Siber Kültür

Siber kültürü iletişim, eğlence, iş gibi çeşitli amaçlarla bilgisayar ağlarının kullanılması sonucu ortaya çıkan kültür şeklinde tanımlayabiliriz. Siber kültürün sınırlarını belirlemek zor olmakla birlikte genel olarak sanal toplulukların internet ortamında gerçekleştirdiği etkinlikler sonucu ortaya çıkan kültürel yapılara işaret edilmektedir. Siber kültür ile sadece bilgisayar ve internet teknolojilerinin kullanımı sonucu ortaya çıkan kültür değil, bilgisayarların aracılık ettiği bir kültür olduğu vurgulanmaktadır. Başka bir deyişle coğrafyadan bağımsız olarak birbiriyle ortak ilgi alanları ve görüşleri olan insanların bir araya gelerek oluşturdukları topluluk kültürüdür.

Siber kültür internet teknolojilerinin kullanılması sonucu oluşan normlar bütünüdür. Şimdi siber kültürün oluştuğu ortamlara bir göz atalım. Aşağıda verilen örneklerle sınırlı olmamakla birlikte siber kültürü besleyen öğeler şöyledir;

• bloglar
• sosyal ağlar
• oyunlar
• sohbet ortamları
• tartışma ortamları
• sanal dünyalar

Tıpkı gerçek yaşamda nasıl tek bir kültürün varlığından söz edemiyorsak aynı şekilde sanal toplulukların oluşturduğu tek bir siber kültürden de söz edemeyiz. Sürekli yenilenen ve zenginleşen iletişim ortamlarının sunduğu olanaklarla birlikte kullanım alışkanlıkları ve yaklaşımları da değişmektedir.

Bu bağlamda siber kültürün hızlı bir yenilenme sürecinden geçtiğini söyleyebiliriz.

Coğrafi sınırları yoktur, dünyanın her yerinden ortak ilgi alanlarına ve görüşlere sahip kişilerin bir araya geldiği sanal topluluklarda yer alan bireyler bu kültüre katkıda bulunabilir.

Avatar, sanal ortamlarda bireylerin kendilerini temsil etmesi için kullandıkları grafiksel görüntüleridir. Aynı zamanda kişilerin sanal kimlik kazanmasını sağlayan en önemli öğelerden biridir.

Sanal topluluk ortamlarında gerçekleştirilen temel etkinlikler şöyledir:

• profil oluşturarak topluluk içerisinde kimlik kazanma,
• içerik oluşturma ve yayımlama,
• toplulukta yer alan diğer bireylerin yayımladığı içeriklere ulaşma ve katkıda bulunma,
• arkadaşların dahil olduğu topluluklara erişerek yeni topluluklara katılma.

. Sanal topluluk ortamlarında gerçekleştirilen temel etkinlikler şöyledir:

• profil oluşturarak topluluk içerisinde kimlik kazanma,
• içerik oluşturma ve yayımlama,
• toplulukta yer alan diğer bireylerin yayımladığı içeriklere ulaşma ve katkıda bulunma,
• arkadaşların dahil olduğu topluluklara erişerek yeni topluluklara katılma.

Sanal toplulukların tarihsel gelişimiyle birlikte kendine özgü sosyal normları ve günlük yaşamdan farklı bir iletişim dili oluşmuştur. Bireyler sanal topluluklar içerisinde kendilerini ifade edebilmek, var olan içeriğe katkıda bulunmak ve diğer bireylerle iletişim kurmak amacıyla bu özel dili kullanır. Sanal toplulukların bu kendine özgü dili, sözel ve sözsüz iletişim unsurlarını barındırır. Örneğin bir kişi uzun zamandır iletişim kurmadığı bir arkadaşını dürtebilir, yani uyarabilir. Böylece sözsüz bir mesaj göndermiş olur ve ardından bu iki kişi arasında iletişim başlar. Benzer şekilde bireyler, topluluk içerisindeki kişilerin paylaşımlarını beğenmek yoluyla hayranlıklarını ifade edebilir; bir kişinin yayımladığı içeriği izleyebilmek için takipçisi olabilir ya da kişinin paylaşımlarının topluca yayımlandığı bölüm olan kullanıcı duvarına katkıda bulunabilirler.

