İŞ HAYATINDA STANDARTLAR - Deneme Sınavı - 22

Leon Sullivan’a göre bu ilkelerin amacı, insan hakları ve Güney Afrika’da faaliyet göste- ren şirketlere aşağıda sıralanan temel kriterleri kazandırmaktır (Baraz, 2014, 74):

• Fırsat eşitliği sağlamak,
• Normatif davranış kuralları geliştirmek,
• Irk Ayrım Reformu için uluslararası bir kampanya başlatmayla ilgili ortak amaçlar

çerçevesinde çalışmalarını sağlamaktır.

Diğer bir deyişle AA1000 standartlarını; “tüm paydaşlara karşı sosyal sorumluluğu temel alan, gönüllülük ilkesine dayanan, iş ahlakına ve sosyal sorumluluklara uygun muhasebe, denetim ve raporlama için geliştirilmiş bir standart” olarak ifade etmek mümkündür

Muhasebe bilgi sisteminin bilgi üretim sürecinde veri toplama işleminden bilginin üretilmesi hatta kullanılması aşamasına kadar uyulması gereken pek çok kriter ve ölçüler bulunmaktadır. Bu kriter ve ölçüler aşağıda sayılmıştır:

• Temel kavramlar,
• Genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri,
• Ulusal ve uluslararası muhasebe standartları,
• Mevzuat ve
• Ticaret hayatının gelenekleri ve prensipleri.

Muhasebe standartlarının özellikleri aşağıdaki gibi olmalıdır:

• Muhasebe standartları uygun ve anlamlı muhasebe bilgileri üretmelidir.

• Muhasebe standartları mali pozisyon ve performansa ilişkin ihtiyatlı ve gerçekçi ölçümler üretmelidir.

• Muhasebe standartları, mali pozisyon ve performansa ilişkin güvenilir ölçümler üretmelidir.

• Muhasebe standartları, sadece sağlam bir teorik temele sahip olmakla kalmamalı, aynı zamanda pratikte işler mahiyet taşımalıdır.

• Muhasebe standartları, ele alınan konu ile ilgili olarak aşırı derecede karmaşık olmamalıdır.

• Muhasebe standartları, benzer veya ilgili kalemler için yeterince kesin olmalıdır.

• Muhasebe standartları tutarlı uygulamayı sağlamak için yeterince kesin olmalıdır.

• Tercihen, muhasebe standartları, alternatif muamele şekillerine izin vermemelidir. Alternatif muamele şekillerine müsaade edildiğinde veya muhasebe ilkelerinin uygulanmasında hüküm vermek gerekli olduğunda, dengeli açıklamalar talep edilmelidir.

• Açıklamalar, bir işletmenin mali pozisyonu ve performansına, riske açıklık derecelerine ve risk yönetim faaliyetlerine ilişkin bir değerlendirme için yeterince kapsamlı olmalıdır.

• Muhasebe standartları, sadece en ileri mali piyasalarda değil, aynı zamanda gelişmekte olan piyasalarda uygulanabilir olmalıdır

ABD’de muhasebe standartlarının oluşturulmasında kamu ve özel sektör düzenlemelerinin karışımı esasına dayalı bir sistem geçerlidir. Kongre muhasebe yükümlülüklerini belirleme yetkisini Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu’na (Securities Exchange Commission – SEC) devretmiştir. SEC muhasebe standartları belirlemedeki rolünü denetim ve gözetim fonksiyonu ile sınırlandırmış, muhasebe ve bağımsız denetim için kuralların belirlenmesinde özel sektör düzenleyici kuruluşlarının etkili olmasına izin vermiştir.

