İNSAN VE TOPLUM

L. Brentano’ya (Coontz, 1957:67-68) göre, insanoğlu zevk düşkünü bir yaratıktır. Zevklerin ise maddi bir temeli vardır. Yoksul sınıf­ların alternatif zevkleri, oldukça sınırlıdır.

Roderich von Ungern-Sternberg (Coontz, 1957:69-71), yalnızca üst sınıf­larda değil, proleterya arasında da doğurganlıktaki düşüşün nedenini, biyolojik değil, tamamen zihinsel olduğunu söyler. Avrupa medeniyeti sınırları içinde, doğurganlıkta gözlenen düşüş, tüm sınıf­ları aynı biçimde etkileyen, kapitalist mentaliteden kaynaklanmaktadır. Burjuvazi arasında kapitalist mentalitenin gelişmesi, dürtülere uyan, anlık davranışlarda bulunan, zevk eğilimli mentaliteyi yok etmeye başlayarak, akılcı bir mentalitenin gelişmesini sağlamıştır. Böylece bireyler ebeveynlik de dahil olmak üzere, tüm davranışlarını dikkatle değerlendirmeye başlamışlardır. Eski tip burjuvazi, güç tutkusuyla hareket ederken, yeni burjuvazi, ideali kazanmak ve biriktirmek üzerine kurulmuştur. Ayrıca, kadınlar da kapitalist mentaliteden etkilenerek, eşitlik ve bağımsızlık arayışlarında erkekleşmeye başlamışlardır. Burjuvazi arasındaki, düşük doğurganlığın nedenleri bunlardır. Proleterya arasında da durum farklı değildir. Tarım toplumundan çıkarak kentlere göç eden çok sayıda insan, sosyal durumlarını yükseltmek peşindedir. Bu insanlar, aşırı duygusal olmayan, zihinleri uyanmış, geçmişleriyle bağlantılarını kolaylıkla kopararak kent yaşamına genellikle uyum sağlayan insanlardır.

Kaba Doğum Hızı, bir yıl içinde tüm yaş grubundan annelerin yaptıkları doğum sayısının, genel nüfusa oranlamasıdır. Hesaplamalarda bir ülkede yıl ortasına düşen genel nüfus dikkate alınır. Her 1000 kişiye düşen oranı gösterir. 

Kaba Doğum Hızı = (Doğum sayısı / Genel nüfus sayısı) × 1000

Yaş Gruplarına Göre Doğurganlık Hızı, bir yıl boyunca, bir yaş grubunda yer alan kadınlara düşen doğum sayısıdır. Yıl ortasındaki sayı dikkate alınır. Her 1000 kadına düşen doğum sayısı olarak hesaplanır. 

Gönüllülük: Fetter’in (Coontz, 1957:61-64), Gönüllülük yaklaşımına göre, hiçbir nüfus ilkesi, tek başına, doğurganlık kalıplarındaki değişimi açıklamak için yeterli değildir. Demografik değişimlerde, yiyecek üretiminin sınırlarının, nüfus üzerindeki kısıtlayıcı etkisinin olduğunu, ama, insanların ilerleme vasıtasıyla, yalnızca fiziksel zorunluluklar nedeniyle, hareket etme durumundan belli bir özgürlüğe kavuştuklarını, böylece insan davranışlarında iradenin belirleyici olduğugörüşünü savunur. 

