İŞ HAYATINDA STANDARTLAR

Etik konusunda dört temel yaklaşımın varlığından söz edilmektedir. Bunlar; faydacı yaklaşım, haklar yaklaşımı, adalet kuramı yaklaşımı ve bütünleştirici sosyal sözleşme yaklaşımıdır

Faydacı yaklaşım kararların faydasının sonuçlarıyla belirleneceği düşüncesine dayanır.Kararların etik olup olmaması ortaya çıkan sonuçların faydasına bağlı olarak değerlendirilmelidir. Yaklaşım her ne kadar açık ve net bir şekilde etik ve etik dışı arasında ayrım yapılmasını olanaklı kılsa da birçok kararın çok yönlü etki yaratabileceği gerçeğini göz ardı etmektedir. Haklar yaklaşımı ise örgütsel kararlarda temel insan haklarının, örneğin müşterilerin mahremiyet hakkı veya çalışanların güvenli bir ortamda çalışma hakkı gibi hakların ne oranda korunduğuyla ilgilidir. Her ne kadar bireysel hakların korunması arzu edilen bir durum olsa da bu durum grup süreçleri, üretkenliği ve gelişimi açısından zede- leyici olabilir. Adalet kuramı yaklaşımı ise tüm kararların var olan kural ve yasalara uygun olarak alınması gerektiğini savunur. Fakat karar vericilerin her türlü durum için kural belirlemesi esasına dayandığından verimsiz bir ortam yaratması muhtemeldir. Bütünleştirici sosyal sözleşme yaklaşımında ise kararların var olan kültürel, bölgesel ve sektörel davranış normlarıyla uyumlu olması gözetilmektedir. Normların tam olarak anlaşılamadığı durumlarda çatışma doğurma potansiyelinin oldukça yüksek olduğu göz ardı edilmemelidir.

1990’lı yıllarda kurumsal yönetişimin bu denli kabul görmesi dört temel nedene bağlanmaktadır. Bunlar; yaşanan şirket skandalları,finansal krizler, küreselleşme ve özelleştirme şeklinde sıralanmaktadır.

Vekâlet teorisi (agency theory), vekillerin (işletme yöneticileri) asillerin (işletme sahipleri) amaç ve çıkarları doğrultusunda hareket etmelerinin sağlanabilmesi sorununa ilişkin olarak ortaya atılmış bir teoridir.

Kurumsal yönetişime ilişkin uygulamalar ülkeden ülkeye farklılık gösterebilmektedir. Bu farklılaşmanın altında yatan nedenler arasında ülkelerdeki mülkiyet hakları, finansal sistem, işletmeler arası bağlar, işgücünün temsil hakkı, sendikal haklar, yönetim ideolojileri ve kariyer yollarındaki farklılıklar yer almaktadır.

Tüm kurumsal yönetişim modellerinin dayandığı, genel kabul görmüş dört temel ilke üzerinde uzlaşıldığı görülmektedir. Bu ilkeler; adil davranma (ing. fairness), şe a ık (ing.transparency), hesap verebilirlik (ing. accountability) ve sorumluluk (ing. responsibility) şeklinde sıralanmaktadır.

Adil Davranma: Adil davranma ilkesi işletmelerin tüm hak sahiplerine eşit birşekilde davranmasını öngörmektedir. Bu ilke ile tüm hak sahiplerinin, azınlık hak sahiplerini ve yabancı yatırımcılar da dâhil olmak üzere, korunması amaçlanmaktadır

Kurumsal Yönetim Endeksi’nin hesaplanmasına 31.08.2007 tarihinde başlanmış olup, endeksin başlangıç değeri 48.082,17’dir.

Caux 1986’da Philips Electronics’in o dönemdeki başkanı Frits Philips Sr ile Paris’te faaliyet gösteren ünlü İşletme okulu INSEAD’ın kurucusu Oliver Giscard d’Estaing’in ortak girişimleri sonucunda Avrupa, Japonya ve ABD arasındaki uluslararası ticaret kaynaklı gerilimi düşürmek amacıyla hayata geçirilmiştir.