Siber yaşamda değinmemiz gereken bir diğer nokta da sanal topluluklardaki gizlilik ve güvenlik konusudur. Bireyler günlük yaşamda paylaşmaktan çekindikleri kişisel bilgilerini sanal topluluklarda rahatlıkla paylaşabilmektedir. Bu ortamlarda paylaşılan kişisel bilgiler, gizlilik ve güvenlik konusunda bazı sorunları da beraberinde getirmektedir. Kişiler, bilgilerini paylaşırken dikkatli olmalı, ortamın sunduğu gizlilik ve erişim politikalarını titizlikle incelemelidir. Aksi taktirde ciddi zararlar görebilecekleri sonuçlarla karşılaşabilirler.

Sanal topluluklar, bireylere kendilerini ifade etme olanağı sağladığı gibi, firmalara da müşteriye birinci elden ulaşmak açısından çeşitli fırsatlar sunmaktadır. Firmalar sanal toplulukları kullanarak müşterilerle devamlı iletişimde kalmayı; elde ettikleri müşteri görüşlerine dayanarak da ürün ve hizmet geliştirmeyi hedeflemektedir.

İş çözümleri alanında faaliyet gösteren Regus firmasının yaptığı bir araştırmaya göre; müşterilerini sanal topluluklar içerisinde bulmayı hedefleyen firmalar, sosyal ağlarda yürüttüğü pazarlama faaliyetlerine %25’lik bir bütçe payı ayırmaktadır. Küçük şirketler sanal toplulukları yeni müşterilere ulaşmak amacıyla kullanırken, büyük şirketler bu ortamları daha çok var olan müşterilerini elde tutmak ve eğilimleri hakkında bilgi toplamak amacıyla kullanmaktadır.

Firmaların reklam getirileri sanal topluluk ortamlarının gelir kaynağını oluşturmaktadır. Daha fazla takipçisi olan sosyal ağların daha fazla reklam geliri elde edeceği göz önünde bulundurulursa, sosyal paylaşım sitelerinin daha fazla kullanıcı sayısına ulaşabilmek için ağları genişletmeyi desteklemesinde ekonomik kaygıların belirleyici bir unsur olduğu söylenebilir.

Kısacası sanal topluluklar kendi ekonomisini yaratmıştır diyebiliriz.

Sosyal medya, sağladığı olanaklarla birlikte özgürlükçü ve katılımcı bir siber kültürün oluşmasına katkıda bulunmaktadır. Her Birey Bir Haber Kaynağı olmuştur. Bugün bireyler tanık olduğu bir olayı herhangi bir kuruma ihtiyaç duymadan sosyal ağlar üzerinde haber yapabilmekte, takipçileri sayesinde geniş kitlelere ulaşarak dağıtımını ve yayılımını sağlamaktadır. Yani her birey siber kültür içerisinde bir haber kaynağı olabilir. Günümüzde özellikle Twitter sosyal paylaşım sitesi bir haber kanalı olarak algılanmakta, güncel bilgilere ve gelişmelere anında ulaşmak amacıyla sıklıkla kullanılmaktadır.

İnternetin bireylere sunduğu, bilgiye her yerden, her an, hızlı bir şekilde ulaşabilme olanağı ve beraberinde getirdiği oluşumların yansımalarını eğitim dünyasında da çok net görebiliyoruz. Geçtiğimiz on yıl ile karşılaştırdığımızda günümüzde, belirli bir zaman diliminde kişinin ihtiyaç duyduğu ve kullandığı bilgi miktarında büyük artış olmuştur. Geçmişte günlük yaşantımızı sürdürebilmek için sahip olduğumuz özellikler, bugün siber yaşamla birlikte yetersiz kalmaktadır. Aynı anda farklı kanallardan gelen yoğun verinin işlenmesi zorunlu hale gelmiştir. Öte yandan teknolojinin hızlı sirkülasyonu ile paralel olarak bilginin hızlı tüketilmesi de kurumların ve bireylerin birikimlerini sürekli güncellemeleri ihtiyacını doğurmaktadır. Bu amaçlarla yaşam boyu öğrenme kapsamında elektronik öğrenme (eöğrenme) yetişkin yaşamında yerini almıştır.