Francesco S. Nitti (Coontz, 1957:65-67), bireyselliğin nüfus büyüklüğü üzerindeki etkisini inceleyen, yeni bir nüfus kuramı ilkesi geliştirmiştir. Buna göre, bireyselliğin güçlü biçimde geliştiği, toplumsallaşmanın bireysel aktiviteyi ortadan kaldırmadığı, zenginliğin bölündüğü, eşitsizliğin sosyal nedeninin işbirliğinin daha üst bir formuyla ortadan kaldırıldığı toplumlarda, doğum hızı yiyecek hızına eşitlenir ve demografik evrim, geçmişte olduğu gibi, bir korku ve terör unsuru olmaktan çıkar. Toplumsal örgütlenme türü, bireyselliğin en üst düzeye ulaşmasında çok önemli bir yere sahiptir. Mevcut toplum, üst sınıfların bireyselliğini bastırır ya da üyelerinin artışına sınır koyar. Yüksek doğurganlığın olduğu alt sınıfların durumları ise mevcut toplumsal kurumlardan kaynaklanır. Yoksulluk, yüksek doğurganlığa neden olur. Proleterya, Dumont’ta görüldüğü gibi eylemden dışlanır. 

Bireyselliğin en üst düzeyde gerçekleşmesini sağlayacak olan toplumsal örgütlenme nasıl olmalıdır? Nitti’nin ideal toplumunda, ne toplumsal dayanışmayı yok edecek derecede yarışmacılık ve egoizm vardır ne de bireyselliği ortadan kaldıracak kadar topluluk merkezli bir yapı vardır. Nitti’nin ideal toplumunda, zenginlik dağıtılır ve sosyal damarlar artar. 

Demografi, insan nüfusunu çalışan bir bilim dalıdır. İnsan nüfusuyla ilgili üç temel süreci ele alır: Doğum, göç ve ölüm. Bu temel süreçlere, demografik süreçler denir. Bu bilgilere göre, doğru yanıt B seçeneğidir.

Nüfus yapısını oluşturan özellikler, biyolojik, sosyo-ekonomik ve kültürel değişkenler olarak sınıf­landırılabilir. Buna göre E seçeneğinde verilen Jeolojinin nüfus yapısını değiştirmek için doğrudan bir etkisi yoktur.

Cinsiyet yapısı, doğumda belirlenen cinsiyete göre, iki alt kategoriden oluşur: Kadın ve erkek. Yaş yapısı ise genellikle beş sınıf aralığının oluşturduğu gruplar halinde verilir. Örneğin, 25-29 yaş grubu, beş sınıf aralığından oluşur: 25,26,27,28,29. Buna göre A seçeneği doğru cevaptır.

Nüfus yapısını oluşturan özellikler, biyolojik, sosyo-ekonomik ve kültürel değişkenler olarak sınıf­landırılabilir. Doğru yanıt A'dır.

Cinsiyet yapısı, doğumda belirlenen cinsiyete göre, iki alt kategoriden oluşur: Kadın ve erkek. Yaş yapısı ise genellikle beş sınıf aralığının oluşturduğu gruplar halinde verilir. Örneğin, 25-29 yaş grubu, beş sınıf aralığından oluşur: 25,26,27,28,29. Yaş yapısı, farklı sınıf aralıklarında da gruplandırılabilir. Ancak, en yaygın gözlenen gruplama beş sınıf aralığından oluşur. Doğru yanıt B'dir.

Nüfus içinde cinsiyet oranını hesaplamak için, aşağıdaki
formül kullanılır:
Cinsiyet Oranı = (Toplam Erkek Sayısı / Toplam Kadın Sayısı) × 100
Cinsiyet oranı bulunduktan sonra çıkan sonuç, “Her 100 kadına düşen erkek sayısı” olarak verilir. Buna göre doğru yanıt D seçeneğidir.

Bağımlılık Oranı = (14 yaş ve altı nüfus + 65 yaş ve üzeri nüfus / 15-64 yaş arası nüfus) × 100
Bağımlılık Oranı “Her 100 Çalışabilir durumda olan kişiye düşen bağımlı sayısı” olarak yorumlanır. Buna göre doğru yanıt B seçeneğinde verilmiştir.

Doğum, yeni doğan kişinin bakışından dünyaya geldiği zamanı ve yeri tanımlar. Doğurganlık ise ebeveynlik statüsünü açıklar. Doğum süreçlerinde kullanılan
başlıca ölçümler, Kaba Doğum Hızı, Genel Doğurganlık Hızı, Yaş Gruplarına Göre Doğurganlık Hızı, Toplam Doğurganlık Hızı’dır. Buna göre E seçeneğinde verilen ifade bunlardan biri değildir.

