İNSAN VE TOPLUM

Kentlileşme kent kültürüne ait değer, davranış ve tutumların benimsenmesi olarak tanımlanabilir.

Kentlerin ekonomisi tarıma ve tarımdan elde edilen artı ürüne dayanmaktadır. Ayrıca, tarım dışı üretimde uzmanlaşmış bir grup zanaatkâr bulunmaktadır. Kentlerde, tarımdan elde edilen artık ürünü elinde toplayan bir kral ve bu artık ürünün toplanmasını ve dağıtılmasını kontrol eden yönetici bir sınıf vardır. Kentlerde oluşan toplumsal tabakalaşma sisteminde kral, rahipler, yönetici sınıflar, zanaatkârlar ve çiftçiler yer almaktadır.

Sanayi öncesi kentlerin mekânsal dokusu kentin ekonomik ve toplumsal yapısıyla da ilişkilidir. Sokaklar insanların yürümesi ve ulaşımıda kullanılan hayvanların geçebileceği genişlikte ve dardır. Binalar alçak ve çok sayıda insanın yaşadığı yerler olduğu için sağlık problemleri yaygındır.

Sanayi kentinin ekonomisi, sanayileşme öncesi kentlerde görülen zenaat üretimi ve ticari faaliyetlerden farklı olarak; endüstriyel üretime dayanmaktadır. Kentler 19’uncu yüzyılda yeni ekonomik sistemin merkezi olarak sanayi şehirlerine dönüşmüşlerdir. Manchester, Chicago, Detroit, Pittsburgh, Essen ve Dortmund bu dönemin sanayi kentleri arasında yer almaktadır.

Kentin ayrı bir çalışma konusu olarak analiz edilmesi 1920’li yıllardan sonra Chicago Okuluyla başlamıştır ve bu okul kent sosyolojisinin oluşmasında önemli bir role sahiptir. 1960’lı yıllardan sonra ise kent, ekonomi politik bir bakış açısıyla analiz edilmiştir.

Robert Park, sosyal ekolojik yaklaşım ekolünün ilk kurucusudur. Kentleşme sürecinde gelir, ekonomik faaliyet, ırk ve aile açısından kentin mekânsal dokusunda farklı yerleşim alanları nasıl oluşmakta ve oluşan bu mekânsal ve sosyal yapılar arasındaki bağlar nasıl kurulmaktadır sorularıyla ilgilenmiştir.

Park’a göre kent hayatı biyotik ve kültürel olmak üzere iki düzeyde örgütlenmektedir. Biyotik düzey insanların yaşaması için gerekli olan kentin kıt kaynaklarını ifade etmektedir. Kültürel düzey, biyotik düzey üzerinde kurulan değer, norm, örf ve âdetler temelinde gelişen bir yapıdır.

Kentsel büyüme modeline göre birinci dairede iş ve ticaret bölgesi yer alır. Ticari iş merkezleri, perakende satış mağazaları, dükkânlar, bankalar, oteller, tiyatro, müze gibi kurumlar bu bölgeyi kuşatır. Gün içinde nüfus çok iken, mesai bitiminde nüfus azalmaktadır.

Kentlilik veya bir yaşam biçimi olarak kentlileşme’ Wirth’ün açıklamak istediği bağımlı değişkendir. Nüfusun büyüklüğü, nüfusun yoğunluğu ve nüfusun çeşitliliği bir yaşam biçimi olarak kentleşmeyi anlamak içi kullandığı bağımsız değişkenlerdir.

Devlet çalışanların ücretleriyle karşılayamadıkları tüketim ihtiyaçlarını tedarik ederek sistemin devamını sağlar.

Sanayi öncesi kentler arasında 1)Ekolojik Örgütlenme 2)Ekonomik örgütlenme 3)Toplumsal örgütlenme olarak üç sınıfa ayrılır.

Banliyöler: kent merkezine bağımlı konforlu ve orta sınıf yaşam tarzını ifade eden lüks küçük konutlardan oluşmasıdır.

Ernest Burges, ortak merkezli bölge modeli ile kentin büyüme modelini analiz etmektedir. Kentsel büyüme modeline göre üçüncü dairede işçilerin oturduğu bölgedir.

Türkiye’nin ilk dönem kentleşme deneyimi Ankara’nın başkent seçilmesi, ülkenin demiryolu ağlarıyla örülmesi ve fabrikaların Anadolu kentlerine kurulması ile aynı zamanda ulus devlet olma sürecidir.

A)Dünya kenti dünya ölçeğinde devam eden finansal hareketlerin yoğunlaştığı yerlerdir.

B)Dünya kentlerinde çok uluslu şirketlerin yönetim merkezlerinin yoğunlaşma oranları yüksektir.

C)Dünya kenti uluslararası kurumların yoğunlaştığı yerlerdir.

D)Dünya kentleri önemli kabul edilen üretimlerin yoğunlaşma düzeyinin fazla olduğu yerlerdir.

E)Dünya kentleri ulaşım ağı açsından önemli bir konuma sahiptirler.

Türkiye’de 1980 sonrası kentleşme sürecinin özellikleri arasında (A) Gecekonduların nitelik değiştirmesi, (B) Kentleşmenin belli bir doygunluğa ulaşması (C) Kentlerde yabancı sermaye tarafından yatırımların gerçekleşmesi ve (D) Kentten kente göçün başlaması söylenebilir ancak (E) Ülkenin demiryolu ağı ile örülmesi 1923-1950 yılları arasına ait bir özelliktir.

1980 sonrası dönemin kentleşme açısından önemli özelliklerinden biri Türkiye’de kentleşmenin belli bir doygunluğa ulaşmasıdır.

Castells’e göre ucuz konut sunumları, kamusal eğitim ve temel sağlık hizmetlerinin sunumu, toplu ve ucuz ulaşım olanakları devlet tarafından karşılanmakta ve emeğin yeniden üretimi için gerekli ihtiyaçlar tedarik edilme kavramı Ortak Tüketim Mekanlar olarak tanımlanır.

Kentlilik; nüfusun büyüklüğü, nüfusun yoğunluğu, nüfusun çeşitliliği, sonucunda oluşan kentsel yaşama ait bir davranış biçimidir.

Kentin biyotik düzeyi, konut, mahalle, alışveriş merkezleri, iş ve ticari gibi alanları ifade etmektedir.