İŞ HUKUKU VE İŞ SAĞLIĞI GÜVENLİĞİ MEVZUATI - Deneme Sınavı - 4

İŞ SÖZLEŞMESİNİN ÖZELLİKLERİ

Özel Hukuk Sözleşmesi Olması, Kişisel İlişki Kurması, Karşılıklı Borç Doğurması, Sürekli Borç İlişkisi Yaratan Bir Sözleşme Olması

Sürekli ve Süreksiz İş Sözleşmeleri
İş Kanunu’nun 10. maddesinde işin niteliği dikkate alınarak iş sözleşmeleri sürekli ve süreksiz iş sözleşmeleri olarak ikiye ayrılmıştır. Madde uyarınca,
“Nitelikleri bakımından en çok otuz işgünü süren işlere sürekssüreksiz iş, bundan fazla devam edenlere sürekli iş denir”.

İş Kanunu’nun 11. maddesi uyarınca objektif nedenler; işin belirli süreli olması, belli bir işin tamamlanacak olması veya belirli bir olgunun ortaya çıkmasıdır. “İşin belirli süreli olması”, sözleşmenin yapıldığı anda işçinin üstlendiği işin sona erme tarihinin bilinmesi veya öngörülebilir olmasını ifade eder. Örneğin, bir sergi organizasyonu için işçinin işe alınması, bir konferans organizasyonu için işçinin
işe alınmasında ya da bir köprü inşaatı için işe alınmada işin bitim tarihi önceden bilinmekte veya öngörülebilmekte ise işçiyle belirli süreli iş sözleşmesi kurulabilir.

Kısmi süreli çalışma, haftanın bir veya birkaç günü tam gün olabileceği gibi, haftanın her günü belirli bir süreyle de gerçekleştirilebilir. Kısmi süreli çalışma esnek çalışma modelleri içinde en yaygın görülendir.

Kısmi süreli çalışmaya geçen işçinin tam zamanlı çalışmaya başlaması durumunda yerine işe alınan işçinin iş sözleşmesi kendiliğinden sona erer. Bu haktan faydalanmak veya tam zamanlı çalışmaya geri dönmek isteyen işçi işverene bunu en az bir ay önce yazılı olarak bildirir. Ebeveynlerden birinin çalışmaması hâlinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamaz.

“Hafta, ay veya yıl gibi bir zaman dilimi içinde işçinin ne kadar süreyle çalışacağını taraflar belirlemedikleri takdirde, haftalık çalışma süresi yirmi saat kararlaştırılmış sayılır. Çağrı üzerine çalıştırılmak için belirlenen sürede işçi çalıştırılsın veya çalıştırılmasın ücrete hak kazanır.” Hüküm uyarınca, tarafların haftada yirmi saatten az çalışılacağını kararlaştırmaları mümkündür. Ancak, sözleşmede hiçbir hüküm bulunmuyorsa en az yirmi saat kararlaştırılmış sayılacak ve işçi işveren tarafından çağrılsın veya çağrılmasın bu sürenin ücretine hak kazanacaktır.

Tarafların iş sözleşmesinde bir deneme süresi
kararlaştırmaları durumunda deneme süreli iş
sözleşmesinden söz edilir. Deneme süresi, belirli
süreli iş sözleşmelerinde olduğu gibi belirsiz süreli
iş sözleşmelerinde de öngörülebilir. Ancak,
taraflar sözleşmeye deneme süresi koyup koymamakta
serbesttir. İş Kanunu’na göre deneme süresi
en çok iki ay olabilir. Ancak, bu süre toplu
iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabilir

Yazılı Yapılması Zorunlu İş
Sözleşmeleri
Kanunda;
• Belirli süresi 1 yıl veya daha fazla olan iş
sözleşmeleri (İK m.8, f.2),
• Çağrı üzerine çalışma sözleşmesi (İK m.14,
f.1),
• Uzaktan çalışma sözleşmesi (İK m.14, f.4),
• Takım sözleşmesi (İK m.16, f.2),
• Ondört yaşını doldurmamış çocukların sanat,
kültür ve reklam faaliyetlerinde çalıştırılması
amacıyla yapılacak sözleşme (İK
m.71, f.1),

• Basın İş Kanunu gereğince gazetecilerle yapılan
iş sözleşmesi (Basın İK m.4, f.1),
• Deniz İş Kanunu gereğince gemi adamlarıyla
yapılan iş sözleşmesi (Deniz İK m.5),
bakımından yazılı şekil zorunluluğu getirilmiştir.

Gece Çalıştırma Yasağı
Sanayiye ait işlerde onsekiz yaşını doldurmamış
çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasaktır
(İşK m.73). İş Kanunu’nun 69. maddesine göre
gece dönemi “en geç 20.00’de başlayarak en erken
06.00’ya kadar geçen” süredir.

