İŞ HAYATINDA STANDARTLAR

Çalışanlar -bir firmayı diğerlerinden ayıran dinamik potansiyeli oluşturmaları sebebiyle- daima ‘firmanın en büyük varlığı’ olarak kabul edilirler. Binalar ve makineler doğal olarak yeni ürün oluşturamazlar, satış yapamazlar veya yeni müşteriler bulamazlar. Bir firmanın başarısı veya başarısızlığında anahtar faktör ‘insan’ dır. İnsan faktörü bilgi tabanlı ekonomilerde kârları arttıran başlıca faktördür.

Güvenlik Üretim Fonksiyonu; firmanın güvenlik harcamaları ile iş kazaları ve meslek hastalıkları arasındaki ilişkiyi gösteren negatif eğimli eğridir.

Marjinal Güvenlik Maliyeti; işverenin işyeri güvenliğini arttırmak için yaptığı harcamalardaki artışın üretim maliyetlerinde neden olduğu artışı gösteren kavramdır.

Firma açısından iş sağlığı ve güvenliği önlemi almanın firmaya beş açıdan getiri sağlayacağı söylenebilir. İlk olarak yaralanma ve ölüm risklerinin düşürülmesi firmanın daha düşük ücret düzeylerinde işçi çalıştırabilmesine imkân sağlar. İşçiler iş güvenliğine değer verdikleri için işlerini daha sağlıklı ve nispeten güvenli ortamlarda yapmak isterler. İkinci olarak daha yüksek iş güvenliğinin sağlanması iş kazaları sebebiyle üretimin durması sorununu azaltacaktır. İş yerinde daha az kaza olacağı için ayrıca yaralanan işçilerin rehabiltasyonu ve firma için önem taşıyan anahtar personelin üretim dışına çıkması sorunu da azalacaktır. Üçüncü olarak iş kazalarının azaltılması yeni işçilerin işe alınma ve eğitilme maliyetlerini de azaltacaktır. Dördüncüsü işyeri güvenliği firmanın beşeri sermayeye yaptığı firmaya özel (spesifik) eğitimin getirisinin sonlanmasını engelleyecektir. Çünkü iş kazaları firmanın maliyetlerine katlanarak eğittiği işçileri devre dışı bıraktığında firma yaptığı beşeri sermaye yatırımının karşılığını almamış olacaktır. Son olarak firma işçilerini iş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı sigorta ettiriyorsa işyeri güvenliğinin artması sigorta maliyetlerini de azaltacaktır.

Sendikalı işyerlerinde bildirilen kaza sayısının sendikasız işyerlerinden fazla olması da ironik bir durum olarak gözlenmektedir. Muhtemelen bunun sebebi bu firmalarda sendikalar sebebiyle daha güvenilir kaza raporlama sisteminin olması veya yüksek riskli işkollarında sendikaların daha fazla örgütlenmiş olmalarıdır.

Kayıt dışı istihdamın nedenlerinin en büyük kısmı kamudan kaynaklanan sorunlar ile ilgilidir. Bürokratik işlemlerin fazlalığı ve mevzuatın basit olmaması çoğu durumda işverenleri bununla uğraşmak yerine kayıt dışı işçi çalıştırmaya yöneltebilmektedir.

İş kazaları ile ilgili raporlar en zayıf performansın gece vardiyasında görüldüğünü, kazaların çoğunun insanların uyumak istedikleri zaman dilimi olan gece yarısı ile 06:00 arasında, özellikle 01.00-03:00 saatleri arasında, meydana geldiğini göstermektedir.

Makinelerin mekanik aksamlarından kaynaklanan iş kazalarına şu örnekler verilebilir:
Dönen miller, dişliler: Elbiselerin dolaşması, makineye kapılma 

