İNTERNET TABANLI PROGRAMLAMA

Javascript (JS) günümüz internet teknolojisinin bel kemiği teknolojilerinden biridir. HTML sayfaların içeriklerini ve semantik dizilimlerini işaretlerken, CSS bu içeriklerin sunumunu düzenleyen katman konumundadır. JS ise bu tablodaki programlama bileşenidir. ASP ve PHP gibi sunucu tabanlı bir teknoloji olmayan JS, çoğu tarayıcı tarafından desteklenen standart bir dildir. JS işlevselliği, kolay öğrenilebilmesi ve esnek yapısı sayesinde son zamanlarda önemli derecede popüler hale gelmiştir. Bu popülaritenin bir nedeni de programcıların ve tasarımcıların işlerini önemli derecede kolaylaştıran, ücretsiz dağıtılan ve sürekli geliştirilen JS kütüphaneleridir. JS kütüphaneleri programcıların ihtiyacı olan temel işlevleri, elementleri ve özellikleri sağlayan, JS temelli uygulama geliştirme sürecini kolaylaştıran ve kısaltan hazır kodlarıdır. JS kütüphanelerinin temel amacı tasarımcıların ve programcıların yazmak zorunda kalacağı rutin kodları en aza indirgeyerek iş akışlarını ve proje geliştirme süreçlerini hızlandırmaktır.

Projelerde JS kütüphanelerini kullanmanın pek çok yararı bulunmaktadır. Bunları; tekrar kullanılabilirlik, ücretsiz yardım kanalları, yapısallık ve genişletilebilirlik olmak üzere dört başlık altında ele almak mümkündür.

AngularJS
Google tarafından desteklenen açık kaynak kodlu bir uygulama geliştirme kütüphanesidir. AngularJS veriye dayalı tek sayfalık karmaşık uygulamaların üretilmesi için gerekli tüm araçları sağlamaktadır. AngularJS günümüzde pek çok büyük firmanın internet araçlarında kullanılmaktadır. 2014 yılında ilan edilen ve günümüzde kullanılan AngularJS 2 versiyonuyla JS’in geliştirilmiş bir versiyonu olan TypeScript ile programlanmaya başlanmıştır. AngularJS MVC yazılım geliştirme yaklaşımını temel almaktadır. Modeller ve arayüzler arasında iki yönlü veri bağlantısı oluşturabilmektedir. Bu sayede verideki değişimler iki yönde anında güncellenebilmektedir. AngularJS başka hiçbir kütüphaneye gerek duymadan büyük çaplı uygulamaların önyüzlerini (front-end) geliştirmenize izin verebilir.

Kullanıcının gördüğü arayüzlere ön yüz (front-end) denmektedir. Bunun yanında, uygulamaların arkasında çalışan veri tabanı erişimi, hesaplama rutinleri gibi işlevlere ise arka yüz (back-end) adı verilmektedir.

React
Büyük çoğunluğu Facebook tarafından geliştirilen React, açık kaynak kodlu bir ön yüz geliştirme aracıdır. React daha çok MVC modelindeki V parçasına yani kullanıcı arayüzü elementlerine odaklanan bir kütüphanedir. Büyük çaplı tek sayfalık uygulamalar üretmek için ideal bir kütüphanedir. En önemli avantajı HTML DOM mimarisine oranla çok daha hızlı çalışan bir sanal DOM üretmesidir (HTML DOM kavramı JQuery başlığı altında detaylı bir şekilde araştırılabilir). Sanal DOM bir JS nesnesi olduğundan, bu nesne üzerinde işlem yapmak HTML DOM nesnelerine erişerek işlem yapmaya oranla oldukça hızlıdır. Verideki herhangi bir değişimde sanal DOM bu değişiklikleri otomatik olarak arayüze aktarmaktadır.

React, JS içinde kullanılabilecek XML’e benzer özelliklere sahip JSX adında bir sentaks kullanmaktadır. Bu sayede React kodlarının anlaşılması HTML ya da XML bilen bir tasarımcı için oldukça kolaydır.

Underscore
UnderscoreJS programcıların çoğu projede tekrar tekrar yazmak zorunda kaldıkları genel amaçlı araç fonksiyonlarını sağlayan bir kütüphanedir. Bu kütüphanede nesneler, diziler, fonksiyonlar ve yığınlar üzerinde işlem yapabilen pek çok metot sağlanmaktadır. Örneğin, kütüphanenin sağladığı first metodu, bir dizideki ilk n elementi çevirmek için özelleşmiştir. Bu metot _.first(dizi, [n]) sentaksıyla çağırılmaktadır. Buradaki n değeri, diziden ilk kaç elementin çekileceğini belirler. Örneğin _.first(meyveler, 3) ifadesi, meyveler dizisindeki ilk üç elementi çevirmektedir. Kütüphane bunun gibi pek çok metot sağlamaktadır.

BabylonJS
BabylonJS modern web standartlarını kullanarak, güncel tarayıcılarda çalıştırılabilen üç boyutlu oyunlar üretmek için araçlar sağlayan bir kütüphanedir. Kütüphane WebGL teknolojisini kullanabilmektedir. Fizik motoru, çarpışma denetimi, animasyon motoru, ses ve parçacık sistemleri gibi oyun oluşturmak için gerekli tüm teknolojiler bu kütüphane tarafından sağlanabilmektedir. Kütüphane ile gerçekleştirilmiş projeleri ve kütüphanenin yeteneklerini incelemek için resmi web sitesi http:// www.babylonjs.com adresini ziyaret edebilirsiniz.

