INTERNET VE WEB PROGRAMLAMA

Web üzerinden bilgi paylaşımı hiper metin (hypertext) olarak düzenlenmiş elektronik belgeler yardımıyla gerçekleştirilir. Hiper metin, doğrusal olmayan bir şekilde okunabilen ve farklı biçimlerde düzenlenebilen bilgisayar temelli metindir.

Web, internet ortamı üzerinden bilgiye ulaşmanın yollarından biridir ve internetin önemli hizmetlerinden http protokolünü kullanır. Web dünya çapında ağ olarak Türkçeye çevrilen World Wide Web (WWW) hizmetini ifade etmekte kullanılan terimdir.

Web üzerinde yer alan hiper metin olarak düzenlenmiş elektronik belgelerin her birine web sayfası adı verilir. Web sayfaları, metin, grafik, ses, video vb. görsel ve işitsel bileşenlere sahip olabilmektedir.

Web’in arkasındaki temel fikir, istemci-sunucu (client-server) uygulama modeli ve hiper metin belgelere dayanmaktadır. Başlangıç web mimarisini meydana getiren ve halen günümüz web mimarisinin de ana bileşenleri olan temel özellikler vardır. Tekdüzen kaynak konumlayıcı (Uniform Resource Locator - URL): Web üzerinde yer alan kaynakların benzersiz bir şekilde konumlandırılmasını sağlayan açık bir standarttır.

Hiper metin işaretleme dili (Hypertext Markup Language - HTML): Web sayfalarını oluşturmak ve diğer kaynaklara bağlantı sağlamak amacıyla kullanılır.

Çoklu ortam; Bir içeriğin metin, görüntü, grafik, çizim, ses, video vb. farklı biçimlerde bulunmasıdır. Bazı durumlarda birden fazla farklı biçimdeki bilgi kaynakları bir arada kullanılarak da çoklu ortam oluşturulabilir.

URL adreslerini oluşturan temel bileşenler şunlardır;

User-Agent: İstemci bilgisayarda kullanılan işletim sistemi ve web tarayıcısı hakkında bilgi içeren bir karakter dizisidir. Bu parametre (başlık alanı), farklı stil şablonları arasında geçiş yapmak ve web sitesi ziyaretçileri ile ilgili olarak istatistiksel veri kaydı tutmak için kullanılır.

Cache-Control: İstemciye önbellekleme mekanizmasını kontrol edebilme imkânı tanır. Örneğin, belirli bir tarihten daha yeni dosyanın indirilmesi, önbelleklendiyse hiçbir zaman indirilmemesi veya her zaman tekrar indirilmesi bu parametre ile belirlenir.

Node.js: Sunucu-taraflı çalışan bir JavaScript platformudur. Sunucu ile daha hızlı cevaplama sürelerinde iletişim kurulması ve kesintisiz kullanıcı deneyimi sunulması gereken gerçek zamanlı uygulamaların geliştirilmesinde kullanılan bir web teknolojisidir.

Tekdüzen kaynak konumlayıcı (Uniform Resource Locator - URL): Web üzerinde yer alan kaynakların benzersiz bir şekilde konumlandırılmasını sağlayan açık bir standarttır. Doğru cevap B'dir.

ftp: İnternet üzerindeki bir dosya sunucusunda bulunan dosyaya erişim sağlanabilir. ftp protokolüne ait URL örneği:

ftp://anadolu.edu.tr/kitap/ybs.pdf

Doğru cevap C'dir.

URL içinde dosya adı belirtilmediğinde, istemciye cevap olarak hangi dosyanın dönüleceğine web sunucu yazılımı karar verir. Linux tabanlı işletim sistemine sahip sunuculara bulunulan isteklerde URL’de dosya adı bulunmuyorsa, genel olarak klasör altında bulunan “index.htm”, “index.html” veya “index.php” dosyaları cevap olarak geri dönülür. Windows tabanlı işletim sistemine sahip sunucularda bu dosyalara ek olarak “Default.html” veya “Default.aspx” dosyaları kullanılır.

URL içinde dosya adı bulunmadığında cevap olarak dönülecek dosyanın belirlenmesi için klasör altında “.htaccess” isimli bir metin dosyası oluşturulmalıdır. htaccess, hiper metin erişim (hypertext access) ifadesinin kısaltmasıdır. Doğru cevap E'dir.

İstek başlık alanları (Request Headers), istemci bilgisayar ile ilgili verileri içerir. Web geliştiricileri bu bilgileri istatistiksel amaçlı ve web sitesini kullanıcılara göre özelleştirmek amacıyla kullanabilirler. İstek başlığında bulunan alanlardan "Accept", ile istemcinin hangi dosya türlerini cevap olarak alabileceği sunucuya bildirilmiş olur. Doğru cevap A'dır.

Cevap kodları (response codes), cevap başlığının bir parçası olarak web sunucu yazılımının geri döndüğü tamsayı değeridir. HTTP durum kodları olarak da tanımlanırlar. Bu kodlar, isteğin durumu hakkında bilgi vermektedir. Bu kodlar bazıları aşağıda verilmiştir:

100 Continue (Devam): İstemci tarafından yapılan isteğin sunucu tarafından başarılı bir şekilde alındığını ve işlemin devam edeceğini belirtir.