Caux Sorumlu İşletmecilik İlkeleri

Genel İlkeler

   1. İlke – Paydaşlara Saygı

İlke – İktisadi, Toplumsal ve Çevresel Kalkınmayı Destekleme

İlke – Hukuki Gereklerin Ötesinde Güven Anlayışı

İlke – Kural ve Geleneklere Saygı

İlke – Sorumlu Küreselleşmeyi Destekleme

İlke – Çevreye Saygı

İlke – Yasadışı İşlerden Kaçınma

İşletmelerin temel paydaşları işletmenin başarısı ve sürüdürülebilirliği üzerinde oldukça önemli bir etkiye sahiptir.

Müşteriler

Tüm müşterilere saygı duyulmalıdır. Bu kapsamda işletmeler;
• Gereklilikleri karşılayan yüksek kaliteli mal ve hizmet üretilmesi,
• Herkese eşit muamele edilmesi,
• Sağlık ve güvenlik önlemlerinin tam olarak alınması,
• Çevreye zararlı ürünler üretmekten kaçınılması ve
• Satış, pazarlama ve reklamcılık faaliyetlerinde insan haklarına ve kültürel değerlere saygılı davranılması yoluyla müşterilerine yönelik sorumlu işletme olmanın gereğini yerine getirebilirler.

Hissedarlar

Hissedarlara karşı duyarlı ve sadık bir şekilde davranılmalı ve kurumsal çıkarların en üst düzeyde gözetilmesi sağlanmalıdır. Sorumlu işletmelerin hissdarlarla ilişkiler açısından yapmaları gerekenler arasında;

Hissedarlara adil, sürdürülebilir ve rekabetçi düzeyde getiri sağlayabilmek adınaprofesyonel ve yetkin yöneticilerin istihdam edilmesi,

Bilgi paylaşımı,

Hissedar gelirini korunması ve arttırması ile

Hissedarların şikâyetlerine saygılı olunması sayılabilir.

Yöneticilerin yasalara uygun, dürüst, ahlaki ve adil karar verme sorumlulukları iş (yönetim) etiği olarak tanımlanmaktadır. Dünya genelinde birçok yönetici etik sorunlar yüzünden işini kaybetmiştir

Etik örgütsel değil bireysel bir konudur. Örgütler çeşitli yollarla etik davranışı olumlayan bir örgütsel ortam yaratabilir. Bu yollar arasında (Robbins ve Coulter, 2014):
• Ahlaki gelişmişlik düzeyi yüksek çalışanların seçilmesi,
• Etik kodların oluşturulması,
• Etik liderlik,
• İş hedeflerinin ve performans değerlendirme sisteminin etik davranışa yöneltecek şekilde tasarlanması,
• Etik eğitimi,
• Bağımsız sosyal denetim ve
• Korumacı önlemler yer almaktadır

Etik karar alma sürecinde sorun yaşayan ve açmaza düşen bireylerin :
• Öncelikle etkik açmazlarının ne olduğunu sorgulaması,
• Daha sonra karardan etkilenecek paydaşları belirlemesi,
• Karara ilişkin bireysel, örgütsel ve çevresel faktörleri ortaya koyması,
• Alternatifler üzerinde düşünmesi ve
• Karar verip nasıl eyleme geçeceğini belirlemesi önerilmektedir

Etik davranmak kolay değildir. Örgütlerde etik konusuna ilişkin birçok yanlış bilinen gerçek vardır. Bunlar örgütsel etiğe ilişkin gerçekler ve mitler şeklinde düşünülebilir. Aşağıdaki tabloda iş etiğine ilişkin gerçekler ve mitler karşılaştırmalı olarak yer almaktadır.

Kurumsal yönetişim işletmelerin, daha çok da şirketlerin, yönlendirildiği ve denetlendiği bir sistemdir. Bu sistem işletmenin yönetimi, yönetim kurulu, hissedarları ve diğer çıkar grupları arasındaki bir dizi ilişkiyi kapsamaktadır. İşletmeler büyüyüp çok ortaklı bir yapıya dönüştüklerinde işletme sahipleri işletmecilik faaliyetlerini yönetmek ve yürütmek üzere yönetim kurulunu seçmektedirler. Yönetim kurulu ise bu yetkisini icra kurulu başkanına (CEO) devreder. CEO faaliyetlerinde yönetim kuruluna karşı sorumludur. İşte
bu yetki devri sistemine kurumsal yönetişim denilmektedir. Bu tür bir yetki devri ilişkisi içerisinde kurumsal yönetişimin amacı ise ilgili tarafların haklarının ve yükümlülüklerinin belirlenmesi ve yatırımcı güveninin sağlanmasıdır