Bilim ve teknoloji alanında yaşanan hızlı gelişmeler, bireylerin birikimlerini çok çabuk yenilemesi ve güncellemesi ihtiyacını gündeme gelmiştir. Bazı alanlarda edinilen bilgiler çok kısa bir süre sonra güncelliğini yitirmektedir. Günümüzde başarılı toplumlar bilgiyi üretebilen, ihtiyaç duyduğunda erişebilen, yaşamında kullanabilen ve diğer insanlara ulaştırabilen topluluklardır. Bu da bilgi ve iletişim teknolojilerinin yardımıyla yaşamboyu öğrenme kapsamında gerçekleştirilmektedir. Yaşamboyu öğrenme, kişilerin öğrenme sürecini yalnızca okullarda belirli bir yaş aralığında değil, yaşamın her aşamasında sürdürebileceği bir süreç haline dönüştürür. Yaşamboyu öğrenme ile bireyler geçmişte kaçırdığı fırsatları yakalayabileceği gibi var olan bilgi ve becerilerini geliştirebileceği, yenileyebileceği olanaklar elde eder.

İnternete dayalı sertifika eğitimleri ile bireyler;

• esnek, yani kendilerine sunulan çok sayıda program ve ders içeriğinden ihtiyacına göre planlamayı kendilerinin yapabileceği,
• etkin, zamanlarını daha verimli kullanarak, çalışma hayatlarına ara vermeden, kendilerine sağlanan çok çeşitli uzaktan öğrenme ortamları içinden kendi ders çalışma alışkanlıklarına uygun olanlara ağırlık verebileceği,
• ekonomik, sadece özel bir alana yönelik eğitim giderlerini karşılayabileceği öğrenme deneyimleri elde edebilirler.

Siber yaşamın eğitim alanında kazandırdığı bir diğer oluşum da açık ders malzemeleri organizasyonudur. 2000’li yılların başlarında Massachusetts Institute of Technology’nin (MlT) öncülüğünde başlatılan açık ders malzemeleri girişimi, yüksek öğrenim kurumlarında verilen derslere ait malzemelerin internet üzerinden açık kullanıma sunulmasını amaçlamaktadır. Zamanla birçok üniversite tarafından benimsenen bu yapı, Açık Ders Malzemeleri adı altında uluslararası bir yapıya dönüşmüştür. Açık ders malzemeleri kapsamında hazırlanan internet portallarında dileyen öğretim elemanları belirlenen yapıya uygun olarak hazırladıkları öğretim materyallerini paylaşmaktadır. Böylece dünyanın herhangi bir yerindeki bir öğrenci diğer üniversitelerdeki öğretim elemanlarının ders kaynaklarına erişebilmektedir. Benzer şekilde öğretim elemanları da aynı dersi yürüten diğer meslektaşlarının hazırladığı kaynaklara erişerek kullanma imkanı yakalamaktadır. Öğrenciler ve öğretim elemanlarının yanı sıra bu kaynaklar ayrıca o konuda ilgi duyan herkes tarafından da erişilebilir durumdadır.

Ülkemizde  ders malzemelerinin paylaşıma açılması çalışmaları 2007 yılında Türkiye Bilimler Akademisi’nin (TÜBA) başkanlığında Ulusal Açık Ders Malzemeleri Konsorsiyumu’nun oluşturulması ile başlamıştır. Böylece içeriği sürekli güncellenen ders kaynaklarına ilgi duyan herkesin herhangi bir ücret ödemeden, belirli koruma lisansları altında erişerek kullanmaları sağlanmıştır.

Günümüzde pazarlama alanındaki eğilimler internet reklamcılığına, özellikle de sanal topluluklar aracılığıyla kişilere ulaşma yönüne doğru kaymıştır. Sanal topluluklar, kampanyanın bir parçası hatta çıkış noktası haline gelmiştir. Firmalar yatırımlarını bu topluluklara kaydırarak rakipleri arasından sıyrılıp marka değerini artırmayı başarmış, var olan müşterilerine hitap ederek onları elinde tutmuş, marka sadakati yaratmış, hatta yeni müşteriler kazanmıştır. Sosyal medya için ciddi yatırımlar yapan Starbucks firması, reklamlarının yayılması ve paylaşılması aşamasında topluluklardaki takipçilerinden büyük destek görmüştür. Bu nedenle firma, tanıtım ve pazarlama faaliyetleri için ayrıca bütçe ayırmak zorunda kalmamıştır.

