İNSAN VE TOPLUM

Kentlerde oluşan toplumsal tabakalaşma sisteminde kral, rahipler, yönetici sınıflar, zanaatkârlar ve çiftçiler yer almaktadır. Kent nüfusu, neolitik yerleşmelere göre daha fazla ve daha yoğundur. Doğru cevap D'dir.

Batı ve batılı olmayan toplumlarda sanayi öncesi kentlerin ekolojik, ekonomik ve toplumsal örgütlenme biçimlerinin temel özellikleri ilk defa Sjoberg tarafından kaleme alınmıştır. Bu çalışma azgelişmiş ülkelerde ve Avrupa’nın bazı yerlerinde sanayi öncesi kentsel gelişmenin ortak özelliklerinin anlaşılması açısından önemlidir. Doğru cevap B'dir.

Çeşitli meslekler “lonca” olarak isimlendirilen mesleki örgütlerde bir araya gelirler. Loncalar seçkinler dışında ekonomik etkinlikte bulunan tüccarlar, el zanaat işçileri, tefeciler gibi çeşitli ekonomik etkinlikte bulunan kişileri kapsamaktadır. Doğru cevap A'dir.

Tabakalaşma sisteminin en üstünde yer alan seçkinler kentin yönetim, din ve eğitim ile ilgili kurumlarında yer alır. Seçkinlerin konumları kutsal metinlerle meşrulaştırılmıştır. Sanayi öncesi kentte orta sınıfa rastlanmaz. Alt sınıfta yer alan insanlar toplumun en kirli işlerini yapmaktadır. Altsınıfla seçkinlerin konumları kesin çizgilerle birbirinden ayrılmıştır. Doğru cevap C'dir.

Kentler 19’uncu yüzyılda yeni ekonomik sistemin merkezi olarak sanayi şehirlerine dönüşmüşlerdir. Manchester, Chicago, Detroit, Pittsburgh, Essen ve Dortmund bu dönemin sanayi kentleri arasında yer almaktadır (Thorns, 2004, s.15).

Kentin biyotik düzeyi, konut, mahalle, alışveriş merkezleri, iş ve ticari gibi alanları ifade etmektedir. Kültürel düzey ise, biyotik düzey üzerinde kurulan değer, norm, örf ve adetler temelinde gelişen bir yapıdır. Park’a (2005, 65-72) göre kent hayatı biyotik ve kültürel olmak üzere iki dü- zeyde örgütlenmektedir. Biyotik düzey insanların yaşaması için gerekli olan kentin kıt kaynaklarını ifade etmektedir. Doğru cevap A'dır.

Castells’e göre (1997) kapitalist toplumda emek gücünün yeniden üretimi, yani emeğin ertesi gün çalışabilmesi için gerekli ihtiyaçlarının sağlanması gerekmektedir. Bireyin yaşaması ve çalışabilmesi için gerekli gıda, barınma ve ihtiyacı olan diğer mal ve hizmetlerin karşılanması emeğin yeniden üretim sürecinin temel unsurlarını oluşturmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Friedman’a göre dünya kentlerinin özellikleri şunlardır:
a) Dünya kenti dünya ölçeğinde devam eden finansal hareketlerin yoğunlaştığı yerlerdir.

b)  Dünya kentlerinde çok uluslu şirketlerin yönetim merkezlerinin yoğunlaş-

ma oranları yüksektir.

c)  Dünya kenti uluslararası kurumların yoğunlaştığı yerlerdir.

d)  Dünya kentleri önemli kabul edilen üretimlerin yoğunlaşma düzeyinin faz-

la olduğu yerlerdir.

e)  Dünya kentleri ulaşım ağı açısından önemli bir konuma sahiptirler. Diğer bir ifadeyle tarım açısından değil ulaşım ağı açısından önemli bir konuma sahiptir. Doğru cevap E'dir.

Üretim alanında yapılan buluşların Tokyo’da yoğunlaşması bu kenti dünya kentleri arasında yer almasını sağlayan diğer etkendir. Chicago endüstriyel ilişkilerin merkezileştiği, Los Angeles askeri-endüstriyel, Boston ise eğitimin yoğunlaştığı dünya kentleridir (Ercan, 1996, s. 69-71). Dünya kentleri birbirleriyle rekabet ederken aynı zamanda karşılıklı bağımlılık içinde kendi ülkeleri dışında kısmen ayrı bir sistem oluştururlar (Giddens, 2000, s.522). Doğru cevap C'dir.

Kentin çevresinde banliyölerin oluşması

Maden çağı

Biyotik ve kültürel düzey

Sermaye birikim süreçleri

Sanayi öncesi kentler katı sınıfsal tabakalaşma sistemine sahiptir.

Ortak tüketim

Gecekondu tipi konutların yapılmaya başlaması

Küresel ekonominin yarattığı trafiğin yoğunlaşarak geçtiği mekanlardır.

Kırsal alanlardan kentlere yoğun göç olması

Kentlileşme ise kent kültürüne ait değer, davranış ve tutumların benimsenmesi olarak tanımlanabilir. Doğru cevap A'dır.

Sanayi öncesi kentler katı sınıfsal tabakalaşma sistemine sahiptir ve bu sistem aile, akrabalık, din, eğitim ve yönetim ile iç içe geçmiştir. Tabakalaşma sisteminin en üstünde yer alan seçkinler kentin yönetim, din ve eğitim ile ilgili kurumlarında yer alır. Seçkinlerin konumları kutsal metinlerle meşrulaştırılmıştır. Sanayi öncesi kentte orta sınıfa rastlanmaz. Alt sınıfta yer alan insanlar toplumun en kirli işlerini yapmaktadır. Altsınıfla seçkinlerin konumları kesin çizgilerle birbirinden ayrılmıştır. Akrabalık bağları ve soyun devamı pazarın saygınlığı ile uyumludur. Yetişkinlerin kentte iyi bir konum edinebilmesi için evlilik zorunlu bir ön koşuldur ve evlilikler duygusal ilişkiler dışında ailelerin belirlediği biçimde gerçekleşir. Akrabalık bağları işlevsel olarak toplumsal sınıfla bütünleşmiştir. Cinsiyet ve yaşa bağlı farklılaşma ve eşitsizlik yaşanmaktadır. Kentsel eğitimden sadece erkekler yararlanır. Üst sınıf kadınların evin dışında gerçekleştirdiği bir faaliyet yoktur. Örneğin, Kore’nin Seul kentinde kadınlar sadece günün belli saatlerinde dışarı çıkabilirlerdi. Kardeşler arasında büyük çocuğun itibarı daha yüksektir. Çocuklar ve gençlerin toplumsal konumları ebeveynlerine göre daha düşüktür. Dinsel etkinlik ve değerlerin; aile, ekonomik, yönetim ve günlük yaşam üzerinde etkisi fazladır. Kentsel eğitimden sadece erkekler yararlanır. Kentin yönetimi seçkinlerin elindedir ve seçkinler vergilerin toplanması, yargılama ve kolluk gücü ile toplumsal düzenin sürdürülmesinden sorumludur. Statü farklılıkları, bireysel özellik, konuşulan dil, kıyafet, etnik bir gruba, mesleğe dahil olma, yaş, cinsiyet ve toplumsal sınıfa ait olma gibi özelliklerle belirlenir (Sjoberg, 2002, s.44-50). Doğru cevap D'dir.