İŞ HUKUKU VE İŞ SAĞLIĞI GÜVENLİĞİ MEVZUATI - Deneme Sınavı - 10

İş Kanunu’nun 11. maddesi uyarınca objektif nedenler; işin belirli süreli olması, belli bir işin tamamlanacak olması veya belirli bir olgunun ortaya çıkmasıdır. “İşin belirli süreli olması”, sözleşmenin yapıldığı anda işçinin üstlendiği işin sona erme tarihinin bilinmesi veya öngörülebilir olmasını ifade eder. Belirsiz bir olgunun ortaya çıkması objektif bir neden değildir. Doğru cevap C’dir.

Ücret ödeme borcu işverenin iş sözleşmesinde üstlendiği temel borçtur. Doğru cevap C'dir.

Talimatlara uyma borcu işçinin iş sözleşmesinde üstlendiği yan borçlardan biridir. Doğru cevap E'dir.

İş Kanunu’nda işçinin borçları tek tek sayılmamış, ancak iş görme ve sadakat borcuna aykırılık halleri fesih nedeni olarak ele alınmıştır. Doğru cevap C'dir.

İş ilişkisinin devamı süresince işçinin rakip bir işte çalışması her durumda sadakat borcuna aykırılık oluşturur. Doğru cevap B'dir.

Türk Borçlar Kanunu’nun 397. maddesi işçinin iş sözleşmesinde üstlendiği teslim ve hesap verme borcu ile ilgilidir. Doğru cevap D'dir.

Boyanan her metrekare duvar için belirlenen belli bir miktar para ödenmesi parça başı ücret türündendir. Doğru cevap C'dir.

Götürü ücret yapılan işin sonucuna göre hesap­lanan bir ücret şeklidir. Ancak parça başı ücretten farklı olarak burada birim saptanmasının güç oldu­ğu veya seri yapılması mümkün olmayan birbirine benzemeyen ve genellikle devamlılık göstermeyip bir süre sonra biten işler bulunmaktadır. Örneğin bir evin boyanması, bir makinenin tamiri gibi. Doğru cevap A'dır.

İşçinin üstün bir çaba göstererek nitelik ve nicelik olarak başarılı çalışmasının ödüllendirilmesi amacıyla ödenen ücret eki primdir. Doğru cevap A'dır.

Temel ücret para ile ödenir. Doğru cevap B'dir.

İş Kanunu’nun 32. maddesinin son fıkrasına göre ücret alacaklarında zamanaşımı süresi beş yıldır. Doğru cevap D'dir.

İşçinin iş sözleşmesinden doğan temel borcu, iş görme borcudur.

Türk Borçlar Kanunu’nun 395 vd. maddelerinde  İş Kanunu’nun aksine işçinin borçları ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Kanunda iş görme borcu (TBK m.395) yanında özen ve sadakat borcu (TBK m. 396), teslim ve hesap verme borcu (TBK m.397), fazla çalışma borcu (TBK m.398), düzenlemelere ve talimata uyma borcuna (TBK m.399) yer verilmiştir.

Eşit davranma borcu işverene aittir.

İş Kanunu’nun 25. maddesinde bir haklı fesih nedeni olarak kabul edilmiştir. Madde uyarınca; “İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması” hâlinde işveren iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir (İK m.25/II-e).

İşçinin zorlayıcı nedenlerle çalışamadığı günlerde (İK m.24/III, İK. m.25/III), hafta tatilinde (İK m.46), ulusal bayram ve genel tatillerde (İK m.47), yıllık ücretli izinlerde (İK m.57), işçiye çalışmadığı hâlde, kanunun ifadesiyle bir iş karşılığı olmaksızın ücret ödenmesi kabul edilmiştir. Bu tür ücrete sosyal ücret adı verilmektedir.

Ücretin çalışılan zaman birim alınarak hesaplanması halinde zamana göre ücretten söz edilir. Bu sistemde ücret saatlik, günlük, haftalık veya aylık olarak belirlenir. Hak kazanılan ücret de saat ücreti, gündelik, haftalık, aylık olarak ortaya çıkar. Bu ücret şeklinde önemli olan kabul edilen birim içinde işçinin çalışması olup, bu süre içinde ne kadar iş çıkarıldığı, diğer bir ifadeyle işin sonucu önem taşımaz.

Ücret Türleri

Zamana Göre Ücret

Parça Başı Ücret

Götürü Ücret

Yüzde Usulü Ücret

Götürü ücret yapılan işin sonucuna göre hesaplanan bir ücret şeklidir. Ancak parça başı ücretten farklı olarak burada birim saptanmasının güç olduğu veya seri yapılması mümkün olmayan birbirine benzemeyen ve genellikle devamlılık göstermeyip bir süre sonra biten işler bulunmaktadır. Örneğin bir evin boyanması, bir makinenin tamiri gibi.

Ücret Ekleri

Prim- İkramiye- Aracılık Ücreti- İşin Sonucundan Alınan Pay

Aracılık ücreti, daha çok bazı ticari işletmelerde görülür. İşçinin sattığı mal miktarına veya genel olarak işverene sağladığı değere göre sabit ya da yüzde üzerinden ödenen ücrettir.