İŞ HAYATINDA STANDARTLAR

Ülkemizdeki işletmelerin sosyal sorumluluk standartlarını uygulama bakımından diğer gelişmiş dünya ülkeleri ile kıyaslandığında daha gerilerde olduğu görülmektedir. Buna göre “C” seçeneği yanlıştır.

Bazı araştırmalara göre, işletmelerin sosyal sorumluluğu, “toplumun bir parçası olan işletmelerin etik değerlere uygun şekilde davranma yükümlülüğü” olarak ifade edilmektedir. Buna göre cevap “D” seçeneğidir.

Archie B. Carroll (1991), “İşletmelerin sosyal sorumluluk gereği yapmak zorunda oldukları hizmetleri toplumun, devletin ve insanlığın lehine ise bu durum, ahlaki bir davranışın sonucudur.” şeklinde ifade ederek işletmelerin sosyal sorumluluğunu dört grupta toplamıştır (Top ve Öner, 2008, 103-104): Sosyal Sorumluluğun Ekonomik Boyutu, Sosyal Sorumluluğun Hukuki Boyutu, Sosyal Sorumluluğun Ahlaki Boyutu, Sosyal Sorumluluğun Gönüllü (Yardımseverlik) Sorumluluklar Boyutu. Buna göre cevap “B” seçeneğidir.

Sosyal sorumluluk standartları ile ilgili yapılan literatür taramasında en çok karşılaşılan standartlar şu şekildedir: • SA8000 Sosyal Sorumluluk Standardı, • Küresel İlkeler Sözleşmesi (Global Compact), • Adil İş gücü Örgütü Düzenlemeleri (FLA), • Sullivan İlkeleri, • AA1000 Standartları, • ISO26000 Standartları. Buna göre cevap “A” seçeneğidir.

Sosyal sorumluluk standartlarından ilki literatürde de yaygın bir şekilde kullanılan SA8000 sosyal sorumluluk standartlarıdır. Bu standartların bazı kaynaklarda sosyal hesap verebilirlik standardı olarak da ifade edildiği görülmektedir. Buna göre cevap “E” seçeneğidir.

Küresel İlkeler Sözleşmesi, sürekli rekabet içindeki iş dünyasına ortak bir kalkınma kültürü oluşturmak üzere evrensel ilkeler öneren yenilikçi bir kurumsal sorumluluk yaklaşımıdır. Küresel İlkeler Sözleşmesi, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Kofi Annan tarafından ilk olarak 31 Ocak 1999 tarihinde Dünya Ekonomik Forumu’nda yaptığı konuşma sırasında önerilmiş ve 26 Temmuz 2000 tarihinde Birleşmiş Milletler merkezinde başlatılmıştır. Buna göre cevap “B” seçeneğidir.

Adil İşgücü Örgütü, işçilerin haklarını korumak ve uluslararası çalışma standartlarına uyumu teşvik ederek dünya çapında çalışma koşullarının iyileştirilmesi için sektörü, sivil toplum kuruluşlarını ve üniversiteleri bir araya getirmek için çalışan bir örgüttür (Baraz, 2014, 69). Buna göre cevap “C” seçeneğidir.

Sullivan İlkeleri 1999 yılında ırkçılık karşıtı din adamı (rahip) Leon Sullivan tarafından geliştirilmiştir. Bu ilkeler ırk ayrımcılığının olduğu dönemlerde Güney Afrika’da faaliyette bulunan işletmeler için bazı öneriler getirmiştir. İşletmeler, bu ilkeleri kendi faaliyetlerine entegre edeceklerine dair halka açıkça taahhütte bulunarak benimserler. İşletmelerin bu ilkelere bağlılıklarını ve sağladıkları ilerlemeyi anlatan bir mektubu her yıl Sullivan’a sunarlar (Gordon, 2001, 3-9). Buna göre cevap “D” seçeneğidir.

AA1000 standartları, İngiltere’de 1999 yılı sonlarında Sosyal ve Etiksel Sorumluluk Enstitüsü tarafından oluşturulmuştur.  AA1000 standartlarını; “tüm paydaşlara karşı sosyal sorumluluğu temel alan, gönüllülük ilkesine dayanan, iş ahlakına ve sosyal sorumluluklara uygun muhasebe, denetim ve raporlama için geliştirilmiş bir standart” olarak ifade etmek mümkündür (Gürsoy, 2015: 20). Buna göre cevap “C” seçeneğidir.

