygulaması
• Yönetim Hakkı

İş hukukunda yargı kararları Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay kararlarından oluşur.

Bir sözleşmenin iş sözleşmesi olarak nitelendirilebilmesi için üç unsurun bir arada bulunması gerekir: İş görme, ücret ve bağımlılık.

Bağlayıcılık kazanan bir iç yönetmelikte işçi aleyhine esaslı değişiklik yapmak isteyen işveren bu durumu işçiye yazılı olarak bildirmek ve altı işgünü içinde işçinin yazılı kabulünü almakla yükümlüdür. Bu şekle uygun olarak yapılmayan ve işçi tarafından altı işgünü içinde kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamaz (İK m.22).

En geniş uygulama alanına sahip olan kanun 4857 sayılı İş Kanunu’dur. Gemi adamlarının iş ilişkileri Deniz İş Kanunu; gazetecilerin iş ilişkileri ise Basın İş Kanunu’nda düzenlenmiştir. Her üç kanunun kapsamı dışında kalan iş sözleşmelerine ise Türk Borçlar Kanunu’nun hizmet sözleşmesine ilişkin hükümleri uygulanır. Bu ünitelerde en geniş uygulama alanına sahip İş Kanunu hükümleri esas alınacaktır.

İş kanunları arasında en geniş uygulama alanına sahip kanun İş Kanunu’dur.

İş Kanunu’nun kapsamı dışında bırakılan işler:

-Deniz ve Hava Taşıma İşleri

-Tarım ve Orman İşyerleri

-Tarımla İlgili Yapı İşleri

-El Sanatı İşleri

-Ev Hizmetlerinde Çalışanlar

-Çıraklar

-Sporcular

-Rehabilite Edilenler

-Esnaf ve Sanatkâr İşyerleri

50 ve 50’den az işçi çalıştırılan tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde ve işletmelerinde çalışanlar İş Kanunu’nun kapsamı dışında bırakılmıştır.

Evlerde temizlik işi yapanlar, bahçıvanlar veya şoförler Türk Borçlar Kanunu’nun hizmet sözleşmesine ilişkin hükümlerine tabi tutulmuştur (İK m.4, f.1/e).