İŞ HAYATINDA STANDARTLAR

Muhasebe standartlarının özellikleri aşağıdaki gibi olmalıdır: • Muhasebe standartları uygun ve anlamlı muhasebe bilgileri üretmelidir. • Muhasebe standartları mali pozisyon ve performansa ilişkin ihtiyatlı ve gerçekçi ölçümler üretmelidir. • Muhasebe standartları, mali pozisyon ve performansa ilişkin güvenilir ölçümler üretmelidir. • Muhasebe standartları, sadece sağlam bir teorik temele sahip olmakla kalmamalı, aynı zamanda pratikte işler mahiyet taşımalıdır. • Muhasebe standartları, ele alınan konu ile ilgili olarak aşırı derecede karmaşık olmamalıdır. • Muhasebe standartları, benzer veya ilgili kalemler için yeterince kesin olmalıdır. • Muhasebe standartları tutarlı uygulamayı sağlamak için yeterince kesin olmalıdır. • Tercihen, muhasebe standartları, alternatif muamele şekillerine izin vermemelidir. Alternatif muamele şekillerine müsaade edildiğinde veya muhasebe ilkelerinin uygulanmasında hüküm vermek gerekli olduğunda, dengeli açıklamalar talep edilmelidir. • Açıklamalar, bir işletmenin mali pozisyonu ve performansına, riske açıklık derecelerine ve risk yönetim faaliyetlerine ilişkin bir değerlendirme için yeterince kapsamlı olmalıdır. • Muhasebe standartları, sadece en ileri mali piyasalarda değil, aynı zamanda gelişmekte olan piyasalarda uygulanabilir olmalıdır.

Muhasebe, fonksiyonları göz önünde tutularak, “mali nitelikteki işlemleri ve olayları para ile ifade edilmiş şekilde kaydetme, sınıflandırma, özetleyerek rapor verme ve sonuçları yorumlama bilim ve san’atır.” şeklinde tanımlanmıştır. Tanımda geçen muhasebe fonksiyonları aşağıdaki gibi sıralanabilir: • Kaydetme, • Sınıflandırma, • Rapor etme ve • Yorumlama.

Muhasebe bilgilerinin geliştirilmesi ve bu bilgilerin karar vericilere iletilmesi amaçlarına yönelik olarak işletme organizasyonu tarafından kullanılan personel, yönerge, araç ve kayıtların bütününe muhasebe bilgi sistemi denir.

Muhasebe verilerinin ve bilgilerinin üretilmesi ve kullanılması sürecinde uyulması gereken kurallar bütününe muhasebe standardı denir.

Muhasebe standartlarının oluşturulması konusunda izlenebilecek yöntemler genelde üç başlık altında incelenir. Bunlar; yasama yoluyla oluşturma, özel sektör düzenleyici kuruluşlarınca oluşturma ve kamu adına özerk bir kurum tarafından belirlenmesidir. Yasama yoluyla oluşturmada muhasebe standartlarının kanunlar, yönetmelikler ve benzeri yöntemlerle devlet tarafından belirlenmesi durumudur. Muhasebe standartlarının bu şekilde belirlenmesi durumunda, muhasebe düzenlemelerinin başka olgulara uyumu konusunda herhangi bir yaptırım sorunu yaşanmamaktadır. Özel sektör düzenleyici kuruluşlarınca oluşturma durumunda standartların yasama yoluyla belirlenmesi durumunda karşılaşılan sorunların önüne geçileceği, muhasebe ilgi gruplarının standart oluşum sürecine daha etkin katılacağı ileri sürülmektedir. Bu yöntemde karşılaşılabilecek önemli sorunlar olarak da özel sektör düzenleyici kuruluşlarda yaptırım gücü noksanlığı ve uzun “uzlaşma” süreci sayılabilir. Standartların kamu adına özerk bir kurum tarafından belirlenmesi durumu ise standartların belirleme yetkisinin hükümet desteği bulunan bir kuru
luşa devredilmesidir. Bu yöntemin avantajı, yargı ile her zaman pekiştirilebilecek olan yaptırım gücünün bulunmasıdır.

ABD’de muhasebe standartları oluşturulurken izlenen yöntem ve aşamalar aşağıdaki gibidir: • Düzenleme yapılacak konuların FASB gündemine alınması • Standart oluşturma süreci: • Ön çalışma grubunun oluşturulması, • Çalışma grubunun oluşturulması, • Tartışma metninin hazırlanması, • Basın toplantısı ile kamuya duyurma, • Sözlü ve yazılı önerilerin değerlendirilmesi, • FASB toplantıları, • Son taslağın hazırlanması, • Nihai metnin hazırlanması.

Uluslararası muhasebe standartlarının, sağladığı çeşitli faydalar söz konusudur. Bunlar şu şekilde özetlenebilir: • Ulusal muhasebe standartları oluşturulması için çaba harcanmasının önlenmesi, böylece düşük maliyetle finansal raporlama ve muhasebe standartları temin edilmesi, • Muhasebe problemleri konusunda ulusal bakış açısından ziyade küresel bakış açısına sahip olunması, • Uluslararası şirketlerde uyum maliyetlerinin azalması, • Farklı ülkelerde faaliyette bulunsalar bile işletmeler arasında karşılaştırma yapabilme olanağının bulunması böylece şeffaflık probleminin azaltılması, • Uluslararası para ve sermaye piyasalarında kolaylıkla veri karşılaştırması yapılabilmesi, • Yüksek kaliteli muhasebe standartları ve uygulamalarının geniş alana yayılması, • Sınır ötesi finansman ve ticaret ile menkul kıymet borsalarına kayıtlı şirket sayısındaki artış, • İşletmelerin, uluslararası şirketlerin yabancı piyasalara girişini arttırma, • İşletmelerin uluslararası piyasalarda tüketicilerce tanınma oranının yükseltmesi ve • Farklı bir ülkede ekonomik faaliyette bulunulmasının siyasi maliyetlerinin azaltılması.

