İNSAN VE TOPLUM - Deneme Sınavı - 29

Doğum süreçlerinde kullanılan başlıca ölçümler, Kaba Doğum Hızı, Genel Doğurganlık Hızı, Yaş Gruplarına Göre Doğurganlık Hızı ve Toplam Doğurganlık Hızı’dır.

Bir yıl içinde tüm yaş grubundan annelerin yaptıkları doğum sayısının, genel nüfusa oranlamasına, ‘Kaba Doğum Hızı’ denir.

Nüfus artışı ve doğurganlık üzerine araştırmalar yapan nüfus kuramcıları şu şekilde sıralanabilir. Bunlar: Malthus, Sadler, Doubleday, Dumont, Fetter, Nitti, Brentano ve Ungern-Sternberg’dir.

Akılcı zihniyetin toplumun tüm sınıflarına hakim olmasıyla doğurganlığın düştüğünü savunan nüfus kuramcısı Ungern-Sternberg’dir.

Thomas R. Malthus tarafından yazılan ‘Nüfus İlkesi Üzerine Bir Çalışma’ adlı kitap 1789 yılında yazılmıştır.

Francesco S. Nitti’ye göre Toplumsal örgütlenme türü, bireyselliğin en üst düzeye ulaşmasında çok önemli bir yere sahiptir. Mevcut toplum, üst sınıfların bireyselliğini bastırır ya da üyelerinin artışına sınır koyar. Yüksek doğurganlığın olduğu alt sınıfların durumları ise mevcut toplumsal kurumlardan kaynaklanır. Yoksulluk, yüksek doğurganlığa neden olur. Proleterya, Dumont’ta görüldüğü gibi eylemden dışlanır.

Artan Zenginlik Kuramı’na göre toplumda, doğurganlıktaki genel azalma, teknik, bilimsel, endüstriyel ve ticari ilerlemenin getirdiği yeni zevk kaynaklarına, daha çok sayıda insanın ulaşabilmesinin sonucudur.

Demografik açıdan ölüm, nüfusun azalmasını anlatan bir süreçtir. Ölüm istatistikleri kadar önemli olan diğer bir terim, morbiditedir. Sonu ölümle bitecek hastalıkları, salgınları açıklamak için kullanılır.

Demografi, insan nüfusunu çalışan bir bilim dalıdır. İnsan nüfusuyla ilgili üç temel süreci ele alır. Doğum, Göç, Ölüm.

Nüfus yapısını oluşturan temel özellikler yaş, cinsiyet, gelir, eğitim durumu, medeni durumu etnik ve ırk özellikleri, sosyo-ekonomik ve kültürel özelliklerdir.

Toplumsal tabakalaşmayı ölçen değişkenlerden Meslek ve Gelir değişkenleri ele alınır.

Toplumsal farklılaşmayı ölçen değişkenlerden yaş, cinsiyet, hane yapısı, evlilik değişkenleri ele alınır.

Demografik sürçler kapsamında doğum süreçlerinde kullanılan başlıca ölçümler şunlardır: Kaba doğum hızı, Genel doğurganlık hızı, Yaş gruplarına göre doğurganlık hızı, Toplam doğurganlık hızı’dır.

Türkiye’nin daha az gelişmiş bölgelerinden İstanbul, Ankara, İzmir gibi metropollere göç edilmesine yani bir nüfus içinde alt grupların hareketliliğine İç göç denir.

Zorunlu Göç: Savaş, doğal afet ya da baskı nedeniyle, nüfusun, kendi istekleri dışında, ülkelerinden başka bir ülkeye hareketliliğidir.

Göç ölçümleri arasında: Gelen göç, Giden göç, Net göç, Katkılı Göç yer alır.

Dumont, sosyal damarların yoğun olduğu yerde doğurganlığın düşük olduğunu savunur.

Nitti, bireyselliğin yüksek olduğu toplumlarda doğurganlığın düşük olduğunu savunur.

Demografi, insan nüfusunu çalışan bir bilim dalıdır. İnsan nüfusuyla ilgili üç temel süreci ele alır: Doğum, göç ve ölüm. Bu temel süreçlere, demografik süreçler denir.

Nüfus yapısını oluşturan temel özellikler, yaş ve cinsiyet gibi biyolojik özelliklerle gelir, eğitim durumu, medeni durum, etnik/ırk özellikleri gibi sosyo-ekonomik ve kültürel özelliklerden oluşur.