İNSAN VE TOPLUM - Deneme Sınavı - 7

Tıbbın, yararsız tedavilerle hastalara yarardan çok zarar verdiğini, toplumu sağlıksız kılan koşulları iyileştirmek yerine kötüleştirdiğini ve bireylerin kendi kendilerini iyileştirme, acı çekme ya da ölme özgürlüklerini ellerinden aldığını savunur.

Cumhuriyetçi vatandaşlık bireyin ulusal siyasal topluluğun parçası olduğu ve görevlerini yerine getirilmesi sayesinde yurttaş olarak kabul edildiği bir tanımdır.  Jus Soli, doğum yeri esası, jus sanguinis ise kan bağı esası demektir. Modern vatandaşlığın ortaya çıkışındaki esas itici güç ise Fransız Devrimi'dir. Zira Fransız Devrimi'nde sivil toplumun daha geniş kesimleri siyasal ve medeni haklardan yararlanmaya başlamıştır. Doğru cevap A seçeneğinde verilmektedir.

Jus Soli anlayışı Fransız Tarzı Vatandaşlık özelliklerindendir.

Etnik bağlar ve etnokültürel birlik olma nitelikleri Alman Tarzı Vatandaşlık özellikleri olarak gösterilebilir.

Vatandaşlığı bir pratik olarak kavramsallaştıran anlayışa Cumhuriyetçi Vatandaşlık denilmektedir. Irkçılığın toplumun yapılarına sistematik olarak nüfuz ettiği anlayışı Kurumsal ırkçılık’tır. Asimilasyon, toplumdaki çeşitli azınlık grupların zorunlu devlet politikaları ile kültürel olarak çoğunluğa benzetilmesi olarak tanımlanmaktadır.

Yukarıda verilen tanım Morris’e aittir.

Ulus-devletin türdeşleştirme yeteneğinin artması değil, aksine azalması bu nedenlerden biri olarak verilmektedir.

Vatandaşlığın ulusal sınırların dışında algılanması gerektiğini gösteren noktaları vurgulayan Falk, küresel vatandaşlık üzerine yoğunlaşmıştır.

Günümüz küresel çağında çevreyle ilgili sorunlar bütün canlıları tehdit etmeye başlamıştır. Bu nedenle, yerküreyi bu ciddi tehditlere karşı korumak için doğaya olan hassasiyet artmaktadır. Bu durumu açıklamak için Steenbergen tarafından “Ekolojik Vatandaşlık” formülü geliştirilmiştir.

Avrupa vatandaşlığı, ulus-devletin dışında ve ötesinde bir vatandaşlık yaratılmasını amaçlayan ilk ve tek deneyimdir. 1 Kasım 1993 tarihinde Maastricht Anlaşması ile yürürlüğe girerek yasalaşmıştır.

Alman tarzı vatandaşlık etnik bağa, etnokültürel birliğe dayalı olarak gelişmiş ve tanımlanmıştır. Kan bağı ön plandadır.

T. H. Marshall, İngiltere örneğinden hareketle geliştirdiği yurttaşlık kuramında, yurttaşlığın sivil, siyasal ve sosyal boyutlardaki gelişimini ortaya koymaktadır. Marshall’a göre 18. yüzyıl bireylerin hukuksal statüsünü ve sivil haklarını temel alan önemli bir sivil haklar gelişimine tanıklık etmiştir. Bu haklar bireysel özgürlük, konuşma özgürlüğü, düşünce ve inanç özgürlüğü, mülk edinme ve sözleşme yapma özgürlüğü ve adalet hakkı gibi hak ve özgürlüklere ilişkindir.