Uluslararası muhasebe standartlarının, sağladığı çeşitli faydalar söz konusudur. Bunlar şu şekilde özetlenebilir:

Ulusal muhasebe standartları oluşturulması için çaba harcanmasının önlenmesi,böylece düşük maliyetle finansal raporlama ve muhasebe standartları temin edilmesi,

Muhasebe problemleri konusunda ulusal bakış açısından ziyade küresel bakış açısına sahip olunması,

Uluslararası şirketlerde uyum maliyetlerinin azalması,

Farklı ülkelerde faaliyette bulunsalar bile işletmeler arasında karşılaştırma yapabilme olanağının bulunması böylece şeffaflık probleminin azaltılması,

Uluslararası para ve sermaye piyasalarında kolaylıkla veri karşılaştırması yapılabilmesi,

Yüksek kaliteli muhasebe standartları ve uygulamalarının geniş alana yayılması,

Sınır ötesi finansman ve ticaret ile menkul kıymet borsalarına kayıtlı şirket sayısındaki artış,

İşletmelerin, uluslararası şirketlerin yabancı piyasalara girişini arttırma,

İşletmelerin uluslararası piyasalarda tüketicilerce tanınma oranının yükseltmesi ve

Farklı bir ülkede ekonomik faaliyette bulunulmasının siyasi maliyetlerinin azaltılması.

Enron skandalı, Ekim 2001’de bir Amerikan enerji şirketi olan Enron ve denetçisi ArthurAndersen’in iflasını ifade eder. Bir enerji şirketi olarak 1985 yılında kurulan ve internet teknolojisindeki gelişmeleri gayet iyi yakalayarak 1990’ların sonunda en gözde şirketlerden birisi haline gelen Enron, 1999 yılı başında 20 ABD Doları civarında olan hisse senedi fiyatlarını 2000 yılında 90,75 ABD Doları’na kadar yükseltmeyi başarmıştı. Enron’un çok“sağlıklı kârlar” elde ettiğini düşünen yatırımcılar bu şirketin piyasa değerini yükseltmekte hiç tereddüt etmiyorlardı. Enron da yayınladığı, dünyanın en büyük beş denetleme şirket lerinden birisi olan Arthur Andersen’in denetiminden geçen muhasebe raporlarında şişkin kârlar göstererek yatırımcılara güven veriyordu. Ancak 2001 yılında, Enron’un enerjipiyasasından çok büyük zararlar elde ettiği ve bu zararları çeşitli finansal türev araçları kullanarak ve muhasebe hilelerine başvurarak kapattığı ortaya çıktı. Enron, sermayesinin muhasebeleştirdiğinden çok daha az olduğunu itiraf etmek zorunda kaldı. Bunun sonucunda 2000 yılında 90,75 ABD Doları düzeyinde olan hisse senedi fiyatları Kasım 2001’de1 ABD Doları’nın altına düştü. Böylece, Enron’un en değerli yedi Amerikan şirketinden biri olması nedeniyle o tarihe kadar ABD tarihindeki en büyük iflas gerçekleşmiş oldu.

Ekim 1972’de Sydney’de toplanan 10. Dünya Muhasebe Kongresi’nde, İngiltere, Galler ve Amerika Birleşik Devletleri’nin oluşturduğu “Muhasebecilerin Uluslararası ÇalışmaGrubu’nun (AISG)” girişimiyle uluslararası muhasebe standartlarını düzenlemek amacıyla bir uluslararası komite kurulması önerisi ortaya atılmıştır. Bu önerinin sonucunda Avustralya, Kanada, Fransa, Almanya, Japonya, Meksika, Hollanda, ABD ve İngiltere (veİrlanda, İngiltere ile tek bir ülke olarak sayılmıştır.) Londra’da 1973 yılında Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesi’ni (International Accounting Standards CommitteeIASC) kurmuştur. IASC’nin amacı uluslararası muhasebe standartlarını (International Accounting Standards-IAS) üretmek ve kullanımını yaygınlaştırarak, muhasebe mesleğinin uluslararası platformda sağlıklı bilgiler üreten yapıya kavuşmasını sağlamaktır.

Uluslararası Takas Bankası (Bank of International Settlements-BIS), 1930 yılında İsviçre’nin Basel şehrinde gelişmiş ülkelerin merkez bankaları tarafından kurulmuştur.BIS’i kuran ülkeler, 1974 yılında kısa adı Basel Komitesi olan Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Komitesi’ni oluşturmuşlardır.