Birlikte hareket eden sert yüzeyler: Ezilme 

Makaslar ve kesici aletler: Kesilme 

Keskin uçlar: Kesilme ve delinme 

Kablolar ve hortum bağlantıları: Kaymalar, takılmalar ve düşmeler

Firmaların iş kazası olması durumunda karşılaşacakları doğrudan maliyetlerin başında kazazede işçilere çalışmadıkları sürelerde yapılacak ücret ödemeleri gelmektedir. Ayrıca iş kazası meydana geldiğinde belirli bir süre işin duraksaması gerekecek, bu esnada sadece iş kazası geçiren işçilerin değil bütün işçilerin ücretleri ödenecektir. Üretim yapılmadığı halde ödenecek bu ücretler de firma için maliyet kalemidir. Firmanın sonradan iş kazası sebebiyle ortaya çıkan üretim açığını fazla mesai ile kapatması durumunda ödenecek fazla mesai ücretleri de bir diğer maliyet unsurudur. Kaza sonrası ustabaşılarının, güvenlik personelinin ve büro personelinin kaza ile ilgili harcayacakları efor ile yaralanan/hastalanan işçilerin yerine alınacak yeni işçileri seçme ve eğitme maliyetleri firmanın üstleneceği diğer maliyetlerdir. İşlerin yeniden takvimlendirilmesine bağlı olarak ortaya çıkacak verimlilik kaybı ve yaralanan/hastalanan personelin işe geri dönüşlerindeki uyum süreci firma için maliyet kalemleridir. Son olarak kaza sebebiyle hasar gören makine ve malzemelerin yıkanıp onarılması da firma açısında iş kazalarının doğrudan maliyetleri arasında sayılabilir.

Eğri negatif eğimlidir. Bu durum iş kazası ve meslek hastalıkları ile bu konuda yapılan harcamalar arasında ters yönlü ilişkiden kaynaklanmaktadır. Buna göre iş kazalarını ve hastalıkları önlemek için daha fazla maliyete katlanılması gerekmekte, harcamalar azaltıldığı zaman iş kazası ve meslek hastalıklarının sayısı artmaktadır.Yaralanma ve hastalık riski sıfıra yaklaştığında (maksimum harcama) eğri dikleşmekte, harcamalar sıfıra yaklaştıkça da eğri yatıklaşmaktadır. Eğri orijinden bakıldığında dış bükeydir. Doğru cevap B'dir.

Firma açısından iş sağlığı ve güvenliği önlemi almanın firmaya beş açıdan getiri sağlayacağı söylenebilir. İlk olarak yaralanma ve ölüm risklerinin düşürülmesi firmanın daha düşük ücret düzeylerinde işçi çalıştırabilmesine imkân sağlar. İşçiler iş güvenliğine değer verdikleri için işlerini daha sağlıklı ve nispeten güvenli ortamlarda yapmak isterler. İkinci olarak daha yüksek iş güvenliğinin sağlanması iş kazaları sebebiyle üretimin durması sorununu azaltacaktır. İş yerinde daha az kaza olacağı için ayrıca yaralanan işçilerin rehabiltasyonu ve firma için önem taşıyan anahtar personelin üretim dışına çıkması sorunu da azalacaktır. Üçüncü olarak iş kazalarının azaltılması yeni işçilerin işe alınma ve eğitilme maliyetlerini de azaltacaktır. Dördüncüsü işyeri güvenliği firmanın beşeri sermayeye yaptığı firmaya özel (spesifik) eğitimin getirisinin sonlanmasını engelleyecektir. Çünkü iş kazaları firmanın maliyetlerine katlanarak eğittiği işçileri devre dışı bıraktığında firma yaptığı beşeri sermaye yatırımının karşılığını almamış olacaktır. Son olarak firma işçilerini iş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı sigorta ettiriyorsa işyeri güvenliğinin artması sigorta maliyetlerini de azaltacaktır. Doğru cevap D'dir.

Marjinal Güvenlik Faydası (MGF) eğrisi işçilerin sayısına, işçilerin işyerindeki sağlık zararlarını kabul etmeleri için ödenmesi gereken ücret ve yan ödemelere, hasta veya yaralanmış işçilerin yerine yenilerini yerleştirmenin maliyetine bağlıdır. Şeklin yatay ekseninde iki değişken aynı anda gösterilmektedir. Buna göre orijinden sağa doğru gidildiğinde güvenlik oranı artmakta (yaralanma ve hastalık oranı azalmakta), sola/orijine doğru gidildiğinde ise yaralanma ve hastalık riski artmaktadır (Güvenlik oranı azalmaktadır. Orijin noktasında güvenlik oranı sıfır olduğundan işyerinde hiçbir güvenlik önlemi uygulanmamakta dolayısıyla o noktada alınacak bir güvenlik önleminin firmaya sağlayacağı marjinal fayda (MGF) en yüksek düzeyde olacaktır. Yukarıdaki şekilde MGF eğrisinin ‘negatif eğimli’ bir eğri olarak çizilmesinin nedeni yaralanma ve hastalık riski arttıkça (orijine doğru gidildiğinde) işçilerin bu riskleri kabul etmeleri için ödenmesi gereken ücretin artmasıdır. Doğru cevap C'dir.