Bootstrap
Bootstrap, internet siteleri ve internet tabanlı uygulamaların kullanıcı arayüzlerini oluşturmak için kullanılabilecek bir kütüphanedir. Bootstrap öncelikle akıllı telefon, tablet bilgisayar gibi mobil cihazları hedef alan bir felsefe ile geliştirilmiştir. Bootstrap ile üretilen sayfalar ve uygulamalar, mobil cihazların internet tarayıcılarında sorunsuz bir şekilde çalışmakta ve görüntülenebilmektedir. Oldukça çeşitli ekran boyutları ve piksel yoğunlukları olan mobil cihazlarda içeriklerin okunabilir ve düzgün gösterilebilmesi için metin (tipografi), yerleşim ve ölçekleme özellikleri sunulmaktadır. Bunun yanında kütüphane günümüz internet teknolojilerinde sıklıkla kullanılan pek çok elementi (menü çubukları, manşetler, sekmeler, listeler, tablolar vb.) hazır olarak sunmaktadır.

JQuery, internet programcılığını kolaylaştıran bir JS kütüphanesidir. JQuery’nin temel amacı, JS ile gerçekleştirilen genel programlama görevlerinin, daha az kod ile gerçekleştirilmesidir. Platformun sloganı “daha az kod ile daha fazla üretimdir” [write less, do more].

JQuery’nin temel amacı internet programcılığını kolaylaştırmak ve hızlandırmak olduğundan, öğrenilebilmesi için temel düzeyde HTML, CSS ve JS bilgisi gerektirir. JQuery’nin en temel işlevleri HTML DOM üzerinde gerçekleştirilmektedir. Bunun yanında JQuery, elementlerin CSS özelliklerini düzenleyebilir. JQuery’nin temel işlevleri aşağıdaki şekilde listelenebilir:

1. HTML/DOM düzenleme: Sayfadaki HTML DOM üzerinde ekleme, silme ve düzenleme işlemleri gerçekleştirilebilir.
2. CSS düzenleme: Sayfadaki elementlerin CSS stilleri üzerinde düzenleme yapılabilir.
3. HTML olaylarına tepki verme: HTML’nin sağladığı tüm olaylara tepki verecek fonksiyonlar hazırlanabilir.
4. Görsel efekt ve animasyonlar: Bir elementi soluklaştırarak silme, bulunduğu ortamda sağa sola hareket ettirme gibi pek çok hazır görsel efekt ve animasyon sağlanmaktadır.
5. AJAX: Sayfayı yenilemeden arka planda bir sunucudan veri çekme, sunucuya veri gönderme ve alınan sonuçlara göre sayfa içeriğini düzenleme işlemleri yapılabilir.

Fare Olayları

click: Fare ile tıklama
dblclick: Fare ile çift tıklama
mouseenter: Farenin elementin üzerine gelmesi
mouseleave: Farenin elementin üzerinden ayrılması

Klavye Olayları
keypress: Kullanıcının klavyeden bir tuşa basarak elini çekmesi
keydown: Kullanıcının klavye tuşuna basması
keyup: Kullanıcının klavye tuşundan elini çekmesi

Form Olayları
submit: Formun submit düğmesi ile gönderilmesi
change: Bir elementin değerinin değişmesi
focus: Bir elementin klavye odağına alınması
blur: Klavye odağının elementten ayrılması

Pencere Olayları
load: Bir elementin tüm alt elementlerinin yüklenmesinin tamamlanması
resize: Tarayıcı penceresinin boyutlandırılması
unload: Pencerenin farklı bir internet adresine gitmesi

Bir e-ticaret uygulaması için kullandığınız kütüphanenin yeni versiyonuyla farklı bir ödeme yöntemine destek vermeye başlaması JS kütüphanelerinin genişletilebilirlik özelliğine uygundur.

Belgeleri bir veri setine göre düzenlemek için kullanılan JS kütüphanesi D3.js'dir.

Sadece mobil iletişim teknolojilerine sahip olan ve bu mobil cihazlardaki içeriklerinin okunabilir ve düzgün olmasını isteyen biri Bootstrap JS kütüpjanesini kullanmalıdır.

Bir program yazıcısı işini daha az kod yazarak diğerlerine göre daha az zamanda bitiriyorsa JS kütüphanesi olarak JQUERY kullanıyor demektir.

Üç boyutlu oyunlar üretme özelliği BabylonJS özelliğidir.

$(“#adres”).blur( … );JQuery kodu klavye odağının elementten ayrılması anlamına gelen JQuery kodudur.

$(“#ilk”).prepend(“Armut ”);içeriğin seçilen elementin başına eklendiği bir DOM’a veri ekleme metotudur.

Attr formlarda kullanılan giriş elementlerinin niteliklerini düzenlemek ya da çekmek için kullanılan JQuery metodudur.

JQM açık kaynak kodlu ve ücretsiz bir sistemdir.

Input, button ve a JQM sisteminde düğme üretmek için kullanılabilir.