İŞ HAYATINDA STANDARTLAR

Sosyal Sorumluluğun Ekonomik Boyutu: İşletmelerin öncelikli sorumluluğunun kârlılık olduğu ilkesi üzerinde durur. Ürünlerin ve hizmetlerin üretiminde kullanılan kaynakların, sosyal sistem içinde nasıl bir dağılımı olduğu ile ilgilenir. Sosyal sorumluluk, işletmelerin finansal desteği ölçüsünde;

Sosyal Sorumluluğun Hukuki Boyutu: İşletme faaliyetlerinin tümünün, kanuni ve yasal düzenlemeler çerçevesinde yürütülmesini ifade etmektedir. Toplum, işletmelerin tüketici güvenliği ve çevre koruması gibi bazı alanlarda kendi basına yeterli duyarlılığa sahip olmayacağını düşünerek hükümetlerde sosyal sorumluluk uygulamalarını garanti altına alacak kanunların çıkarılmasını ve uygulanmaya konmasını beklemektedir. Sosyal sorumlulukların yasal bileşenleri ile ilgili;

“Sorumluluk” şirketlerin toplum içinde hangi temel işlevleri ve amaçları yerine getirdikleri şeklindeki soruyu ifade etmektedir.

Dünya Bankası, Kurumsal Sosyal Sorumluluğu girişimler ile temel paydaşlar arasındaki ilişkiler, değer perspektiflieri, yasa ve düzenlemelere riayet etme ve insan, topluluk ve çevreye saygı ile ilgili politika ve uygulamalar bütünü olarak tanımlar. Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD) kurumsal sosyal sorumluluğu, iş dünyasının etik davranmak, işgücünün ve ailelerinin aynı zamanda yerel halkın ve toplumun genelinin yasam kalitesini arttırarak ekonomik gelişmeye katkıda bulunmak üzere taahhüdü olarak tanımlamaktadır. Avrupa Birliği kurumsal sosyal sorumluluğu; kurumsal, sosyal ve çevresel kaygıları kendi faaliyetlerini hissedarlar ile kaynaklara dayalı etkileşimleriyle bütünleştirir. Bazı yazarlar kurumsal sosyal sorumluluğu, idaresel olarak, hem toplumun hem de şirketin çıkarlarını koruyacak kararları alma sorumluluğu olarak tanımlamaktadırlar. Kurumsal sosyal sorumluluk anlayışı; sürdürülebilir gelişme ve kurumsal sürdürülebilirliğin başarılmasında önemli rol oynayan temel dayanaklardan birisidir.

Devlete Karsı Sorumluluklar: Yerel problemlerin çözümünde ve yeni endüstri alanlarının kurulmasında devlete yardım etme, ekonomik güç ve tekelleşmeye olan eğilimlerin önüne geçme, adil ticari uygulamaları teşvik etme, vergileri zamanında ve dürüstçe ödeme, yasalara uygun hareket etme, ülkenin vatandaşlarına ve ülkedeki topluluklara saygılı davranma vb. konuları kapsamaktadır.

Hissedarlara/Sahiplere/Yatırımcılara Karsı Sorumluluklar: Kurumun işleyişi ve finansal durumu hakkında güncel, doğru ve düzenli bilgilendirme, sermayenin korunması, planlı büyüme, kaynakların optimum kullanımı, makul kazanç, aidatların zamanında ödenmesi vb. konuları kapsamaktadır.

Merkezi Newyork’ta bulunan SAI (Social Accountibility International) Uluslararası Sosyal Sorumluluk/Hesapverebilirlik Örgütü, çalışma ortamlarının ve şartlarının iyileştirilmesi ve bunlar ile ilgili olarak gönüllülük esasına bağlı dış taraiarca denetlenebilir bir standart geliştirme, uygulama ve gözetme amacıyla kurulmuş, kâr amacı gütmeyen bir kuruluştur. SA8000 Sosyal Sorumluluk Standardı ilk olarak bu kurum tarafından 1997 yılı Ekim ayında, çalışanların temel haklarını garanti altına almayı amaçlayarak yayınlanmıştır. Standardın ilk ve bugüne kadar olan tek revizyonu 2001 yılında gerçekleştirilmiştir. SA8000 standardı perakendecilerin, tedarikçilerin, kısaca tüm çıkar ortaklarının çalışma koşullarının iyi bir düzeyde olmasını sağlamak amacıyla oluşturulmuş (Tütüncü, 2008:176) ve tüm çalışanların çalışma koşullarının iyi düzeyde olmasını sağlamak amacıyla bazı ILO sözleşmeleri, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ve Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi temel alınarak işçi sendikaları, insan hakları ve çocuk hakları örgütleri, akademisyenler ve işverenlerin oluşturduğu bir çalışma grubu tarafından hazırlanmıştır.