Ceza Sorumluluğunu Ortadan Kaldıran Hâller Şunlardır:
1. Kaza ve Tesadüf: Öngörülmesi ve önlenmesi mümkün olmayan ama failin hareketi sebebiyle ortaya çıkan sonuçtur.
2. Mücbir Sebep: Öngörülmesi ve önlenmesi mümkün olmayan ve failin dışındaki sebeplerden kaynaklanan sonuçtur.
3. Cebir: Bir kimsenin bir başka kimse tarafından suç işlemeye zorlanması demektir.
4. İkrah (Zorlama) ve Tehdit: Bir kişinin, hâlen var olan veya gelecekte gerçekleşecek bir zarardan kendisini veya bir başka kişiyi kurtarmak amacıyla, kendisinden istenilen suçu işlemesidir.

5. Meşru Müdafaa: Bir kimsenin ağır ve haksız bir saldırıya karşı kendisini veya bir başkasını korumak için gösterdiği zorunlu
tepkidir.

6. Iztırar (Zorunluluk) Hâli: Bir kimsenin bilerek sebebiyet vermediği bir tehlikeden kendisini veya bir başkasını kurtarmak için suç işlemek zorunda kalmasıdır.

Hukuki sorumluluk da denen mali sorumluluk; bir kişinin diğer kişiye verdiği zararın, zarar verenin mal varlığına devlet aracılığıyla cebren el konularak tazmin edilmesi demektir (Erkul ve Oğuz, 2011).

Iztırar (Zorunluluk) Hâli: Bir kimsenin bilerek sebebiyet vermediği bir tehlikeden kendisini veya bir başkasını kurtarmak için suç işlemek zorunda kalmasıdır.

Cumhuriyet Döneminde: işçi hakları yasal olarak ilk kez, 1936 da kabul edilen 3008 Sayılı İş Kanunu ile düzenlenmiş böylece koruyucu ve düzenleyici yasal bir çerçeve çizilmiştir.

İş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınmasına ilişkin hükümler Anayasa’nın yukarıda sıralanan maddeleriyle ortaya konulmuştur. Bu hükümlerin devlet tarafından korunması ve uygulanması gereklidir. Özet olarak devlet;
1. Bireylerin yaşamlarına saygı göstermek, bireyleri, gerek üçüncü kişilerden ve gerekse sorumluluğunda bulunan personelin eylemlerinden kaynaklanan risklere karşı koruma yükümlülüğü altındadır.
2. Çalışma hayatını geliştirmelidir. Ekonomik önlemler alarak çalışanları korumalı, çalışanların insan onuruna uygun bir yaşam
sürdürmelerini sağlamalıdır.
3. Çalışanların yaşam düzeyini yükseltmek, çalışma yaşamını geliştirmek için çalışanları korumak zorundadır.
4. Çalışma yaşamını denetleyecek, işsizliği gidermeye elverişli ekonomik bir ortam oluşturmalıdır.
5. Çalışma barışını sağlamak için gerekli önlemleri almak zorundadır.
6. Çalışanların güvenli ve sağlıklı bir iş ortamında çalışmalarının temin edilmesini sağlamak zorundadır.
7. İş sağlığı ve güvenliği önlemlerini belirlemek
ve bunları yaşama geçirmek zorundadır.
8. Sosyal hakları tesis etmek zorundadır.
9. Sosyal haklardan herkesin eşit bir şekilde yararlanmasını sağlamalıdır.

6331 sayılı Yasa amacını, üç ana başlık üzerinden belirlemiştir. “iş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması” Yasa’nın ilk amacıdır.

Bu kısımda, yürürlükten kaldırılan 1475 sayılı Kanun’un yürürlükte olan 14. maddesi orijinal şekliyle aşağıda verilmiştir;
Kıdem Tazminatı

Umumi Hıfzıssıhha Kanunu 1930 yılında, sağlıkla ilgili tüm konuları kapsayan genel bir kanun olarak yürürlüğe girmiştir.

Avrupa iş güvenliği alanındaki en önemli gelişmelerden biri; 1987’de Avrupa Tek Senedi ile ortaya konulmuştur. Tek Senet, çalışma ortamında işçilerin sağlık ve güvenliği konularının düzenlenmesini ve bu konuda karar alırken nitelikli çoğunluk yöntemini
getirmiştir (Balkır, 2012).

İş sağlığı ve güvenliğini yaşam hakkına bağlı olarak ele alan .......................................... göre  işçi sağlığı sadece bazı hastalıklarla sınırlı bir şekilde ele alınamaz. Sağlık, yaşamın bir amacı değil, günlük yaşamın kaynağı sayılmalıdır. Sağlık konusunda amaç, kaliteli yaşamın sağlanması olmalıdır. Sağlıklı yaşamla çalışma koşulları arasında doğrudan bir etkileşim vardır. Siyasal, ekonomik, sosyal, kültürel, çevresel, davranışsal ve nihayet biyolojik faktörler, sağlık üzerinde olumlu ya da olumsuz yönde etki yaratabilecektir.

Borçlar Hukuku kapsamında, hem çalışan hem de işverene borç yükleyen sözleşmeler kategorisinde yer alan iş sözleşmesi ile çalışan, iş sözleşmesine konu işi yapma ‘aslî edim’ini (Aralarındaki borç ilişkisi dolayısıyla alacaklının isteyebileceği, borçlunun da yerine getirmekle yükümlü bulunduğu bir davranış biçimi) yüklenirken, işverenin ‘aslî edim’i de iş sözleşmesinde belirlenen ücretin ödenmesidir.