İNSAN VE TOPLUM

Polis ve asker gibi doğrudan ve şiddet kullanarak müdahalede bulunabilecek silahlı unsurlar devletin “baskı aygıtları”nı oluştururken eğitim, din ve medya gibi kurumlar; devletin ideolojik aygıtlarıdır.
Althusser, klasik Marksist görüşten farklı olarak, diğer ideolojik aygıtlarla birlikte medyanın da egemen sınıfın doğrudan kontrolünden görece özerk olduğunu ifade etmiştir. Ona göre eğer medya, görece bağımsız görünmese ideolojik görevini yapması mümkün değildir. Diğer bir deyişle medyanın ideolojik rolünü oynayabilmesi ancak görece özerk ve bağımsız görülmesi sayesindedir.

İletişim teknolojileri sayesinde, insanlar ve toplumlar arasındaki zaman ve mekân engellerinin yok olmasıyla, farklılıkların ortadan kalktığı ve benzerliklerin öne çıkarıldığı küresel bir köy oluşmuştur. Farklı bir ifadeyle McLuhan’a göre elektronik medya, özellikle de televizyon, bütün dünyayı bir araya getirmiş ve dünyayı bir “küresel köy” şekline sokmuştur. Mcluhan, medya ve iletişim teknolojileri ile
yaşanan bu gelişmelerin olumlu olduğunu düşünmektedir. Ona göre bu gelişmeler; insanların sesini duyurabildiği, daha demokratik ve eşitlikçi bir ortam hazırlamıştır. Ancak Mcluhan’ın iyimserliği tartışmalıdır. McLuhan sosyal yapılara değinmediği ve teknolojik belirleyici bir bakış açısına sahip olduğu için eleştirilmiştir. Ayrıca “küresel köy”ün sakinleri arasında giderek artan eşitsizliğe dikkat çekilmektedir. Ayrıca bilgi alışverişi de karşılıklı değildir ve bilginin dağılımı da eşitsiz gerçekleşmektedir

Barthes, medyanın bir ideolojiyi insanlara kabul ettirmede, göstergelerin, simgelerin ve mitlerin kullanımının büyük bir önemi olduğunu belirtmiştir. Barthes, Çağdaş Söylenler (1957) adlı kitabında arkasında kapitalist çıkarların olduğu düşünme biçimlerinin nasıl mitler hâline dönüşerek doğallaştığını inceler. Yazar, mitleşerek doğallaşan ve herkese aitmiş gibi gösterilen anlamlandırma biçimleri sayesinde ideolojinin işlediğini belirtir.

İşte daha çok reklam geliri elde etmek için reklam verenlerin beklentilerine uygun yayın politikaları egemen olmuştur. Medya kurumları kamusal fayda ve toplumsal sorumluluk ilkelerinden sıyrılarak giderek “eğlence medyası” haline dönüşmüştür. Günümüz medyasının büyük bir kısmını oluşturan “eğlence medyası; yurttaşlık erdemlerini geliştirmekten ziyade özel zevkleri geliştirmeye hizmet etmekte, insanlara yurttaş olarak seslenmekten çok tüketici olarak seslenmeyi tercih etmekte” dir. (Golding ve Murdock, 1991:74). Artık medyada ekonomi, politika, sanat haberleri yerine daha çok şöhretlerin özel hayatları ve skandallar gibi sansasyonel ve eğlendirici içerikler sunulmaktadır. Ciddi konular ise daha fazla izlenme oranı ya da tiraj çekebilmek için magazinelleştirilmektedir. Infotainment, günümüz medyasının merkezî bir olgusu hâline gelmiştir.

Ekonomik olarak İnternete erişim imkânı olan insanlar farklı enformasyona ve bilgiye erişme imkânına ya da şansına sahip olurken İnternet erişimi olmayan düşük gelirli veya yoksul insanlar bilgi ve enformasyon yoksulu olmaya da devam etmektedir. Başta İnternet olmak üzere dijital ortama erişim ve faydalanmada dünyadaki insanlar arasında oluşan bu uçurum literatürde dijital bölünme (digital division) olarak adlandırılmaktadır.

Şikago Üniversitesinden Harold Laswell’in (1902-1978) kaleme aldığı ve dönemin ilk önemli yapıtı olarak görülen çalışmanın ismi “Dünya Savaşında Propaganda Teknikleri” (1927)'dir. Buna göre doğru yanıt C seçeneğinde verilmiştir.

İşlevselci yaklaşımın önemli bir temsilcisi olan Robert Merton, belirli bazı edimlerin niyet edilmiş ve edilmemiş sonuçları üzerinde durmuştur. Bazı medya işlevleri açık ve bariz (manifest) olarak gözlemlenebilirken bazıları da gizildir (latent) ve gözlemlenmesi zor işlevlerdir. Örneğin bir savaşla ilgili haberin “açık” işlevi izleyiciye bilgi vermekse “gizil” işlevi de izleyicinin kafasındaki o ülke ve orda yaşayanlar hakkındaki düşünceleri şekillendirmektir. Buna göre doğru yanıt B seçeneğinde verilmiştir.

