İNSAN VE TOPLUM

Yaşa Bağlı Ölüm Hızı= (10,000/2,000,000) X 1000 = 5

Türkiye’de, her 100 kadına, 100.9 erkek düşmektedir. Kural olarak, cinsiyet oranının yüksek
çıkması, nüfusun genç bir nüfus olduğunun göstergesidir.

Bir ırkın sayısal olarak çokluğu, ekonomik gücü elinde bulundurması anlamına
gelmemektedir. Örneğin, Güney Afrika’da beyaz ırk, azınlığı oluşturmakla birlikte
ekonomik gücü elinde bulunduran gruptur. Çoğunluğu oluşturan Afrika kökenliler
ise ekonomik eşitsizliğin dezavantajlarını, toplumsal yaşamın tüm alanlarında
yaşamaktadır.

Kaba Doğum Hızı, bir yıl içinde tüm yaş grubundan annelerin yaptıkları doğum
sayısının, genel nüfusa oranlamasıdır. Hesaplamalarda bir ülkede yıl ortasına
düşen genel nüfus dikkate alınır. Her 1000 kişiye düşen oranı gösterir.

Nitti, bireyselliğin yüksek olduğu toplumlarda doğurganlığın düşük olduğunu savunur.

Brettano, zevke düşkün insanoğlunun, artan zenginlikle daha farklı eğlencelere
yöneldiği için doğurganlığın düştüğünü savunur.

Ungern- Sternbergise akılcı zihniyetin toplumun tüm sınıf­larına hakim olmasıyla
doğurganlığın düştüğünü savunur.

Fetter’in (Coontz, 1957:61-64), Gönüllülük yaklaşımına göre, hiçbir nüfus ilkesi,
tek başına, doğurganlık kalıplarındaki değişimi açıklamak için yeterli değildir.
Demografik değişimlerde, yiyecek üretiminin sınırlarının, nüfus üzerindeki
kısıtlayıcı etkisinin olduğunu, ama, insanların ilerleme vasıtasıyla, yalnızca fiziksel zorunluluklar nedeniyle, hareket etme durumundan belli bir özgürlüğe
kavuştuklarını, böylece insan davranışlarında iradenin belirleyici olduğu görüşünü
savunur.

Ölümle değişimli olarak kullanılmasına rağmen; morbidite, daha çok, patalojik ve anormal bir durumu anlatır. İyileşmesi mümkün olmayan ‘ölümcül’ hastalıklar,
bu kategoride değerlendirilir. Bu anlamda morbidite ölçümleri, bir nüfusta
ölümcül hastalık oluşumunu tanımlamak için kullanılır.

İç göç: Bir nüfus içinde, alt grupların hareketliliğidir. Örneğin, Türkiye’nin daha
az gelişmiş bölgelerinden İstanbul, Ankara, İzmir gibi metropollere göç edilmesine
iç göç denir.

Katkılı (Gross) Göç: Belli bir zaman aralığında, gelen ve giden göçün toplamıdır.

Demografi, insan nüfusunu çalışan bir bilim dalıdır. İnsan nüfusuyla ilgili üç temel süreci ele alır: Doğum, göç ve ölüm. Bu temel süreçlere, demografik süreçler denir. Bir toplumun nüfusta meydana gelen sayısal, yapısal ve dağılım değişiklikleri bu temel süreçlerden birinin ya da ikisinin sonucunda oluşur. Bir toplumun nüfusuna dahil olmanın iki yolu vardır: O toplumda doğmak ya da göç yoluyla, o toplumda yaşamaya başlamak. Bir toplumun nüfusundan ayrılmanın da iki yolu vardır: Ölmek ya da o toplumdan başka bir topluma göç etmek.

Örneğin, toplam nüfus dikkate alındığında, 2010 yılında, Türkiye’de erkek nüfusu kadın nüfusundan daha fazladır. Bu durum, yaş ve cinsiyetle ilgili olarak iki farklı özelliğe işaret eder: Nüfusun genç bir nüfus olduğu ve daha fazla sayıda erkek doğduğu halde kadınların erkeklerden daha uzun süre yaşadığıdır.

