İŞ HAYATINDA STANDARTLAR

Sosyal sorumluluk girişimlerinin savunucuları genelde örgütlerin sorumluluklarının üç başlık altında toplanması gerektiğini ileri sürmektedir.

Adam Smith, Ludvig von Mises, Frederich Hayek ve Milton Friedman gibi birçok iktisatçı sosyal sorumluluğun yöneticilerin karar verme sürecinin bir bileşeni olarak düşünülmemesi gerektiğini ileri sürmektedir.

Sosyal sorumluluk çok çeşitli şekillerde tanımlanabilmektedir. “Kâr elde etmek”, “kâr elde etmenin ötesinde bir şeyler yapmak” (I. öncül Doğru olur), “kurumun toplumsal refahı geliştirme amacıyla giriştiği işler” (II. öncül Doğru olur) ve “toplumsal ve çevresel koşulları geliştirmeye dönük girişimler” (III. öncül Doğru olur) kurumsal sosyal sorumluluk veya sosyal sorumluluk kavramıyla ilişkilendirilen faaliyetler arasında yer alır. Dolayısıyla tüm öncüller doğrudur. Bu nedenle Doğru Cevap E seçeneği olur.

İşletmelerin sosyal sorumlu olup olmamalarının savlarını destekleyen ve karşı çıkan görüşler yer almaktadır. Bu görüşler aşağıdaki tablodaki gibi ifade edilebilir.

Tabloya göre işletmelerin oldukça güçlü konumda olması, sosyal sorumluluk faaliyetlerinin onları daha güçlü (aşını) kılması, işletmelerin sosyal sorumlu olmamalarını destekleyen bir görüştür. Bu nedenle Doğru Cevap C seçeneği olur.

Yeşil işletmecilik hareketi kendiliğinden ortaya çıkmamıştır. Yeşil hareketin ortaya çıkışına ve hızla yayılıp gelişmesine neden olan bazı etkenler vardır. Bu etkenler “megatrend” şeklinde adlandırılan ve tüm dünyayı etkileyen geniş çaplı dönüşümlerdir. Nüfus, iklim değişikliği (II. öncül Doğru olur), şehirleşme ve küreselleşme (III. öncül Doğru olur) yeşil hareketin temel tetikleyicileri arasında yer alır. Üçlü sorumluluk ise bunlar arasında yer almaz. Dolayısıyla II. ve III. öncüller doğru olup, Doğru Cevap D seçeneğidir.

Sürdürülebilirlik kapsamında; işletmelerin doğal kaynakları nasıl koruyarak faaliyet gösterecekleri, örgütsel atıkları nasıl en aza indirmeleri gerektiği, geri kazanım, soyu tükenmekte olan bitki ve hayvanları koruyarak çevrenin korunması çabalarına nasıl katkı sağlayacakları ele alınan alt başlıklar arasındadır. Dolayısıyla Doğru Cevap A seçeneği olur.

İşletmelerin çevre konusunda takındıkları tavır “yeşilin tonları” şeklinde sınıflandırılmakta ve dört farklı yoğunlukta olabilmektedir. Açık yeşil işletmeler, çevre konusunda yasal olarak gerekeni yapan işletmelerdir. Yasal yaklaşım olarak adlandırılan bu yaklaşımı benimseyen işletmeler çevresel duyarlılık düzeyi düşük, sosyal gereklilikler nedeniyle çevre hareketine katkı sağlayan örgütlerdir. Yasal yaklaşıma göre biraz daha yeşil olan piyasa yaklaşımında ise işletmenin tüketicilerin tercihleri doğrultusunda hareket etmesi söz konusudur. Çevresel konularda müşterilerin talebi belirleyicidir. İşletme yasal gerekliliklere ek olarak, çevresel konularda reaktif bir tutum sergilemekte, müşterilerin istekleri doğrultusunda ürünlerini daha çevreci kılacak önlemler almaktadır. Diğerlerine göre daha yeşil olan paydaş yaklaşımında ise işletme farklı paydaşların çevreye ilişkin taleplerini karşılamaya çalışmaktadır. İşletme tüm paydaş gruplarını dikkate almakta ve çevresel konularla ilgili tüm paydaşları tatmin eden bir faaliyet planı geliştirmektedir. Çevresel duyarlılığı en yoğun yaklaşım, daha doğrusu “koyu yeşil” işletmelerin benimsediği yaklaşım aktivist yaklaşımda işletme çevresel konularda proaktif bir tutum sergilemektedir. İşletme faaliyetlerinde sürekli olarak dünyayı korumak ve daha yaşanabilir kılmak adına ne yapması gerektiğini sorgulamaktadır. Bu bilgilere göre Doğru Cevap B seçeneğidir.