Fransız tarzı vatandaşlıkta, vatandaş olmanın koşulu etnik olarak bir ırka ait olmaktan geçmiyordu. Cumhuriyet’in ilkelerine bağlı olduğunu bildirmek, vatandaşlığın ve daha sonraki biçimsel koşulların gerçekleştirilmesinin ön koşuluydu. Ernest Renan’ın ünlü söylevinde dile getirdiği gibi, bir ulusun varlığı, her gün yapılan bir halk oylaması gibiydi. Eğer Cumhuriyet’in ilkelerini benimseyen insanlar olmazsa, ulus da var olamazdı. Cumhuriyetçi devlet, insanların ortak siyasi irade oluşturmasına olanak sağlayan, insanları siyasi bir bütünün parçası kılan kurucu unsur olarak anlaşılıyordu. Yani ulus adı verilen insan topluluğu, ancak bir devletin varlığında vücut buluyordu.

Cumhuriyetçi vatandaşlık anlayışında vatandaşlık bir pratik olarak kavramsallaştırılmaktadır. Pratikte temellenen bu anlayışta bir görevler söylemi işbaşındadır. Görevlerin yerine getirilmesi sayesinde, bireyler yurttaş olarak kabul edilir. Bu görevler, yurttaşların kendileri gibi yurttaşlardan oluşan siyasal bir topluluğu tanımlamak, tesis etmek ve devam ettirmek için yapması gereken şeylerle ilgilidir. Bu bağlamda, cumhuriyetçi anlayışta, bireylerin toplumu öncelemediğini aksine, bu anlayışın toplum temelli olduğunu belirtmek gerekir. Bireylerin egemen ve öncelikli olmadığı bu anlayışta, bireylerin zamanları, kaynakları ve bazen hayatları bile talep edilebilir. Hukuki ve siyasi bir aidiyet olgusu Liberal vatandaşlık anlayışında vardır.

Castles’a göre göç edenlerin haklarının neredeyse tamamını sınırlayan bu tür “ayrımcı dışlama” (differential exclusion) sistemine Amerika, güney Avrupa ülkeleri ve Japonya sıkça başvurmaktadır.

Kurumsal ırkçılık fikri, ırkçılığın toplumun yapılarına sistematik olarak nüfuz ettiğini öne sürmektedir. Bu fikre göre polis, sağlık hizmetleri ve eğitim sistemi gibi kurumların hepsi belirli grupları kayırırken, diğerlerine ayrımcılık yapmaktadır.

Eritme potası azınlık kültürün hakim kültür egemenliğindeki çözülmesinden çok; hakimiyeti oluşturan tüm kültürel yapıların evrim geçirerek, yeni bir kalıp içinde karışmasını ve yeniden oluşmasını ifade etmektedir.

Falk’ın bu konudaki yaklaşımı incelendiğinde: ilk olarak küresel vatandaşlık ruhu yayılmaya başlamıştır. Böylece belirli bir coğrafyaya körü körüne bağlılık artık yoktur. Bu nedenle, küresel vatandaşlığın birinci adresi uluslararası bağlamdır. Bu bağlamda fikirler yeni küresel gelişmeler ışığında oluşmaktadır. İkincisi, küresel vatandaşlık ekonomik güçlerin küreselleşmesiyle irtibatlı olarak evrensel bir kimliğin oluşmasında büyük bir rol oynamaktadır. Üçüncüsü, küresel vatandaşlık, özellikle çevre ve ekonomiye odaklanmaktadır. Dördüncü olarak küresel vatandaşlığı, bölgesel siyasi birlikteliklerin oluşmasına bağlayabiliriz. Son olarak, küresel vatandaşlık 1980’lerde sosyal hareketlere yol açan uluslararası aktivizmle de ilişkilendirilebilir. Örneğin, Uluslararası Af Örgütü ve Greenpeace herhangi bir ülkeyle veya bölgeyle sınırlandırılamayan uluslararası mücadele oluşumlarıdır.

1 Kasım 1993 tarihinde yürürlüğe giren Maastricht Antlaşması ile yasallaşan Avrupa yurttaşlığı politikası, bir Avrupa kimliği yaratılması yolundaki en önemli adım olarak kabul edilmiştir.

Modern vatandaşlık, rasyonel ve özerk olduğu, siyasi katılım ve denetim yetenekleri olduğu varsayılan özgür bireyler ve onların yarattığı siyasi kurumlar üzerinde temellenmiştir.