Diğer standartlarla karşılaştırıldığında ISO26000 standardının diğer standartlardan daha sonra, günümüze yakın bir zamanda ortaya çıktığı görülmektedir. Son yıllarda sosyal sorumluluk raporlaması adına atılmış en önemli adımlardan birisi de ISO tarafından 2010 yılında, 450’den fazla uzmanın, 99 ülke ve 42 organizasyondan 210 gözlemcinin katılımıyla hazırlanan “ISO 26000 Sosyal Sorumluluk Rehberi” olmuştur. ISO26000 standardı; sosyal sorumluluğa global anlamda ve herkes tarafından kabul gören bir tanımlama getirmeyi ve sosyal sorumluluk bilincini tüm organizasyonlarda ve bireylerde yerleştirmeyi hedeflemektedir (Topçu ve Korkmaz, 2015: 11). Buna göre cevap “E” seçeneğidir.

Ahlaki sorumluluklar, işletmelerin toplumun değerleriyle uyumlu bir şekilde faaliyet göstermesi üzerine odaklanan beklentilerin tümünü ifade etmektedir.

Çalışanlara Karşı Sorumluluklar: İş güvenliği, iyi çalışma koşulları, iş memnuniyeti, kişisel gelişim ve terfi fırsatı, adil ve eşit muamele, bireysel farklılıklara saygılı olma, çalışanların yönetime katılımı, sosyal güvenlik olanaklarının sağlanması, adil ücretlendirme, çalışan şikayetlerinin zamanında çözülmesi vb. konuları kapsamaktadır.

Paydaşlara karşı olan sosyal sorumlulukları yerine getirmek, iş etiğine uygun davranışlarda bulunmak, yaptıkları faaliyetlerde şeffaflığı sağlayarak hesap verebilir olmak, bu şekilde sürdürülebilirliğe katkı sağlamak, ayrımcı uygulamalardan kaçınmak ve insan haklarına saygılı olmak bu standartlara uymakla büyük ölçüde mümkün olabilmektedir.

SA8000 standardı perakendecilerin, tedarikçilerin, kısacası tüm çıkar ortaklarının çalışma koşullarının iyi bir düzeyde olmasını sağlamak amacıyla oluşturulmuş ve tüm çalışanların çalışma koşullarının iyi düzeyde olmasını sağlamak amacıyla bazı ILO sözleşmeleri, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ve Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi temel alınarak işçi sendikaları, insan hakları ve çocuk hakları örgütleri, akademisyenler ve işverenlerin oluşturduğu bir çalışma grubu tarafından hazırlanmış standartlardır.

ISO14000; Çevresel Yönetim Standarddır.Anahtar elemanları; Çevresel Politikalar, Planlama, Yerine Getirme ve Çalıştırma, Kontroller, Yönetim İncelemeleri ve Kayıtları Doğrulamak İçin Dışarıyla İletişimler'dir.

"İşletmeler, çalışma yaşamında ayrımcılığın kaldırılmasını desteklemelidirler" ilkesi yapılan sınıflandırmaya göre İşgücü kategorisinde yer alır.

İstihdam İlişkisi: İşverenler, işçilere saygılı olarak ve en azından ulusal ve uluslararası iş ve sosyal güvenlik mevzuat ve düzenlemeleri altında haklarını güvenceye alacak şekilde istihdam kuralları ve şartlarına uymalı ve bunlara bağlı kalmalıdır.

Sullivan İlkeleri işletmelerin çalışanlara karşı sosyal sorumlulukların yerine getirilmesi ile doğrudan ilişkilidir. Sullivan İlkeleri 1999 yılında ırkçılık karşıtı din adamı (rahip) Leon Sullivan tarafından geliştirilmiştir.

AA1000 standartlarını; “tüm paydaşlara karşı sosyal sorumluluğu temel alan, gönüllülük ilkesine dayanan, iş ahlakına ve sosyal sorumluluklara uygun muhasebe, denetim ve raporlama için geliştirilmiş bir standart” olarak ifade etmek mümkündür

İşletmelerin sosyal sorumlulukları ile ilgili gerçekleştirdiği son standart da ISO26000’ dir. Bu standart literatürde sosyal sorumluluk rehberi olarak da ele alınmaktadır. Diğer standartlarla karşılaştırıldığında ISO26000 standardının diğer standartlardan daha sonra, günümüze yakın bir zamanda ortaya çıktığı görülmektedir.