Günümüz dünyasında işgücü maliyetlerinin düşüklüğü ülkenin rekabet gücünü etkileyen en önemli unsur konumundadır. Az gelişmiş ülkelerde iş sağlığı ve güvenliği konusunda ulusal politikaların olmaması ve iş sağlığı ve güvenliği mevzuatının oluşmamış olması, eğitim yetersizliği, iş sağlığı ve güvenliğine yeterli bütçenin ayrılmaması, güvencesiz çalışma ortamının yaygınlığı, tehlikeli işlerde iş güvenliğinin sağlanmasına yönelik kamuoyu baskısının olmaması özellikle küresel sermaye için işgücü maliyetlerini düşüren başlıca unusurlar olmaktadır. Doğru cevap D'dir.

İş kazaları, yaralanmalar ve meslek hastalıklarının nedenlerinden biri de üretimde kullanılan makine ve teçhizatla ilgilidir. Makinelerin hareketli aksamları bazı durumlarda işçilerin dalgınlıkla teması sonucunda onları içine çekebilme/zarar verebilme potansiyeli taşıyabilmektedir. Yaygın mekanik tehlikeler ve sonuçlarına bakıldığında dönen miller ve dişliler elbiselerin dolaşması, makineye kapılmaya sebep olabilir. Doğru cevap A'dır.

Makinelerden, hammaddelerden ve/veya üretimden kaynaklanan mekanik olmayan sağlık zararlılarının bazıları şöyledir; toz, buhar, yüksek yoğunlukta ışık, tutuşmaya uygun malzemeler, ağır metaller, radyasyon, eriyen maddeler, kimyasalllar, duman ısı gürültü vb. Kablolar ve hortum bağlantıları,  üretim aletleri ve malzemelerden kaynaklanan iş kazaları ve meslek hastalıkları kapsamındadır. Doğru cevap E'dir.

Güvenlik kültürü, bir firmada insanların risklere, kazalara ve önlemlere karşı davranışlarına rehberlik eden; çalışanların güvenlikle ilgili davranışlarını ödüllendiren ve endişelerini rapor etmelerini cesaretlendiren, güvenlikle ilgili konuların nasıl yönetileceğini belirleyen kalıcı ve tutarlı bir sistemin olmasıdır. Doğru cevap B'dir.

Türkiye’de 4857 Sayılı İş Kanunu’nuna göre işçi ve işverenlere yüklenen yükümlülükler dahilinde işçiler iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili alınan her türlü önleme uymalıdır. Doğru cevap A'dır.

OHSAS 18001 İş Kanunu’nun kamuya yüklediği ödev gereğince hazırlanıp 9 Aralık 2003 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren bir iş sağlığı ve güvenliği yönetmeliğidir. İngiliz Standartları Enstitüsü (British Standarts Institute) tarafından hazırlanan standart Occupational Health and Safety Assesment Series (Mesleki Sağlık ve Güvenlik Değerlendirme Serileri) ifadesinin baş harflerinin bir araya gelmesi ile kısaltılmış şekilde isimlendirilmiştir. Doğru cevap C'dir.

OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliliği Yönetmeliği’nin işverenlere yüklediği ayrıntılı görevlerin sonuncusu yönetmeliğin 12. maddesinde belirtilen işçilerin eğitimi ile ilgili hususları kapsamaktadır. Buna göre işveren işyerinde sağlık ve güvenliğin sağlanması ve sürdürülebilmesi için her işçinin çalıştığı yere ve yaptığı işe özel bilgi ve talimatları da içeren sağlık ve güvenlik eğitimi almasını sağlamak zorundadır. Bu eğitim özellikle;

Doğru cevap E'dir.