İNTERNET TABANLI PROGRAMLAMA

tmp/: Önemsiz ve geçici dosyalar bu dizinde yer almaktadır. lib/: Modeller, görünümler ve kontrolörlere doğrudan ait olmayan uygulamaya özel ve paket haline getirilmemiş kütüphane kodları, rake görevleri vb. dosyaları barındırır. log/: Uygulamaya ait günlük dosyalarının bulunduğu dizindir. db/: Veri tabanı ile ilgili şema, aktarımlar, çekirdek veriler gibi dosyalar bu klasörde yer alır. bin/: Bu klasör çalıştırılabilir dosyaları barındırmaktadır.

Ruby, yorumlanan bir dildir. Yorumlanan programlama dillerinde yazılmış olan bir kodun çalıştırılması bilgisayarda yer alan yorumlayıcı adında bir yazılım sayesinde gerçekleştirilir. Bu yazılım derlenen dillerin aksine konun tamamını tek seferde makine diline dönüştürmek yerine; bu dönüştürme işlemini satır satır gerçekleştirmektedir. Derlenen dillerde kodlamada yapılan bir değişiklik bütün program kodunun tekrar derlenmesi anlamına geldiği için bu durum geliştirme sürecini oldukça yavaşlatmaktadır. Ancak Yorumlanan dillerde bu durum herhangi bir zaman kaybına yol açmaz.

Ruby, dinamik ve güçlü tiplemeli bir dildir: Çalışma zamanında değişkenlerin tiplerini kendisi belirleyebilir. Böylece herhangi bir tip tanımlamasına ihtiyaç duyulmaz. Ayrıca programın çalışması sırasında bir değişkene atanan değer veya bir metodun geriye döndürdüğü değer gibi tipler de değiştirilebilir. E şıkkında verilen özellikle doğru olmakla beraber Platform Bağımsız özelliği ile ilişkilidir.

Ruby, platform bağımsız bir dil olduğundan fazla bilinmeyen işletim sistemlerinde de yaygın olarak kullanılan işletim sistemlerinde de çalışır.

Bir Ruby programı art arda gelen ifadelerden oluşur. İfadeleri birbirinden ayırmak için yeni satır veya noktalı virgül karakteri kullanılabilir. Bir ifade birden fazla satıra bölünmek istenirse; bir önceki satır +, - gibi sağ taraftaki operandı eksik bir metot ile ya da ters bölü (\) karakteri ile bitirilebilir.

Değişkenler geçerli oldukları kapsama göre türlere ayrılmaktadır: yerel değişkenler, global değişkenler, örnek değişkenleri, sınıf değişkenleri ve sabitler...

Negatif bir sayının mutlak değeri alınırken absolute ifadesinin kısaltması olan abs kullanılmaktadır.

Metinler aynı içeriğe sahip olsalar dahi her kullanıldıklarında tekrar oluşturulmaktadır. Sembollerin metinlerden farkı bir kere oluşturulduklarında program boyunca aynı bellek bölgesini işgal etmeleridir.

Ruby ile geliştirilen uygulamalara ekstra özellikler ve işlevsellik katmak amacıyla kullanılan paketlere “gem” adı verilmektedir. Yeni bir paket yüklemek için:

$: gem install paket_adi

Komutu terminal üzerinden çalıştırılmalıdır.

Ruby dilinin diğer özelliklerini şöyle sıralanabilir:

• Temiz ve test edilebilir kod yazmayı des¬tekler.

• Meta-programlama sayesinde çalışma zamanında kod üretimine (kod yazan kodlar oluşturmaya) imkân tanır.

• Alana özel dil (DSL) oluşturabilme kabİliyeti sayesinde Ruby içerisinde farklı söz dizimi kullanan apayrı bir dil oluşturabiliriz. Ünitenin ilerleyen bölümünde bahsedeceğimiz Ruby on Rails web çatısı bunun uygulamadaki en iyi örneklerinden birisidir.

