İŞ HAYATINDA STANDARTLAR - Deneme Sınavı - 21

Caux Sorumlu İşletmecilik İlkeleri

Genel İlkeler

   1. İlke – Paydaşlara Saygı

İlke – İktisadi, Toplumsal ve Çevresel Kalkınmayı Destekleme

İlke – Hukuki Gereklerin Ötesinde Güven Anlayışı

İlke – Kural ve Geleneklere Saygı

İlke – Sorumlu Küreselleşmeyi Destekleme

İlke – Çevreye Saygı

İlke – Yasadışı İşlerden Kaçınma

İşletmelerin temel paydaşları işletmenin başarısı ve sürüdürülebilirliği üzerinde oldukça önemli bir etkiye sahiptir.

Müşteriler

Tüm müşterilere saygı duyulmalıdır. Bu kapsamda işletmeler;
• Gereklilikleri karşılayan yüksek kaliteli mal ve hizmet üretilmesi,
• Herkese eşit muamele edilmesi,
• Sağlık ve güvenlik önlemlerinin tam olarak alınması,
• Çevreye zararlı ürünler üretmekten kaçınılması ve
• Satış, pazarlama ve reklamcılık faaliyetlerinde insan haklarına ve kültürel değerlere saygılı davranılması yoluyla müşterilerine yönelik sorumlu işletme olmanın gereğini yerine getirebilirler.

Hissedarlar

Hissedarlara karşı duyarlı ve sadık bir şekilde davranılmalı ve kurumsal çıkarların en üst düzeyde gözetilmesi sağlanmalıdır. Sorumlu işletmelerin hissdarlarla ilişkiler açısından yapmaları gerekenler arasında;

Hissedarlara adil, sürdürülebilir ve rekabetçi düzeyde getiri sağlayabilmek adınaprofesyonel ve yetkin yöneticilerin istihdam edilmesi,

Bilgi paylaşımı,

Hissedar gelirini korunması ve arttırması ile

Hissedarların şikâyetlerine saygılı olunması sayılabilir.

Yöneticilerin yasalara uygun, dürüst, ahlaki ve adil karar verme sorumlulukları iş (yönetim) etiği olarak tanımlanmaktadır. Dünya genelinde birçok yönetici etik sorunlar yüzünden işini kaybetmiştir

Etik örgütsel değil bireysel bir konudur. Örgütler çeşitli yollarla etik davranışı olumlayan bir örgütsel ortam yaratabilir. Bu yollar arasında (Robbins ve Coulter, 2014):
• Ahlaki gelişmişlik düzeyi yüksek çalışanların seçilmesi,
• Etik kodların oluşturulması,
• Etik liderlik,
• İş hedeflerinin ve performans değerlendirme sisteminin etik davranışa yöneltecek şekilde tasarlanması,
• Etik eğitimi,
• Bağımsız sosyal denetim ve
• Korumacı önlemler yer almaktadır

Etik karar alma sürecinde sorun yaşayan ve açmaza düşen bireylerin :
• Öncelikle etkik açmazlarının ne olduğunu sorgulaması,
• Daha sonra karardan etkilenecek paydaşları belirlemesi,
• Karara ilişkin bireysel, örgütsel ve çevresel faktörleri ortaya koyması,
• Alternatifler üzerinde düşünmesi ve
• Karar verip nasıl eyleme geçeceğini belirlemesi önerilmektedir

Etik davranmak kolay değildir. Örgütlerde etik konusuna ilişkin birçok yanlış bilinen gerçek vardır. Bunlar örgütsel etiğe ilişkin gerçekler ve mitler şeklinde düşünülebilir. Aşağıdaki tabloda iş etiğine ilişkin gerçekler ve mitler karşılaştırmalı olarak yer almaktadır.

