İŞ HUKUKU VE İŞ SAĞLIĞI GÜVENLİĞİ MEVZUATI - Deneme Sınavı - 5

İş sözleşmesi; bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir.

İş sözleşmesinin unsurları aşağıdaki gibidir;

Bağımlılık unsuru, iş sözleşmesini diğer işgörme borcu doğuran sözleşmelerden ayırt eden en önemli unsurdur.

İş görme sözleşmeleri kullandırma borcu doğurmaz.

İş sözleşmesinde, işçinin kişiliği ön planda olup iş sözleşmesinin işçinin şahsına bağlı bir sözleşme olduğu kabul edilir. İşçinin ediminin eşya veya para olmaması, hizmet ediminin söz konusu olması ve bunun işçinin şahsıyla ilgili olması nedeniyle, iş görme ve ücret ödeme borçlarının yanında işçi için sadakat ve işverenin talimatlarına uyma; işveren için ise gözetme borcu ve bu kapsamda işçinin sağlığını ve güvenliğini sağlama yükümlülüğü ile eşit davranma borcu gibi yeni borçlar eklenmiştir.

İş sözleşmesinin türü, kanuni sınırlar içinde, tarafların ihtiyaçlarına göre ve taraflarca belirlenir.

“Nitelikleri bakımından en çok otuz işgünü süren işlere süreksiz iş, bundan fazla devam edenlere sürekli iş denir”.

İşin belirli süreli olması, belli bir işin tamamlanacak olması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması objektif nedenlerdir.

İŞ sözleşmesine ilişkin aşağıdaki ifadelerin hepsi doğrudur.

Bağımlılık İlişkisi
İşin ücret karşılığı görülmesi, konusu iş görme olan birçok sözleşmede söz konusu olabilir. Bu nedenle ücret karşılığı çalışma, tek başına iş sözleşmesinin varlığını göstermez. İş sözleşmesinde işçi; yapılacak işin türü, niteliği, işin yapılma yeri, zamanı ile yöntemi bakımından işverenin talimatları ile bağlıdır. İşveren, yönetim hakkı çerçevesinde vereceği talimatlarla iş edimini düzenlerken işçinin talimatlara uyma borcu bulunmaktadır. İşte bu ilişki kişisel-hukuki bağımlılık olarak adlandırılır.

İŞ SÖZLEŞMESİNİN ÖZELLİKLERİ
İş sözleşmesi, belirli veya belirsiz bir süre içinde işçi ve işverene hak ve borçlar yükleyen, taraflar
arasında kişisel ilişkiler kuran, iki taraflı ve sürekli
borç ilişkisi doğuran bir özel hukuk sözleşmesidir.

Her iki tarafın haklarını korur sadece işverenlerin değil.

esnek çalışma serbestliği adında bbir sözleşme türü yer almamaktadır. Ancak Sözleşme Türünü ve Çalışma
Biçimini Belirleme Serbestisi içerisinde yer alabilir.

Bir fabrika duvarının örülmesi işi, otuz işgününden kısa sürede tamamlanabilecek iş ise süreksiz işin varlığı kabul edilir. Dolayısıyla, sürekli-süreksiz iş sözleşmesi ayrımında objektif olarak işin kaç işgünü süreceği belirleyicidir. Otuz işgününden fazla bir sürede tamamlanacak bir işte çok sayıda işçinin vardiyalar hâlinde çalıştırılmasıyla işin onbeş günde tamamlanacak olması, işe süreksiz iş niteliği kazandırmaz. Aynı şekilde, fabrikadaki üretim işinde işçi ile otuz günden kısa süreli iş sözleşmesi kurulması, üretim işi sürekli iş niteliğinde olduğundan, süreksiz iş sözleşmesi oluşturmaz.

İş Kanunu’nun 15. maddesine göre taraflar iş
sözleşmesinde deneme süresi öngörebilirler. Bu sürenin amacı, işçinin bu süre içerisinde işyerini, iş
koşullarını görerek işyerinde çalışıp çalışmayacağı
hakkında karar vermesi; işveren bakımından da işçinin çalışkanlığını, yeteneklerini, mesleki bilgisini
anlayarak aynı şekilde iş ilişkisinin devamı konusunda karar verebilmesidir.

Yazılı Yapılması Zorunlu İş
Sözleşmeleri
Kanunda;
• Belirli süresi 1 yıl veya daha fazla olan iş
sözleşmeleri (İK m.8, f.2),
• Çağrı üzerine çalışma sözleşmesi (İK m.14,
f.1),
• Uzaktan çalışma sözleşmesi (İK m.14, f.4),
• Takım sözleşmesi (İK m.16, f.2),
• Ondört yaşını doldurmamış çocukların sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde çalıştırılması amacıyla yapılacak sözleşme (İK
m.71, f.1),

• Basın İş Kanunu gereğince gazetecilerle yapılan iş sözleşmesi (Basın İK m.4, f.1),
• Deniz İş Kanunu gereğince gemi adamlarıyla yapılan iş sözleşmesi (Deniz İK m.5),
bakımından yazılı şekil zorunluluğu getirilmiştir.

Zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış ve örgün eğitime devam etmeyen çocukların çalışma saatleri günde yedi ve haftada otuzbeş saatten; sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde çalışanların ise günde beş ve haftada otuz saatten fazla olamaz. Bu süre, onbeş
yaşını tamamlamış çocuklar için günde sekiz ve haftada kırk saate kadar artırılabilir

İşten çıkarılanların yeniden işe alınmama yasağı diye bir yasak yoktur. İlgili yasaklar ve içerikleri mevzuatta yer almaktadır.

“İş Sözleşmesinin Unsurları” dikkate alındığında yapılacak işin karşılığı olan ücreti mutlaka belirtilmek zorundadır.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 8. maddesinin ilk fıkrası ile Türk Borçlar Kanunu’nun 393. maddesinin ilk fıkrasında iş sözleşmesi tanımlanmıştır. Tanımlar göz önünde bulundurulduğunda, taraflar arasında işgörme borcu doğuran bir sözleşmenin, iş
sözleşmesi olarak nitelendirilebilmesi için; bir işin görülmesi, işin ücret karşılığında görülmesi ve bağımlılık unsurlarının bir arada bulunması gerekir. Bağımlılık unsuru, iş sözleşmesini, konusu işgörme olan diğer sözleşmelerden ayırır. İş sözleşmesinin değişik türlerde yapılabilmesi mümkündür.