Yalnızca, cinsiyet ve yaş grupları tablolarına bakarak yapabileceğimiz diğer bir yorum ise ülkelerin gelişmişlik düzeylerinin göstergelerinden biri olarak kabul edilen, Bağımlılık Oranı’nın hesaplanmasıdır.

Demograf­ların ve sosyal bilimcilerin, toplum yapısı ve nüfus analizinde kullandığı değişkenler, iki temel sınıf­landırma altında toplanabilir: Toplumsal farklılaşmayı ölçen değişkenler ve toplumsal tabakalaşmayı ölçen değişkenler. Bu ünite için, toplumsal farklılaşmayı ölçen değişkenlerden, hane yapısı ve evlilik ile etnisite/ ırk, toplumsal tabakalaşmayı ölçen değişkenlerden de meslek ve gelir değişkenlerinin etkisi ele alınacaktır.

Kaba Doğum Hızı Kaba Doğum Hızı, bir yıl içinde tüm yaş grubundan annelerin yaptıkları doğum sayısının, genel nüfusa oranlamasıdır. Hesaplamalarda bir ülkede yıl ortasına düşen genel nüfus dikkate alınır. Her 1000 kişiye düşen oranı gösterir.

Genel Doğurganlık Hızı Genel Doğurganlık Hızı, doğurganlık yaşına bağlı bir ölçümdür. Bir yıl içinde meydana gelen doğum sayısının, yıl ortasında doğurganlık yaşında olan kadınların sayısına oranlamasıyla oluşur. Her 1000 kadına düşen doğurganlık oranını gösterir. Kadınların doğurganlık yaşı olarak 15-49 değil, 15-44 yaş aralığı kullanılmaktadır. Nedeni, yaş ve cinsiyetle ilgili bölümde açıklandığı gibi, kadınlarda doğurganlığın 40’lı yaşların ortalarından itibaren göz ardı edilebilecek düzeyde düşük olarak gözlenmesidir.

Nüfus artışını etkileyen faktörleri açıklamak için, Malthus, nüfusun kontrol edilmediğinde geometrik oranla artarken; yiyecek üretiminin aritmetik oranla arttığını, bu nedenle, insan toplumlarında nüfus artışını kontrol edecek mekanizmalar geliştirildiğini; Sadler, doğurganlığın nüfus yoğunluğuyla ters orantılı olduğunu; Doubleday, beslenme türünün doğurganlığı etkilediğini; Dumont, sosyal damarların yoğun olduğu yerde doğurganlığın düşük olduğunu; Fetter, doğurganlıkta insan davranışlarındaki iradenin belirleyici olduğunu; Nitti, bireyselliğin yüksek olduğu toplumlarda doğurganlığın düşük olduğunu; Brettano, zevke düşkün insanoğlunun, artan zenginlikle daha farklı eğlencelere yöneldiği için doğurganlığın düştüğünü; Ungern-Sternberg ise akılcı zihniyetin toplumun tüm sınıf­larına hakim olmasıyla doğurganlığın düştüğünü savunur

Sadler, doğurganlığın nüfus yoğunluğuyla ters orantılı olduğunu; Doubleday, beslenme türünün doğurganlığı etkilediğini; Dumont, sosyal damarların yoğun olduğu yerde doğurganlığın düşük olduğunu; Fetter, doğurganlıkta insan davranışlarındaki iradenin belirleyici olduğunu; Nitti, bireyselliğin yüksek olduğu toplumlarda doğurganlığın düşük olduğunu; Brettano, zevke düşkün insanoğlunun, artan zenginlikle daha farklı eğlencelere yöneldiği için doğurganlığın düştüğünü; Ungern-Sternberg ise akılcı zihniyetin toplumun tüm sınıf­larına hakim olmasıyla doğurganlığın düştüğünü savunur.

Demografik açıdan ölüm, nüfusun azalmasını anlatan bir süreçtir. Ölüm istatistikleri kadar önemli olan diğer bir terim, morbiditedir. Sonu ölümle bitecek hastalıkları, salgınları açıklamak için kullanılır.

İç göç: Bir nüfus içinde, alt grupların hareketliliğidir. Örneğin, Türkiye’nin daha az gelişmiş bölgelerinden İstanbul, Ankara, İzmir gibi metropollere göç edilmesine iç göç denir