Yeşil yakalı meslekler (işler), çevresel kaliteyi koruyan ve zenginleştiren mesleklerdir. Bu kapsamda yeşil iş olarak adlandırılabilecek işler;

• Özellikle endüstri, taşımacılık ve inşaat gibi sektörlerde enerji ve kaynak verimliliğinde gelişmeler sunan faaliyetler,
• Yenilenebilir enerji (I. öncül Doğru olur),
• Sürdürülebilir taşımacılık (II. öncül Doğru olur),
• Atık yönetimi ve hammaddelerin geri dönüşümü (III. öncül Doğru olur),
• Kirlilik kontrolü ile ilgili eko-endüstriler,
• Balıkçılık, ormancılık ve tarımı kapsayan doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımını içeren işler,
• İklim değişikliğine uyum ile ilişkili faaliyetler ve
• Çevre dostu hizmetler

biçiminde sıralanabilir. Bu bilgilere göre tüm öncüller doğru olur. Dolayısıyla Doğru Cevap E seçeneğidir.

ISO 14001; uluslararası düzeyde kabul gören çevre yönetim sistemi standartıdır. ISO 14001 işletmelerin kaynaklarını daha verimli kullanmalarına, atıklarını azaltmalarına, rekabet üstünlüğü elde etmelerine ve paydaşlarının güvenini kazanmalarına destek olarak çevresel performanslarını geliştirmelerini sağlamaktadır. ISO 9001 kalite yönetimi veya ISO 45001 iş sağlığı ve güvenliği konularına odaklanmaktadır. ISO 54001 ve ISO 81001 gibi ise kalite standardı bulunmamaktadır. Dolayısıyla Doğru Cevap B seçeneği olur.

ISO 14001: 2015’le gelen yenilikler arasında;

• Çevre yönetim sisteminin örgütün stratejik yönelimiyle daha uyumlu olması,
• Liderin (üst yönetimin) daha güçlü katkısının sağlanması,
• Sürdürülebilir kaynak kullanımına ve iklim değişimine yol açan etkilerin düşürülmesine yönelik proaktif girişimlerin hayata geçirilerek çevreye verilen zararın ve aşınmanın azaltılması,
• Çevresel etki değerlendirmesinde kapsamın ürün geliştirme aşamasından ürünün
yaşam ömrünün sonuna dek dikkate alan ürün yaşam döngüsüne odaklanılarak
geliştirilmesi ve
• Paydaş odaklı iletişim stratejisinin sürece dâhil edilmesi

sayılabilir. Bunlar arasında "sistemlerin çevresel etkisine ilişkin detaylı bir bilgi birikiminin elde edilmesi" yer almamaktadır. "Sistemlerinin çevresel etkisine ilişkin detaylı bir bilgi birikimine sahip olması" ISO 14001: 2015 çevre yönetim sistemi sertifikasyonuna başlamayı planlayan işletmelere yönelik bir tavsiyedir. Bu nedenle Doğru Cevap D seçeneğidir.

Birleşmiş Milletler Çevre Programına (UNEP) yeni sorumluluklar getiren sözleşmeler; Nesli Tehlike Altındaki Bitki ve Hayvan Türlerinin Uluslararası Ticaretine ilişkin CITES Sözleşmesi (1973), Vahşi Hayvanların Göçmen Türlerinin Korunmasına ilişkin Bonn Sözleşmesi (1979), Ozon Tabakasının Korunmasına ilişkin Viyana Sözleşmesi (1985), Tehlikeli Atıkların Sınır ötesi Taşınımının ve Bertarafının Kontrolüne ilişkin Basel Sözleşmesi (1989), Biyoçeşitlilik Sözleşmesi (1992), Belirli Tehlikeli Kimyasalların ve Pestisitlerin Uluslararası Ticaretinde Ön Bildirime ilişkin Rotterdam Sözleşmesi (1998), Biyogüvenlik Kartagena Protokolü (2000) ve Kalıcı Organik Kirleticilere İlişkin Stokholm Sözleşmesi (2001) biçiminde ifade edilebilir. Buna göre Doğru Cevap C seçeneği olur.