202 Accepted (Kabul Edildi): Yapılan isteğin işlenmek üzere kabul edildiğini fakat işlemin henüz tamamlanmadığını belirtir.

307 Temporary Redirect (Geçici Yönlendirme): İstekte bulunulan kaynağın geçici olarak farklı bir URL adreste bulunduğunu belirtir.

404 Not Found (Nesne Bulunamadı): Sunucunun yapılan istekte bulunan kaynak ile ilgili herhangi bir nesne bulamadığını belirtir. Dosya veya klasör yolunun hatalı girilmesi sebebiyle istemcilerin en çok karşılaştığı hata kodudur. Standart hata kodu mesajı yerine web sunucusunun yapılandırılmasıyla özelleştirilmiş hata sayfası görüntülenmesi de mümkün olmaktadır.

500 Internal Server Error (Dâhili Sunucu Hatası): Sunucunun isteği yerine getirmesini engelleyen beklenmeyen bir durumla karşılaşıldığını belirtir.

Doğru cevap D'dir.

Bootstrap: Duyarlı web tasarımına sahip uygulamaları daha hızlı geliştirmek için HTML, CSS ve JavaScript teknolojilerini birleştiren ve ön-yüz web teknolojileri arasında önde gelen bir uygulama çatısıdır. Bootstrap ile geliştirilen web siteleri tüm günümüz modern web tarayıcıları ile uyumludur ve ekran boyutu ne olursa olsun akıllı telefonlardan tablet ve dizüstü bilgisayarlara kadar geniş bir yelpazede web sitesi ara yüzünün mükemmel görünmesini sağlar. Doğru cevap E'dir.

Arka-yüzde yaygın kullanıma sahip kullanılan sunucu-taraflı programlama dilleri ve uygulama çatısı teknolojileri şunlardır: PHP, Java, Ruby, Python.

Ruby: PHP ve SQL çiftinin birlikte sunduğu veritabanı işlevselliğini tek başına sağlayan Ruby, veritabanında karmaşık bir iş mantığı bulunan sitelerin oluşturulmasında kullanılır. Yüksek ziyaretçi trafiği bulunan web sitelerinin hızlı geliştirilmesi ve bakım kolaylığı sebebiyle Ruby son yıllarda oldukça fazla tercih edilen bir sunucu-taraflı programlama dilidir. Oldukça geniş bir kütüphaneye sahip olan ve arka-yüz yazılım geliştirmeyi kolaylaştıran Ruby on Rails web uygulama çatısına ihtiyaç duyar. Doğru cevap A'dır.

İlk web tarayıcısı WorldWideWeb bir araştırma projesi olarak geliştirilmiştir. Netscape Navigator ve Opera web tarayıcıları ticari olarak ücretli piyasa sürülmüştür. Netscape daha sonra yerini ücretsiz Firefox’a bırakmıştır. Artık piyasada bulunmamaktadır. Opera ise artık ücretsiz olarak indirilip kurulabilmektedir. Microsoft firmasının önce Internet Explorer daha sonra da Edge ismindeki web tarayıcıları Windows işletim sistemi ile birlikte ilk sürümden itibaren ücretsizdir. Günümüz önemli web tarayıcıları Google Chrome, Mozilla Firefox, Edge, Opera ve Apple firmasının Safari web tarayıcılarıdır. Doğru cevap D'dir.

Ücretsiz ve açık kaynak kod bileşenler olarak dağıtımı yapılan Linux tabanlı işletim sistemi, Apache web sunucusu, PHP uygulama geliştirme kütüphaneleri ve MySQL veritabanından oluşan LAMP (Linux/Apache/MySQL/PHP) yazılım paketi dinamik web siteleri geliştirmek amacıyla kullanılan en eski yazılım paketlerinden biridir. Bazı
LAMP yazılım paketleri aşağıda listelenmektedir:

Doğru cevap B'dir.

1989 yılında, İsviçre ve Fransa sınırında yer alan dünyanın en büyük parçacık fiziği laboratuvarı olan Avrupa Nükleer Araştırma Merkezinde (CERN) bilgisayar programcısı olarak çalışan İngiliz bilim insanı Tim Berners-Lee tarafından web ile ilgili ilk öneri yazılmıştır. Aralık 1990 yılında Robert Cailliau, Berners-Lee’nin önerisini yeniden yazmıştır. 

CERN laboratuvarlarındaki ilk web sitesi, World Wide Web projesi olarak Berners-Lee’nin NeXT bilgisayarında barındırılmıştır. Bu web sitesi sadece CERN laboratuvarlarındaki değil aynı zamanda dünyadaki ilk web sitesi olarak da tarihteki yerini almıştır.

30 Nisan 1993 tarihinde CERN, web yazılımının kaynak kodlarını herkese açık olarak yayınladı. Böylelikle, temel bir tarayıcı ve kod kütüphanesi ile birlikte, serbestçe kullanılabilir bir web sunucusu çalıştırmak için gerekli yazılımların geliştirilmesinin önü açılmış oldu. Bu adım web’in geniş kitlelerce kullanılmasını ve hızla yayılmasını sağlamıştır. Doğru cevap C'dir.