Ruby Dili Sözdizimi

Ruby dilinin söz dizimine ilişkin temel kuralları şöyle özetleyebiliriz:

• Bir Ruby programı art arda gelen ifadelerden oluşur. İfadeleri birbirinden ayırmak için yeni satır veya noktalı virgül karakteri kullanılabilir. Bir ifade birden fazla satıra bölünmek istenirse; bir önceki satır +, - gibi sağ taraftaki operandı eksik bir metot ile ya da ters bölü (\) karakteri ile bitirilebilir.

• Boşluk karakterleri (space, tab gibi) sadece metin türünden verilerin içerisinde yer aldıklarında önem arz ederler, bunun dışında Ruby bu karakterleri görmezden gelir.

• Diyez (#) karakteri ile başlayan metinler o satırın sonuna kadar, =begin ve =end ifadeleri arasında yer alan satırlar ise tamamıyla yorum satırlarıdır ve Ruby yorumlayıcısı tarafından görmezden gelinir.

• Değişken, metot veya sabitler gibi belirteçler büyük-küçük harf duyarlıdır. Yani; AOF ile aof tamamen farklı belirteçlerdir.

• Çeşitli amaçlarla Ruby dilinin kendisi tarafından kullanılan kelimelere anahtar kelimeler

denir. Bu kelimeler değişken veya sabit isimleri olarak kullanılamaz.

• Parantez karakterlerinin kullanımı çoğu durumda isteğe bağlıdır. Bu özellik genellikle kodun daha doğal görünmesini sağlarken; bazı zorunlu durumlarda(örneğin aritmetiksel işlemlerdeki işlem önceliğinin ayarlanması gibi) ve karmaşıklık yaratabilecek hallerde kullanılması gereklidir.

Değişkenleri geçerli oldukları kapsama göre türlere ayırabiliriz. Ruby içerisindeki değişken türlerini şöyle gösterebiliriz:

• Yerel Değişkenler: Sadece tanımlandıkları blok içerisinde kullanılabilirler.

• Global Değişkenler: Tüm program içerisinde kullanılabilir durumda olan değişkenlerdir. Bu değişkenlerin isimlendirilmesine $ karakteri ile başlanır.

• Örnek Değişkenleri: Nesnelere ait özellikleri saklamak için kullanılır. Değişken ismi @ karakteri ile başlamalıdır.

• Sınıf Değişkenleri: Bir sınıf içerisinde veya bu sınıftan oluşturulan tüm nesneler tarafından erişilebilir olan değişkenlerdir. Sınıf değişkenleri gibi her nesne için farklı bir değer taşımazlar, sadece tek bir değerleri olabilir. Yazımına @@ karakterleri ile başlanmalıdır.

• Sabitler: Yerel değişkenler gibidirler ancak değerleri değiştirilmeye çalışıldığında bir uyarı alınmasına neden olurlar. Değeri program boyunca değişmeyecek olan veriler için kullanılmalıdırlar. İsimleri büyük harf ile başlamalıdır. Ruby’de bazı yerlerde (sınıf ismi, modül ismi gibi) sabitlerin kullanılması zorunludur.

Değişkenleri geçerli oldukları kapsama göre türlere ayırabiliriz. Ruby içerisindeki değişken tür-lerini şöyle gösterebiliriz:

• Yerel Değişkenler: Sadece tanımlandıkları blok içerisinde kullanılabilirler.

• Global Değişkenler: Tüm program içerisinde kullanılabilir durumda olan değişkenlerdir. Bu değişkenlerin isimlendirilmesine $ ka¬rakteri ile başlanır.

• Örnek Değişkenleri: Nesnelere ait özellikleri saklamak için kullanılır. Değişken ismi @ karakteri ile başlamalıdır.

• Sınıf Değişkenleri: Bir sınıf içerisinde veya bu sınıftan oluşturulan tüm nesneler tarafından erişilebilir olan değişkenlerdir. Sınıf değiş¬kenleri gibi her nesne için farklı bir değer taşımazlar, sadece tek bir değerleri olabilir. Yazımına @@ karakterleri ile başlanmalıdır.