206

1977’de Münih’te düzenlenen XI. Dünya Muhasebe Kongresi’nde Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (International Federation of Accountants-IFAC) kurulmuştur. Muhasebe mesleğinin dünyadaki en üst kurumu olan IFAC’ın günümüzde 130 ülkeden fazla ülkede özel ve kamu kesiminde birçok sektörde faaliyette bulunan 3 milyondan fazla muhasebeciyi temsil eden 175 meslek örgütü üyesi bulunmaktadır. IFAC’ın temel amacı; kamu çıkarlarına hizmet etmek, dünya genelinde muhasebe mesleğini güçlendirmek ve güçlü uluslararası ekonomilerin gelişmesine katkıda bulunmaktır.

TMUDESK, Ulusal Muhasebe Standartları’nın saptanmasında aşağıdaki ilkeleri benimsemiştir:

Saptanan muhasebe standartları uluslararası muhasebe standartları ile uyumlu olmalıdır.

Türk ekonomisi ve işletmelerinin yapısı ve gereksinimleri göz önünde bulundurulmalıdır.

TMUDESK’in muhasebe standartlarının saptama ile ilgili amaçları şu şekilde ifade edilebilir:

Finansal tabloların düzenlenmesi ve sunulmasına temel alınacak muhasebe standartları geliştirmek ve yayınlamak. Bu standartların ülke genelinde kabulünü ve uygulamasını sağlamak.

Türkiye Muhasebe Standartlarının, Uluslararası Muhasebe Standartları ile uyumluolmasını sağlamak,

Türk ekonomisinin yapısı ile gereksinimlerinin göz önünde bulundurulması,

Finansal tabloların düzenlenmesi ve sunulmasına ilişkin mevzuat ile muhasebe

standartları ve yöntemlerinin uyumlaştırılmasına ilişkin çalışmalar yapmak,

Ülke muhasebe uygulamalarında genel kabul görmüş muhasebe kavram ve terimlerinden, muhasebe standartlarının geliştirilmesinde yararlanmak.

Muhasebe standartlarının özellikleri aşağıdaki gibi olmalıdır: • Muhasebe standartları uygun ve anlamlı muhasebe bilgileri üretmelidir. • Muhasebe standartları mali pozisyon ve performansa ilişkin ihtiyatlı ve gerçekçi ölçümler üretmelidir. • Muhasebe standartları, mali pozisyon ve performansa ilişkin güvenilir ölçümler üretmelidir. • Muhasebe standartları, sadece sağlam bir teorik temele sahip olmakla kalmamalı, aynı zamanda pratikte işler mahiyet taşımalıdır. • Muhasebe standartları, ele alınan konu ile ilgili olarak aşırı derecede karmaşık olmamalıdır. • Muhasebe standartları, benzer veya ilgili kalemler için yeterince kesin olmalıdır. • Muhasebe standartları tutarlı uygulamayı sağlamak için yeterince kesin olmalıdır. • Tercihen, muhasebe standartları, alternatif muamele şekillerine izin vermemelidir. Alternatif muamele şekillerine müsaade edildiğinde veya muhasebe ilkelerinin uygulanmasında hüküm vermek gerekli olduğunda, dengeli açıklamalar talep edilmelidir. • Açıklamalar, bir işletmenin mali pozisyonu ve performansına, riske açıklık derecelerine ve risk yönetim faaliyetlerine ilişkin bir değerlendirme için yeterince kapsamlı olmalıdır. • Muhasebe standartları, sadece en ileri mali piyasalarda değil, aynı zamanda gelişmekte olan piyasalarda uygulanabilir olmalıdır.

Muhasebe, fonksiyonları göz önünde tutularak, “mali nitelikteki işlemleri ve olayları para ile ifade edilmiş şekilde kaydetme, sınıflandırma, özetleyerek rapor verme ve sonuçları yorumlama bilim ve san’atır.” şeklinde tanımlanmıştır. Tanımda geçen muhasebe fonksiyonları aşağıdaki gibi sıralanabilir: • Kaydetme, • Sınıflandırma, • Rapor etme ve • Yorumlama.