Kurumsal yönetişim işletmelerin, daha çok da şirketlerin, yönlendirildiği ve denetlendiği bir sistemdir. Bu sistem işletmenin yönetimi, yönetim kurulu, hissedarları ve diğer çıkar grupları arasındaki bir dizi ilişkiyi kapsamaktadır. İşletmeler büyüyüp çok ortaklı bir yapıya dönüştüklerinde işletme sahipleri işletmecilik faaliyetlerini yönetmek ve yürütmek üzere yönetim kurulunu seçmektedirler. Yönetim kurulu ise bu yetkisini icra kurulu başkanına (CEO) devreder. CEO faaliyetlerinde yönetim kuruluna karşı sorumludur. İşte
bu yetki devri sistemine kurumsal yönetişim denilmektedir. Bu tür bir yetki devri ilişkisi içerisinde kurumsal yönetişimin amacı ise ilgili tarafların haklarının ve yükümlülüklerinin belirlenmesi ve yatırımcı güveninin sağlanmasıdır

Kurumsal yönetişim felsefesi ve bu felsefeyi hayata geçiren uygulamaların yaygınlaşması büyük ölçüde 1990’lı yıllarda gerçekleşmiştir. 1990’lı yıllarda kurumsal yönetişimin bu denli kabul görmesi dört temel nedene bağlanmaktadır. Bunlar; yaşanan şirket skandalları, finansal krizler, küreselleşme ve özelleştirme şeklinde sıralanmaktadır

Tüm kurumsal yönetişim modellerinin dayandığı, genel kabul görmüş dört temel ilke üzerinde uzlaşıldığı görülmektedir. Bu ilkeler; adil davranma (ing. fairness), şeffaflık (ing. transparency), hesap verebilirlik (ing. accountability) ve sorumluluk (ing. responsibility) şeklinde sıralanmaktadır

Şeffaflık: Kurumsal yönetişim işletmeye ilişkin finansal durum, sahiplik yapısı
veya performans gibi çeşitli bilgilerin kamuoyu ile zamanında ve doğru bir şekilde paylaşılmasını gerekli kılmaktadır. Kamuya açıklanan bilgiler eksiksiz, güvenilir ve net olmalıdır. Açıklamalar öngörülen zaman dilimlerinde yapılmalı, bu konuda gecikmelere yer verilmemelidir. Bu noktada üzerinde durulması gereken bir başka konu açıklanan bilgilere kolay ve düşük maliyetle erişim imkânının sağlanmasıdır

Yukarıda söz edilen kurumsal yönetişim konusunun piyasaya dönük somut bir yansıması BIST Kurumsal Yönetim Enkeksi (XKURY)’dir. Endeksin oluşturulma amacının payları Borsa İstanbul pazarlarında (Yakın İzleme Pazarı ve C ve D listeleri hariç) işlem gören ve kurumsal yönetim ilkelerine uyum notu 10 üzerinden en az 7, her bir ana başlık itibarıyla 10 üzerinden en az 6,5 olan şirketlerin fiyat ve getiri performansının ölçülmesi olduğu belirtilmektedir. Kurumsal Yönetim İlkelerine uyum notu, SPK tarafından belirlenmiş derecelendirme kuruluşları listesinde bulunan derecelendirme kuruluşlarınca, şirketin tüm kurumsal yönetim ilkelerine uyumuna ilişkin yapılan değerlendirme sonucunda verilmektedir. Kurumsal Yönetim Endeksi’nin hesaplanmasına 31.08.2007 tarihinde başlanmış olup, endeksin başlangıç değeri 48.082,17’dir.

FTSE4Good endeksi gibi şirketlerin çevresel, toplumsal ve yönetişimsel performanslarının ölçülebilmesi amacıyla tasarlanmış bir endekstir. FTSE4Good endeksinin şeffaf yönetim ve çevresel, toplumsal ve yönetişimsel ölçütlere dayalı olarak oluşturulması farklı piyasalarda yatırım ürünlerinin değerlendirilmesi ve oluşturlması noktasında kullanılabilirliğini arttırmaktadır. FTSE4Good dört şekilde kullanılabilen bir endekstir.
Kullanım alanları arasında:
• Finansal ürün,
• Araştırma,
• Referans noktası olma ve
• Karşılaştırma olanağı sunma sayılabilir (FTSE Russell, 2016b).
Sosyal sorumluluk odaklı yatırım öznel bir konudur. Bu nedenle FTSE4Good bağımsız olarak tanımlanmıştır. Herhangi bir özel fonu veya yatırım ürününü desteklemek için
üretilmemiştir (Baraz, 2014: 107). FTSE4Good seçim ölçütleri:
• Sürdürlebilir çevresel konulara yönelik çalışmalara gerçekleştirmek,
• Paydaşlarla olumlu ilişkiler geliştirmek ve
• Evrensel insan haklarını desteklemek şeklinde sıralanmaktadır