Sosyal medya ile birlikte, yeni bir kavram olan viral pazarlama kavramı ortaya çıkmıştır. Kısaca tanımlamak gerekirse viral pazarlama; sosyal medya kullanılarak, yayılması planlanan içeriğin, belirli hedef kitleye en etkin, samimi ve hızlı yoldan (ağızdan ağza hızlı dolaşımını sağlayarak) ulaşmasını amaçlayan bir taktiktir. Sosyal medyada viral pazarlama stratejisiyle en az maliyetle tüketiciye ulaşma imkanı bulunmaktadır.

Benzer davranışlar ve ilgi alanlarına sahip tüketicilerin aynı toplulukta yer alacağı varsayımıyla firmalar, sosyal medya aracılığıyla müşterilerine ulaşarak ve etkileşimli uygulamalar kullanarak onların da tanıtım ve pazarlama sürecine katılmalarını sağlamışlardır. Böylece reklamların ölçümlemesini yapabilir, müşterilerin güncel satın alma alışkanlıkları ve tercihleri hakkında bilgiye ulaşabilir; müşterilerini de bu sürece katarak onlara değer verdiğini hissettirir duruma gelmiştir. Bir açık artırma sitesi olan GittiGidiyor.com sitesi müşterileri ile çalışanlarını Blog.GittiGidiyor.com adresindeki blog sitesinde buluşturmuştur. Burada yeni ürünler, şirket etkinlikleri ve kampanyaları hakkında bilgiler sunmanın yanı sıra müşterilerin görüşleri de toplanmaktadır.

Firmanızın müşteri ve çağrı hizmetlerini internet ortamına taşıyarak size daha kolay ulaşmalarını ve anında hizmet almalarını sağlayabilirsiniz. Müşterilerinizin sorunlarını ve taleplerini dinlemeli, değerlendirmeli, yine aynı ortamda samimi yanıtlarla geri bildirim sağlamalısınız. Bu ortamlarda ilişkilerin sürekliliği ve yoğunluğu belirleyicidir. Bir defa yeterli ilgiyi bulamayan kişi daha sonra sitenizi ziyaret etmeyebilir ya da iletişim kurmaktan kaçınabilir, dolayısıyla iletişim faaliyetlerinizde istikrarlı olmaya özen göstermelisiniz.

İnternet, nasıl düşündüğümüzden nasıl öğrendiğimize hatta nasıl eğlendiğimize kadar pek çok pratiğimizi değiştirmiştir. Sohbet, oyun, sinema, yemek, fotoğraf paylaşımı gibi günlük yaşama ilişkin etkinlikler siber yaşamda farklı bir boyut kazanmıştır. Günümüzde mobil teknolojilerin sunduğu olanaklarla birlikte, bireylerin müzik dinleme alışkanlıkları da değişti. Artık kişiler seyahat ederken, çalışırken, yolda yürürken ya da dinlenirken müzik dinlemeyi tercih etmekte; bir anlamda müziğini yanında taşımak istemektedir. Siber kültür içinde doğan ve bu kültürün içinde yetişen gençler, mobil eğlence anlayışının temsilcileridir. Mobil teknolojilerin kolay erişilebilir olması sayesinde günümüz eğlence anlayışı da mobilize olmuştur diyebiliriz.

• Arttırılmış gerçeklik sistemi, GPS, görüntü, ses, ışık, ağırlık vb. gibi çok çeşitli veriler yardımıyla gerçek dünyada referans alınan ortamları algılar.
• Amaca uygun olarak bilgisayar ortamında geliştirilen sanal ortamları, algılanan gerçek ortamlar ile harmanlar.
• Oluşturulan harmanlanmış ortam kullanıcılara iletilir.

Bu süreç kullanıcıların sistemle gireceği etkileşim kapsamında gerçek zamanlı olacak biçimde yapılandırılır. Arttırılmış gerçeklik kapsamında gerçeklik ve sanallığın iç içe girdiği bir ortam oluşturma fikri, pek çok uygulama alanında işe koşulabilecek bir potansiyele sahiptir. Arttırılmış gerçekliliğin sahip olduğu bu potansiyeli bir ürüne dönüştürmek amacıyla yürütülen ilk araştırmalar, genel itibariyle savunma sanayi, tıp, üretim sanayi gibi alanlara yoğunlaşmış olsa da günümüzde arttırılmış gerçeklik, eğitim, oyun ve marka iletişimi gibi çok çeşitli alanlarda kullanılmakta ve araştırılmaktadır.