Muhasebe bilgilerinin geliştirilmesi ve bu bilgilerin karar vericilere iletilmesi amaçlarına yönelik olarak işletme organizasyonu tarafından kullanılan personel, yönerge, araç ve kayıtların bütününe muhasebe bilgi sistemi denir.

Muhasebe verilerinin ve bilgilerinin üretilmesi ve kullanılması sürecinde uyulması gereken kurallar bütününe muhasebe standardı denir.

Muhasebe standartlarının oluşturulması konusunda izlenebilecek yöntemler genelde üç başlık altında incelenir. Bunlar; yasama yoluyla oluşturma, özel sektör düzenleyici kuruluşlarınca oluşturma ve kamu adına özerk bir kurum tarafından belirlenmesidir. Yasama yoluyla oluşturmada muhasebe standartlarının kanunlar, yönetmelikler ve benzeri yöntemlerle devlet tarafından belirlenmesi durumudur. Muhasebe standartlarının bu şekilde belirlenmesi durumunda, muhasebe düzenlemelerinin başka olgulara uyumu konusunda herhangi bir yaptırım sorunu yaşanmamaktadır. Özel sektör düzenleyici kuruluşlarınca oluşturma durumunda standartların yasama yoluyla belirlenmesi durumunda karşılaşılan sorunların önüne geçileceği, muhasebe ilgi gruplarının standart oluşum sürecine daha etkin katılacağı ileri sürülmektedir. Bu yöntemde karşılaşılabilecek önemli sorunlar olarak da özel sektör düzenleyici kuruluşlarda yaptırım gücü noksanlığı ve uzun “uzlaşma” süreci sayılabilir. Standartların kamu adına özerk bir kurum tarafından belirlenmesi durumu ise standartların belirleme yetkisinin hükümet desteği bulunan bir kuru
luşa devredilmesidir. Bu yöntemin avantajı, yargı ile her zaman pekiştirilebilecek olan yaptırım gücünün bulunmasıdır.

ABD’de muhasebe standartları oluşturulurken izlenen yöntem ve aşamalar aşağıdaki gibidir: • Düzenleme yapılacak konuların FASB gündemine alınması • Standart oluşturma süreci: • Ön çalışma grubunun oluşturulması, • Çalışma grubunun oluşturulması, • Tartışma metninin hazırlanması, • Basın toplantısı ile kamuya duyurma, • Sözlü ve yazılı önerilerin değerlendirilmesi, • FASB toplantıları, • Son taslağın hazırlanması, • Nihai metnin hazırlanması.

Uluslararası muhasebe standartlarının, sağladığı çeşitli faydalar söz konusudur. Bunlar şu şekilde özetlenebilir: • Ulusal muhasebe standartları oluşturulması için çaba harcanmasının önlenmesi, böylece düşük maliyetle finansal raporlama ve muhasebe standartları temin edilmesi, • Muhasebe problemleri konusunda ulusal bakış açısından ziyade küresel bakış açısına sahip olunması, • Uluslararası şirketlerde uyum maliyetlerinin azalması, • Farklı ülkelerde faaliyette bulunsalar bile işletmeler arasında karşılaştırma yapabilme olanağının bulunması böylece şeffaflık probleminin azaltılması, • Uluslararası para ve sermaye piyasalarında kolaylıkla veri karşılaştırması yapılabilmesi, • Yüksek kaliteli muhasebe standartları ve uygulamalarının geniş alana yayılması, • Sınır ötesi finansman ve ticaret ile menkul kıymet borsalarına kayıtlı şirket sayısındaki artış, • İşletmelerin, uluslararası şirketlerin yabancı piyasalara girişini arttırma, • İşletmelerin uluslararası piyasalarda tüketicilerce tanınma oranının yükseltmesi ve • Farklı bir ülkede ekonomik faaliyette bulunulmasının siyasi maliyetlerinin azaltılması.

Enron skandalı, Ekim 2001’de bir Amerikan enerji şirketi olan Enron ve denetçisi Arthur Andersen’in iflasını ifade eder.