İşlevselciliğin siyasal manifestosu olarak nitelendirilebileceğimiz çoğulcu yaklaşıma göre Batı toplumlarında güç/iktidar, hiçbiri tek başına hakim olmayan çeşitli grupların elindedir. Liberal-çoğulcu yaklaşım, ayrıca medyanın özel sermayenin mülkiyetinde olmasının medyanın içeriğini doğrudan etkilemeyeceğini savunur. Medya içeriğini belirleyen, mülkiyet sahipleri değil tüketiciler; yani izleyiciler, okuyucular ve onların istekleridir. Tüketiciler/izleyiciler sunulan ürünleri beğenmezse başka yerlere yönelme şansına sahiptir ve bu yüzden belirleyici konumundadır. Çoğulculukta, izleyiciler pasif birer alıcı olarak değil aksine medya içeriklerini yorumlayabilen ve tercihleriyle medya kurumları üzerinde etkili olabilenler olarak görülür. Çoğulculuk, liberal demokrasi teorisinin merkezinde yer alır. Çoğulculuk ve işlevselcilik, medyanın liberal demokrasinin bugünden yarına var olabilmesi ve gelişimi açısından “olmazsa olmaz” bir parçası olduğu konusunda hemfikirdir. Liberal/çoğulcu kitle iletişim paradigması, günümüzde de medya kurumlarının temel felsefesini belirliyor olması nedeniyle oldukça önemlidir. Bu bilgilere göre, C seçeneğinde verilen bilgi Çoğulculukla ilgili olarak söylenemez.

Nesnellik ilkesi, haber medyası kurumlarının siyasal parti ve girişimci elitlerle iç içe olma durumundan 19. yüzyılın ortalarından itibaren sıyrılıp serbest pazarda yerini almasıyla aynı süreçte gelişmiştir. Diğer bir deyişle nesnellik ilkesi, ticari yayıncılığın piyasa ortamında yerini almasının zorunlu bir sonucu olarak ve oluşan bu “yeni” durumu meşrulaştırmak amacıyla ortaya çıkmıştır. Basın sektöründe çalışanlar kendilerini toplumsal gerçekliğin sözcüsü olarak görmeye başlamıştır. Bu bilgilere göre doğru yanıt D seçeneğidir.

Son dönemlerde post-modern düşünce, tüm akademik çevrelerde etkili olduğu gibi medya çalışmalarını da oldukça etkilemiştir. Jean Baudrillard (1929-2007), medyanın imge/gösterge ve gerçeklik arasındaki farkı silikleştirici bir rol oynadığını vurgulamıştır. Ona göre imgeler gerçekten simgeledikleri şeylerden ayrılmış, post-modern dönemde imgenin gerçeklikle hiçbir bağı kalmamıştır. Buna göre doğru yanıt E seçeneğinde verilmiştir.

Birkaç kuruluşun aralarında anlaşma yaparak pazarda egemenlik kurmasına tekelleşme adı verilir. Doğru cevap D seçeneğidir

Kitle iletişim araçları ya da medya deyince anlamız gereken iletişim araçları en geniş anlamında kullanıldığında kitaplar, gazeteler, dergiler, broşürler, billboardlar, telefon, cep telefonu, VCD, DVD, radyo, sinema, televizyon, İnternet gibi iletişim araçlarıdır. Ancak “Kitle medyası” denince kitlesel düzeyde erişime imkân veren ve geniş toplum kesimlerine ulaşabilen araçlar, özellikle radyo, gazete, televizyon ve İnternet kastedilmektedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Mesajların doğrudan anlattıkları şeyler değil de kendilerini anlamlı kılan gizli varsayımları ifade eden terim referans çevresidir. Doğru cevap C seçeneğidir

Hipodermik şırınga modeline göre; medya mesajları, insanların beynine tıpkı bir şırıngadan ilacın zerk edilmesi gibi veriliyordu. Şırıngadan damara zerk edilen ilaç nasıl çok kısa bir süre içinde ve güçlü bir şekilde etkisini gösteriyorsa kitle iletişim araçlarının mesajlarının da aynı hızla ve güçle hedef izleyicileri etkiliyor olduğu kanısı hakimdi. Doğru cevap C seçeneğidir.

Laswell’in ünlü ifadesiyle “Kim, kime, hangi araçla ve nasıl bir etkiyle ne söylüyor?” sorusu dönemin temel sorusu olmuştur. Doğru cevap E seçeneğidir

1940 yılında Amerika’daki başkanlık seçimlerinde bir kasabadaki seçim kampanyasının etkisini araştıran Lazarsfeld ve arkadaşları, bu çalışma sonucunda kitle iletişim araçlarının etkisinin çok az olduğu sonucuna vardı. Doğru cevap B seçeneğidir.

Elihu Katz (1926-), işlevselci bir bakış açısıyla geliştirdiği “Kullanımlar ve Doyumlar” yaklaşımı ile bu soruya olumlu yanıt vermiştir. Araştırmacı, medyanın insanlara ne yaptığını değil insanların medyayı ne amaçla kullandığına bakılması gerektiğini vurgulamıştır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Polis ve asker gibi doğrudan ve şiddet kullanarak müdahalede bulunabilecek silahlı unsurlar devletin “baskı aygıtları”nı oluştururken eğitim, din ve medya gibi kurumlar; devletin ideolojik aygıtlarıdır. Doğru cevap D seçeneğidir

Egemen hegemonik okuma: Metinde oluşturulan anlamı kabul ederek okumadır.  Örneğin akşam haberlerde tüm üniversite hocalarının maaşlarında bir ücret kesintisine hazır olmaları gerektiği söyleniyor ve ben buna ikna oluyorsam bunun egemen hegemonik bir okuma olduğunu söyleyebiliriz. Doğru cevap B seçeneğidir.

McLuhan’a göre “televizyonu içindeki programlara bakarak anlamaya çalışmak, 15. yüzyıl matbaasını Gutenberg’in İncil’ini okuyarak anlamaya çalışmak kadar sonuçsuzdur.” Doğru cevap A seçeneğidir.