İlk orijinal Sullivan İlkeleri ilk defa 1977 yılında ABD merkezli şirketler arasında geniş kabul görmüştür. 1984 yılında, çalışanların şirketlerde talep ettiği yedi temel gereksinim aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:

 İlk yıllarda bu ilkeler, ayrılıkçı rejimin baskısı altında bunalan ve Güney Afrika’dan çekilmeye niyetli 12 uluslararası büyük şirket tarafından imzalanmıştır. 1977-1982 yılları arasında ilkeleri uygulayan şirket sayısı 12’den yaklaşık olarak 150’ye çıkmıştır. 2002 itibariyle; Coca-Cola, Ford Motor Company, Pfizer gibi büyük üreticilerin yanı sıra hizmet sektöründeki British Airways, Kentucky Fried Chicken gibi yaklaşık 300 organizasyon bu ilkeleri onaylamışlardır. Bu süre zarfında, Güney Afrika’daki şirket yöneticileri siyah Afrikalılara burs imkânları yaratmış, şirketlerindeki beyaz-olmayan üst denetçi ve müdürlerin sayısını arttırmış ve sağlık, eğitim, konut projelerine fon sağlamışlardır. İlkeler tüm sektörlerdeki ve her boyuttaki şirket ve organizasyonu, işlerini yürütürken ekonomik, sosyal ve politik adalet, insan hakları, ırk ve cinsiyet eşitliği konularında saygılı ve farkında olmaları için gelişme çerçevesi ortaya koymaktadır.

AA1000 standartlarından yatırımcılara sağlayabileceği faydalar; kurumun sosyal ve çevresel performansına, paydaşların algılama biçimlerine ve beklentilerine ilişkin açık ve doğrulanabilir bilgi sunmasıdır. Bu durum yatırımcıların kurumun yönetim kalitesine ve pazardaki konumuna ilişkin değerlendirmelerinde önemli bir rol oynar.

Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki çalışma koşullarının kötülüğü, insan hakları konusunda duyarlı gelişmiş ülkelerin bazı adımlar atmasını zorunlu hale getirmesi ile ortaya çıkan SA8000 standartları aşağıda sıralanmıştır:

Sosyal sorumluluk kavramı çevre, çalışma ortamı, çalışanlar, toplum ve pazar piyasası gibi farklı alanları kapsamaktadır. Örgütler bu alanlardaki sorumluluklarına göre faaliyetlerini sürdürmektedirler. Örgütün sosyal sorumluluğu kavramı, kısaca örgüt faaliyetlerinin toplumsal değerlere uyumu olarak ifade edilebilir. Bu nedenle doğru cevap C'dir.

Archie B. Carroll işletmelerin sosyal sorumluluk gereği yapma zorunda oldukları hizmetleri toplumun, devletin ve insanlığın lehine ise, bu durum ahlaki bir davranışın sonucudur şeklinde ifade ederek işletmelerin sosyal sorumluluklarını dört grupta toplamıştır. Bunlar; sosyal sorumluluğun ekonomik boyutu, hukuki boyutu,ahlaki boyutu, gönüllülük boyutu. Doğru cevap D'dir.

Sosyal sorumluluğun gönüllü sorumluluklar boyutu toplum tarafından işletmeden temenni edilen ve işletmenin zorunlu olmadığı halde isteyerek yerine getirebileceği sorumluluklarıdır. Bu tür yardımlar işletmeye olumlu bir imaj kazandıracak uzun vadeli bir çalışmadır. Yönetici ve çalışanlar toplumsal çevreye de destek vermeli, özel ve kamuya ait eğitim kurumlarına maddi destek verilmelidir. Bu nedenle doğru cevap B'dir.