• Sabitler: Yerel değişkenler gibidirler ancak değerleri değiştirilmeye çalışıldığında bir uyarı alınmasına neden olurlar. Değeri program boyunca değişmeyecek olan veriler için kullanılmalıdırlar. İsimleri büyük harf ile başlamalıdır. Ruby’de bazı yerlerde (sınıf ismi, modül ismi

gibi) sabitlerin kullanıl¬ması zorunludur.

Değişkenleri geçerli oldukları kapsama göre türlere ayırabiliriz. Ruby içerisindeki değişken türlerini şöyle gösterebiliriz:

• Yerel Değişkenler: Sadece tanımlandıkları blok içerisinde kullanılabilirler.

• Global Değişkenler: Tüm program içerisinde kullanılabilir durumda olan değişkenlerdir. Bu değişkenlerin isimlendirilmesine $ karakteri ile başlanır.

• Örnek Değişkenleri: Nesnelere ait özellikleri saklamak için kullanılır. Değişken ismi @ karakteri ile başlamalıdır.

• Sınıf Değişkenleri: Bir sınıf içerisinde veya bu sınıftan oluşturulan tüm nesneler tarafından erişilebilir olan değişkenlerdir. Sınıf değişkenleri gibi her nesne için farklı bir değer taşımazlar, sadece tek bir değerleri olabilir. Yazımına @@ karakterleri ile başlanmalıdır.

• Sabitler: Yerel değişkenler gibidirler ancak değerleri değiştirilmeye çalışıldığında bir uyarı alınmasına neden olurlar. Değeri program boyunca değişmeyecek olan veriler için kullanılmalıdırlar. İsimleri büyük harf ile başlamalıdır. Ruby’de bazı yerlerde (sınıf ismi, modül ismi

gibi) sabitlerin kullanılması zorunludur.

Semboller: Ruby içerisinde metinlere oldukça benzeyen sembol adında bir veri türü daha bulunmaktadır. Sembollerin metinlerden farkı bir kere oluşturulduklarında program boyunca aynı bellek bölgesini işgal etmeleridir. Oysa metinler aynı içeriğe sahip olsalar dahi her kullanıldıklarında tekrar oluşturulmak¬tadır. Bu da bellek kullanım miktarını ve performansı bir miktar düşürmektedir. Bu nedenle programımız¬da sık kullanacağımız metinleri sembol haline dönüştürmek yararlı olacaktır. Sembollerin oluşturulması da metinlere oldukça benzerdir; tek farkı sembollerin başında iki nokta üst üste “:” karakterinin yer almasıdır. Aşağıdaki örnekte görülebileceği gibi aynı içeriğe sahip metin nesneleri için farklı bellek alanı kullanılır¬ken, semboller için bu durum söz konusu değildir.

Sözlükler: Sözlükler de tıpkı diziler gibi bir liste yapısıdır. Aralarındaki en temel fark; bir dizinin ele-manlarına erişmek için indisleri kullanmamız gerekirken, sözlüklerde bunun yerine onlara vermiş olduğu¬muz isimleri, diğer bir deyişle anahtar değerleri kullanırız. Diğer bir fark ise sözlükler oluştururken kul¬landığımız [ ] karakterleri yerine { } karakterlerini kullanmamız gerektiğidir.

Bloklar: Bloklar, ruby içerisinde oldukça sık kullanılan yapılardır. Blokları isimsiz metotlar olarak dü-şünebiliriz ki; metotlarda olduğu gibi bu yapıları da genellikle aynı işlemin tekrarlanması veya farklı bir noktada kullanılması amacıyla kullanmaktayız. Bununla birlikte bir bloğun tek başına kullanımı sık kar¬şılaşabileceğimiz bir durum değildir. Ruby içerisinde bloklar, bir metoda parametre olarak gönderilmekte ve çalışmaları sağlanmaktadır.

bin/ klasörü çalıştırılabilir dosyaları barındırmaktadır. İçerisinde bundle, rails, spring ve rake gibi dosyaları barındırmaktadır. Örneğin biraz evvel çalıştırdığımız bin/rails komutuna ilişkin dosya burada yer almaktadır.

vendor/ kalsörü tipik bir rails uygulamasında kullanılan paketlere ait üçüncü parti yazılım kodlarının bulunduğu dizindir.