Kurumsal yönetişim felsefesi ve bu felsefeyi hayata geçiren uygulamaların yaygınlaşması büyük ölçüde 1990’lı yıllarda gerçekleşmiştir. 1990’lı yıllarda kurumsal yönetişimin bu denli kabul görmesi dört temel nedene bağlanmaktadır. Bunlar; yaşanan şirket skandalları, finansal krizler, küreselleşme ve özelleştirme şeklinde sıralanmaktadır

Tüm kurumsal yönetişim modellerinin dayandığı, genel kabul görmüş dört temel ilke üzerinde uzlaşıldığı görülmektedir. Bu ilkeler; adil davranma (ing. fairness), şeffaflık (ing. transparency), hesap verebilirlik (ing. accountability) ve sorumluluk (ing. responsibility) şeklinde sıralanmaktadır

Şeffaflık: Kurumsal yönetişim işletmeye ilişkin finansal durum, sahiplik yapısı
veya performans gibi çeşitli bilgilerin kamuoyu ile zamanında ve doğru bir şekilde paylaşılmasını gerekli kılmaktadır. Kamuya açıklanan bilgiler eksiksiz, güvenilir ve net olmalıdır. Açıklamalar öngörülen zaman dilimlerinde yapılmalı, bu konuda gecikmelere yer verilmemelidir. Bu noktada üzerinde durulması gereken bir başka konu açıklanan bilgilere kolay ve düşük maliyetle erişim imkânının sağlanmasıdır

Yukarıda söz edilen kurumsal yönetişim konusunun piyasaya dönük somut bir yansıması BIST Kurumsal Yönetim Enkeksi (XKURY)’dir. Endeksin oluşturulma amacının payları Borsa İstanbul pazarlarında (Yakın İzleme Pazarı ve C ve D listeleri hariç) işlem gören ve kurumsal yönetim ilkelerine uyum notu 10 üzerinden en az 7, her bir ana başlık itibarıyla 10 üzerinden en az 6,5 olan şirketlerin fiyat ve getiri performansının ölçülmesi olduğu belirtilmektedir. Kurumsal Yönetim İlkelerine uyum notu, SPK tarafından belirlenmiş derecelendirme kuruluşları listesinde bulunan derecelendirme kuruluşlarınca, şirketin tüm kurumsal yönetim ilkelerine uyumuna ilişkin yapılan değerlendirme sonucunda verilmektedir. Kurumsal Yönetim Endeksi’nin hesaplanmasına 31.08.2007 tarihinde başlanmış olup, endeksin başlangıç değeri 48.082,17’dir.

FTSE4Good endeksi gibi şirketlerin çevresel, toplumsal ve yönetişimsel performanslarının ölçülebilmesi amacıyla tasarlanmış bir endekstir. FTSE4Good endeksinin şeffaf yönetim ve çevresel, toplumsal ve yönetişimsel ölçütlere dayalı olarak oluşturulması farklı piyasalarda yatırım ürünlerinin değerlendirilmesi ve oluşturlması noktasında kullanılabilirliğini arttırmaktadır. FTSE4Good dört şekilde kullanılabilen bir endekstir.
Kullanım alanları arasında:
• Finansal ürün,
• Araştırma,
• Referans noktası olma ve
• Karşılaştırma olanağı sunma sayılabilir (FTSE Russell, 2016b).
Sosyal sorumluluk odaklı yatırım öznel bir konudur. Bu nedenle FTSE4Good bağımsız olarak tanımlanmıştır. Herhangi bir özel fonu veya yatırım ürününü desteklemek için
üretilmemiştir (Baraz, 2014: 107). FTSE4Good seçim ölçütleri:
• Sürdürlebilir çevresel konulara yönelik çalışmalara gerçekleştirmek,
• Paydaşlarla olumlu ilişkiler geliştirmek ve
• Evrensel insan haklarını desteklemek şeklinde sıralanmaktadır

Caux Sorumlu İşletmecilik İlkeleri kapsamında genel ilkeler yedi başlık altında toplanmıştır. soru kökünde verilen açıklama bu ilkelerden ilki olan paydaşlara saygıyı açıklamaktadır.