Caux Sorumlu İşletmecilik İlkeleri kapsamında genel ilkeler yedi başlık altında toplanmıştır. soru kökünde verilen açıklama bu ilkelerden ilki olan paydaşlara saygıyı açıklamaktadır.

Kalite kavramı ile ilgili görüşlerin, psikolojik algılama ile ilgili görüşler, süreç odaklı görüşler ve ürün ve hizmet odaklı görüşler biçiminde üç grupta toplandığı görülmektedir.

Kalite ile ilgili olarak yapılan tanımlamalardan bazıları aşağıda sıralanmıştır (Bakan ve Penbece, 2011, 320):

Kalite, bir mal ya da hizmetin belirli bir gerekliliği karşılayabilme yetenekleriniortaya koyan özelliklerin tümüdür.

Kalite, kullanıma uygunluk derecesidir.

Kalite, bir ürünün müşterinin isteklerine uygunluk derecesidir.

Kalite, bir kuruluşun ürettiği mal ve/veya hizmetten bu mal veya hizmete gereksinim duyan insanın tatmini ve memnuniyetidir.

Kalite, bir mamul veya hizmetin önceden belirlenen standartlara uygunluk göstermesidir.

Kalite, ürün ya da servisin özellik ve karakteristiklerinin bütünüdür ve ihtiyaçları tatmin etme yeteneğini ifade etmektedir.

Kalite önlemedir, yani sorunlar ortaya çıkmadan önce çözümlemelerini oluşturur, ürün ve hizmetlerin yapısına tasarım yoluyla üstünlük ve kusursuzluk katar.

Kalite kavramının doğuş yeri ABD olmasına rağmen kaliteyi bugünkü anlamda ilk uygulayan ülke Japonya olmuştur.

Müşterinin algıladığı kaliteyi aşağıda özetlenen sekiz boyutta incelemek mümkündür (Ertuğrul, 2006, 7-8):

Performans: Bir ürünün temel işlevsel özellikleri anlamına gelir. Örneğin bir oto- mobil için hız ve konfor, bir televizyon için renk ve görüntü, hizmet işletmelerinde ise servis hızı ve bekleme süresi performans olarak ifade edilmektedir.

Özellikler: Özellik kelimesi bir ürünün temel fonksiyonunu tanımlayan kavram olarak ifade edilmektedir. Kalitenin bu boyutu için havayolu şirketinin uçuşlarda verdiği ücretsiz ikramlar, çamaşır makinesinin pamuklu ya da yünlü programı örnek olarak sayılabilir.

Güvenirlik: Ürünün kullanım ömrü içerisinde kendisinden beklenen tüm fonksi- yonları tam olarak yerine getirip getirmediğinin ölçütüdür. Ölçülebilen bir özellik olan güvenirlik, ortalama ilk bozulma zamanı, bozulma süreleri arasındaki dönem vb. olabilir.

Uygunluk: Ürünün tasarımının ve işleyiş özelliklerinin önceden belirlenmiş stan- dartlara uyup uymama derecesidir. Uygunluk, kalitenin teknik boyutu hakkında müşteri veya kullanıcıya fikir vermektedir.

Dayanıklılık: Bir ürün veya hizmetin kullanım ömrünün uzunluğudur. Teknolojik açıdan dayanıklılık, bir ürünün deformasyona uğrayıncaya kadar olan kullanım süresini ifade etmektedir.