Enron skandalı, Ekim 2001’de bir Amerikan enerji şirketi olan Enron ve denetçisi Arthur Andersen’in iflasını ifade eder.

1 Nisan 2001 tarihinde de IASC, uluslararası muhasebe standardı belirleme görevini Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu’na (IASB) devretmiştir. IASB’nin amacı, uluslararası alanda kabul görmüş muhasebe standartları üretmektir. IASB, bazı uluslararası muhasebe standartlarında değişiklikler ve düzenlemeler yapmakta, bu standartları UFRS olarak adlandırılan Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ile değiştirmiş ve yeni standartlar hazırlamıştır. Gerek IASC gerekse IASB aynı misyona sahip olmuştur.

Uluslararası Takas Bankası (Bank of International Settlements-BIS), 1930 yılında İsviçre’nin Basel şehrinde gelişmiş ülkelerin merkez bankaları tarafından kurulmuştur. BIS’i kuran ülkeler, 1974 yılında kısa adı Basel Komitesi olan Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Komitesi’ni oluşturmuşlardır.

Muhasebe verilerinin ve bilgilerinin üretilmesi ve kullanılması sürecinde uyulması gereken kurallar bütününe muhasebe standardı denir.

Muhasebe bilgi sisteminin bilgi üretim sürecinde veri toplama işleminden bilginin üretilmesi hatta kullanılması aşamasına kadar uyulması gereken pek çok kriter ve ölçü bulunmaktadır. Bu kriter ve ölçüler aşağıda sayılmıştır:

Muhasebe bilgi sistemi, yönetim bilgi sisteminin alt sistemlerinden birini oluşturmakla birlikte, genellikle işletme içi eylemlerle yani işletmede oluşan nakit akışı ile ilgilidir. Muhasebe bilgi sistemi; işletmenin varlıkları üzerinde koruyuculuk işlevini yerine getirmek ve varlıklarda zamanla meydana gelen değişmeleri belirlemek ile işletmenin finansal durumu ve eylemlerinin sonucuyla ilgili taraflara bilgi sağlamak olmak üzere iki temel amacı bulunmaktadır. İşletme eylemlerinin sonucuyla ilgili taraflar; işletmenin yöneticileri, işletme sahipleri ve ortakları, kredi verenler, çalışanlar, kamuoyu ve devlettir. Muhasebe bilgi sisteminin ürettiği bilgiler taraflara “mali tablo” denilen raporlarla sunulur.

Muhasebe standartlarının bu şekilde belirlenmesi durumunda, muhasebe düzenlemelerinin başka olgulara uyumu konusunda herhangi bir yaptırım sorunu yaşanmamaktadır. Bu yolla yapılacak muhasebe düzenlemelerinin; ilgili çıkar gruplarının baskılarına karşı daha güçlü olması beklenmektedir. Bu usule yapılan eleştiriler ise düzenlemelerin siyasi partilerin politik etkilerinin muhasebeye yansıdığı yolundaki eleştirilerdir.

ABD’de muhasebe standartları oluşturulurken izlenen yöntem ve aşamalar aşağıdaki gibidir:

Uluslararası muhasebe standartlarının, sağladığı çeşitli faydalar söz konusudur. Bun­lar şu şekilde özetlenebilir:

Enron Skandalı, para ve sermaye piyasalarındaki etkisinin yanında, birbirlerinden farklı ulusal muhasebe standartlarının yerine, yatırımcıların şirketleri daha iyi değerlendirebilecekleri ve karşılaştırma yapabilecekleri uluslararası muhasebe ve denetim standart­ları çalışmalarının yoğunlaşmasına neden olmuştur.

Özellikle son finansal krizde Basel-II uygulamalarının zayıf kaldığı likidite yeterliliği ve risk bazlı olmayan kaldıraç oranları gibi risk noktalarında Basel-III ile yeni düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemelerle birlikte; Bankacılık-finans sisteminin finansal ve ekonomik şoklara karşı direncinin arttırılması, risk yönetimi uygulamalarının geliştirilmesi, kurumsal yönetimin etkinleştirilmesi, bankaların açık ve şeffaf bir şekilde kamuoyunu bilgilendirme özelliklerinin arttırılması amaçlanmaktadır.

Muhasebe uygulamalarında önce Fransız ve Alman mevzuatları etkisinde kalınmıştır. 1950 yılından sonra ABD ile olan ilişkilerin ekonomik ve kültürel alanda gelişmesiyle Amerikan sisteminin etkisine girilmiştir. 1987 yılından sonra Avrupa Birliği ile olan ilişkilerin yoğunlaşmasıyla Avrupa Birliği düzenlemelerinin etkisi görülmüştür. Daha sonra da uluslararası muhasebe standartlarına tam uyum sağlanmıştır.

Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK)’nun görevleri aşağıdaki gibidir:

denetim alanında kamu gözetimi yapmak ve böylece bağımsız denetimde uygulama

birliğini, gerekli güveni ve kaliteyi sağlamak.

(TMS) oluşturmak ve yayımlamak.

(TDS) oluşturmak ve yayımlamak.