Kaba Doğum Hızı, bir yıl içinde tüm yaş grubundan annelerin yaptıkları doğum
sayısının, genel nüfusa oranlamasıdır. Hesaplamalarda bir ülkede yıl ortasına düşen genel nüfus dikkate alınır. Her 1000 kişiye düşen oranı gösterir.
Kaba Doğum Hızı = (Doğum sayısı / Genel nüfus sayısı) × 1000

Buna göre doğru yanıt A seçeneğidir.

Evlilik evrensel olmakla birlikte, ilk evlilik yaşı, ülkelerin gelişmişlik düzeylerine göre farklılık göstermektedir. Gelişmekte olan ülkelerde, gelişmiş ülkelere göre kadınlarda evlilik daha genç yaşlarda görülmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde günümüzde, gelişen eğilim evlilik yaşının ertelenmeye başladığını göstermektedir. Gelişmiş ülkelerde ise (özellikle Batı Avrupa ve Kuzey Amerika), kadınların daha geç yaşta evlendikleri, büyük bir oranın ise hiç evlenmedikleri gözlenmiştir. Doğru yanıt C'dir.

Genel Doğurganlık Hızı, doğurganlık yaşına bağlı bir ölçümdür. Bir yıl içinde
meydana gelen doğum sayısının, yıl ortasında doğurganlık yaşında olan kadınların sayısına oranlamasıyla oluşur. Her 1000 kadına düşen doğurganlık oranını
gösterir.

Genel Doğurganlık Hızı = (Doğum sayısı / 15-44 yaş arasındaki kadın nüfusu) ×1000

Buna göre doğru yanıt C seçeneğinde verilmiştir.

Nüfus artışını etkileyen faktörleri açıklamak için, Malthus, nüfusun kontrol edilmediğinde geometrik oranla artarken; yiyecek üretiminin aritmetik oranla arttığını, bu nedenle, insan toplumlarında nüfus artışını kontrol edecek mekanizmalar
geliştirildiğini; Sadler, doğurganlığın nüfus yoğunluğuyla ters orantılı olduğunu;
Doubleday, beslenme türünün doğurganlığı etkilediğini; Dumont, sosyal damarların yoğun olduğu yerde doğurganlığın düşük olduğunu; Fetter, doğurganlıkta
insan davranışlarındaki iradenin belirleyici olduğunu; Nitti, bireyselliğin yüksek
olduğu toplumlarda doğurganlığın düşük olduğunu; Brettano, zevke düşkün insanoğlunun, artan zenginlikle daha farklı eğlencelere yöneldiği için doğurganlığın
düştüğünü; Ungern-Sternberg ise akılcı zihniyetin toplumun tüm sınıf­larına hakim olmasıyla doğurganlığın düştüğünü savunur. Buna göre doğru yanıt D seçeneğinde verilmiştir.

Dumont, Malthus’un nüfus ilkesinin tek olmadığını, doğurganlık kalıplarındaki değişimleri açıklayan iki nüfus ilkesi daha bulunduğundan
söz eder. Bunlardan ilki, insanların hayvanlar gibi yaşadığı, ürettikleri yerine bulduklarını yedikleri Malthuscu ilke; ikincisi, Guillard’ın nüfusun oranının otomatik olarak ‘ekmeğin olduğu yerde’ insanın doğduğu ilkesidir. Buna göre doğru yanıt A seçeneğidir.

Kaba Doğum Hızı, bir yıl içinde tüm yaş grubundan annelerin yaptıkları doğum sayısının, genel nüfusa oranlamasıdır. Hesaplamalarda bir ülkede yıl ortasına düşen genel nüfus dikkate alınır. Her 1000 kişiye düşen oranı gösterir. Doğru yanıt D'dir.