Kurumsal sosyal sorumluluk kavramı ilk kez Amerikalı iktisatçı Howerd Bowen'in 1953 tarihli Social Resporsibities of the Businessmen ( İş adamının sosyal sorumlulukları ) adlı kitabında yer almıştır. Bu kitapta Bowen işletmelerin toplumun değerleriyle örtüşen politikaları izlemeleri gerektiğini vurgulamıştır.  Doğru cevap E'dir.

Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde koşulların kötülüğü ve insan hakları konusunda duyarlı gelişmiş ülkelerdeki bazı adımları atmayı zorunlu hale getirmesi ile ortaya çıkan SA 8000 standartı çocuk iş gören, zorla çalıştırılan iş gören, sendika kurma ile toplu pazarlık hakkı, çalıma saatleri, maaş ve ücretler, sağlık ve güvenlik, ayrımcılık ve disiplin uygulamalarını kapsamaktadır. Bu nedenle doğru cevap B'dir.

SA 8000 belgelendirme süreci 4 aşamadan oluşmaktadır. Planlama aşaması yönetim sistemleri denetimi  konusunda deneyimli ve üst yönetim desteğine bir yönetici bu aşamada görevlendirilmelidir. Uygulama aşaması SA 8000 standardı maddelerinin uygulandığına dair kayıtlar tutulur. Kontrol aşaması kesin başvuru öncesi denetimden yararlanılır. Periyodik kontrol aşaması belgeler 3 yıl geçerli olup standartlara uyup uymadığı kontrol edilmelidir. Doğru cevap D'dir.

Küresel ilkeler sözleşmesi, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Kofi Annan tarafından ilk olarak 31 ocak 1999 tarihinde Dünya Ekonomik Forumu'nda yaptığı konuşma sırasında önerilmiş ve 26 temmuz 2000 tarihinde Birleşmiş Milletler merkezinde başlatılmıştır. doğru cevap C'dir.

Adil iş gücü örgütü, yeni gelişen ve endüstrileşen ülkelerde işletme uygulamalarına yardımcı olmaktadır. Adil iş gücü örgütü, giyim ve ayakkabı firmaları, insan hakları grupları, iş gücü örgütleri, dini kuruluşlar, tüketicileri destekleyenlerden oluşturulmuş bir ortaklıktır. Bu nedenle örgüt düzenlemelerine göre borç karşılığı senet vb. şekilde çalıştırma koşullarını benimseyen gruplar vb. örgüt içinde yer alamaz. Bu nedenle doğru cevap A'dır.

AA 1000 standartları işletmelerin sosyal ve ahlaki açıdan hesap hesap verebilirlikleri konusunda genel ilkeler sağlar. AA 1000 standartları, İngiltere'de 1999 yılı sonlarında Sosyal ve Etiksel Sorumluluk Enstitüsü tarafından oluşturulmuştur. AA 1000 standartları işletmenin performansının arttırılmasında, sosyal ve etiksel srululuğun geliştirilmesinde, bireysel yeteneklerin ortaya çıkarılmasında ve sürekli gelişimin sağlanmasında önemli roller oynamaktadır. Doğru cevap E'dir.

Adil İşgücü Örgütü düzenlemeleri çerçevesinde işletmelerin uyması gereken işyeri davranış kuralları aşağıda kısaca özetlenmiştir (FLA, 2011: 3):

Taciz ve Kötü Davranış: Bütün çalışanlara saygılı ve onurlu davranılmalıdır. Hiçbir
çalışan fiziksel, cinsel, psikolojik veya sözlü taciz ve kötü davranışa tabi tutulamaz.
• Zorla Çalıştırma: Hükümlü çalıştırma, borç karşılığında çalıştırma, senede bağlı
olarak ya da herhangi başka şekillerde zorla çalıştırma yaptırılamaz.
• Çocuk İşçiliği: 15 yaşının veya zorunlu eğitimi tamamlama yaşının altında (hangisi daha yüksekse) hiç kimse çalıştırılamaz.
• Örgütlenme Özgürlüğü ve Toplu İş Sözleşmesi: İşverenler, çalışanların örgütlenme özgürlüğü ve toplu iş sözleşmesi haklarını tanımalı ve saygı duymalıdır.

Çalışma Saatleri: Normal haftalık çalışma süresi 48 saati geçmeyecektir.