1994’te yürürlüğe giren Birleşmiş Milletler İklim Değisimi Çerceve Sözlesmesi (Framework Convention on Climate Change, FCCC - BMİDÇS), iklim değişikliği sorununu kabul eden ve insanlarla çevreye verilen yoğun zararı önlemek adına iklim sistemini stabilize etmek üzere harekete geçilmesini öngören genel bir deklarasyondur. 1992 yılında Rio de Janeiro’da gerçekleştirilen BM Çevre ve Kalkınma Konferansı, 2002 yılında Johannesburg’da düzenlenen Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi ve son olarak 2005 yılındaki Dünya Zirvesi gibi uluslararası çevre politikasına yön veren konferanslar ise UNEP’in gelişiminde ve güçlenmesinde etkili olmuştur. Dolayısıyla Doğru Cevap B seçeneği olur.

Milton Friedman’ın sosyal sorumluluğa ilişkin görüşü “klasik yaklaşım” şeklinde nitelendirilmektedir. Klasik yaklaşım işletmenin ve dolayısıyla yöneticilerinin tek bir sosyal sorumluluğu vardır. Bu sorumluluk işletme kârını en üst düzeye çıkartmaktır. Bu yaklaşımda işletme toplumsal, ekolojik ve ekonomik açıdan sadece “gerekli” olan yükümlülükleri yerine getirmektedir

Sürdürülebilir işletme olmanın yol haritası ise sürdürülebilik odaklı amaç belirleme, sürdürülebilirlik düşüncesini içine sindirmiş çalışanları istihdam etme, örgütün sürdürülebilirlik amaçlarına katkı sağlayan çalışanları ödüllendirme ve sonuçların izlenip değerlendirilmesi şeklinde sıralanmaktadır.

Kanada merkezli Corporate Knights isimli kuruluş tarafından her yıl yapılan ve genelde de sonuçları İsviçre Davos’ta gerçekleştirilen Dünya Ekonomik Forumu’nda açıklanan sıralamalarda 4353 işletme, kamuyla paylaştıkları bilgilerden hareketle sıralamaya tabi tutulmaktadır. İşletmeler kaynak, işgücü ve finansman uygulmalarına ilişkin 12 farklı ölçüte göre değerlendirlmekte ve sonuçta “Küresel Sürdürülebilir İşletmeler Sıralaması” ortaya çıkmaktadır.

Dünya nüfusu geçtiğimiz yüzyılda önemli bir şekilde artış göstermiştir. Bazı bölgelerde yıllık yüzde 2’ye yakın bir oranda artış göstermeye devam eden dünya nüfusunun 2050 yılı itibarıyla 9 milyara ulaşacağı öngörülmektedir.

Hızlı şehirleşme konut ve altyapı sorunlarını da beraberinde getirmektedir. Çok fazla sayıda insan, oldukça küçük bir alanda yaşamak istediğinde özellikle enerji, su tüketimi, kanalizasyon ve atık yönetimi alanlarında gelişmiş teknolojiye dayalı çözümler üretilmesi kaçınılmazdır. Birçok yeşil teknoloji işletmesi dünyanın nüfus yoğunluğu fazla olan yerlerinde hayatı kolaylaştırmaya yönelik ürünler geliştirmeye çalışmaktadır. Deniz suyunu bitkilerle arıtan şirketler, akıllı su dağıtım şebekesi kuran işletmeler, geri kazanım girişimleri ve enerji verimliliği yüksek toplu taşıma hizmetleri söz konusu ürünlerden sadece birkaçıdır.

ISO 14001 uluslararası düzeyde kabul gören çevre yönetim sistemi standartıdır. ISO 14001 işletmelerin kaynaklarını daha verimli kullanmalarına, atıklarını azaltmalarına, rekabet üstünlüğü elde etmelerine ve paydaşlarının güvenini kazanmalarına destek olarak çevresel performanslarını gelişmelerini sağlamaktadır

ISO 14001: 2005’e sahip örgütlere ISO 14001: 2015’e geçiş ve uyum için üç yıl süre tanınmaktadır.

21 Mart 1994 tarihinde yürürlüğe giren Kyoto Protokolü halen, aralarında ülkemizin de bulunduğu 195 ülkenin yanısıra, Avrupa Birliği (AB) de taraftır. Ülkemiz Sözleşme’ye 24 Mayıs 2004 tarihinde katılmıştır.