Hizmet Görme Yeteneği: Bu boyut; hız, çabukluk, nezaket, yeterlilik ve tamir ede- bilme kolaylığı olarak ifade edilmektedir. Ürünle ilgili sorunlara doğru cevaplar ve çözümler bulunamaması, işletmelerin şikayetleri ele alma süreci, müşterilerin ürün ve hizmet kalitesini değerlendirmelerini etkilemektedir.

Estetik: Ürünün kullanıcının beklentilerine uygun bir estetik yapıyı sağlayabilmesidir. Renk, ambalaj, biçim gibi özellikler ürünün performansını doğrudan etkilememekle birlikte müşteri beğenilerine yönelik estetik özellikler olarak nitelendirilebilir.

Algılanan Kalite: Müşteriler her zaman ürünün tüm özellikleri ile ilgili ayrıntılı bilgi sahibi değildir ve böyle durumlarda dolaylı birtakım ölçütler karar vermelerinde önemli rol oynamaktadır. Reklam faaliyetlerinde yaratılan ürün imajı, marka imajı gibi faktörler ürün kalitesinin müşteri tarafından olumlu veya olumsuz algılanmasında oldukça önemlidir.

ISO, 162 ulusal üyesi ile birlikte bağımsız uluslararası bir sivil toplum kuruluşudur.

Yönetsel meselelerin çoğu ISO Konseyi tarafından ele alınır. Yılda iki kez toplanan Konsey; 20 üye kurum, ISO memurları, Politika Geliştirme Komiteleri olan CASCO, COPOLCO ve DEVCO’nun başkanlarından müteşekkildir. Konseyin altında belirli konularda rehberlik ve idari hizmetler sunan bir dizi kurum yer almaktadır

Başkanlık Kurulu: Konseye tavsiyelerde bulunur ve Konsey ile Genel Kurul tarafın- dan alınan kararların uygulanmasına nezaret eder.

CASCO: Uygunluk değerlendirmesine dair rehberlik sağlar.

COPOLCO: Tüketici sorunları hakkında rehberlik sağlar.

DEVCO: Gelişmekte olan ülkelerle ilintili meselelere dair rehberlik sağlar.

Konsey Daimi Kurulu: Finansal ve stratejik konularda tavsiyeler verir.

Geçici İstişare Kurulu: Örgütün amaçları ve stratejik hede erini ortaya koymak için kurulabilmektedir.

ISO’nun (Uluslararası Standartlar Örgütü) tanımına göre ISO 9000 serisi aşağıdaki standartlardan oluşmaktadır (Efil, 2010, 244):

ISO 9001: Tasarım/geliştirme, imalat ve/veya montaj yapan ve servis hizmeti veren kuruluşların yerine getirmesi gereken şartları ifade etmektedir. Bu şartlardan bir ya da birkaçı kuruluşun faaliyet alanları içerisinde yer almıyorsa bu durum dokümanlarda belirtilmelidir.

ISO 9002: Bu standart, özellikle tasarlanmış ve onaylanmış tasarımların imalatını yapan kuruluşlar için uygundur. ISO 9001’in şartları ISO 9002’den daha sıkı değildir. Gerçekte standarda verilen hususların tamamına yakını birbirinin aynısıdır. Yalnızca ISO 9002 tasarım/geliştirme modülünü kapsamamaktadır.

ISO 9003: Bu standart, basit imalat adımlarına sahip ve mamul özelliklerinin sağlandığının son kontrolde onaylanabileceği mamulleri üreten kuruluşlar tarafından uygulanır. Örneğin firma bitmiş yarı mamulleri alarak bunları monte etmek durumundaysa ve bu iş için müşterinin tasarımını kullanıyorsa bu durumda ISO 9003 uygulanabilecek en uygun kalite sistem standardıdır.

Türk Standartları Enstitüsü; her türlü madde ve mamuller ile usul ve hizmet stan- dartlarını yapmak amacıyla 18.11.1960 tarih ve 132 sayılı kanunla kurulmuştur.