İNSAN VE TOPLUM - Deneme Sınavı - 28

Demografların ve sosyal bilimcilerin, toplum yapısı ve nüfus analizinde kullandığı değişkenler, iki temel sınıflandırma altında toplanabilir: Toplumsal farklılaşmayı ölçen değişkenler ve toplumsal tabakalaşmayı ölçen değişkenler.

Doğum süreçlerinde kullanılan başlıca ölçümler; Kaba Doğum Hızı, Genel Doğurganlık Hızı, Yaş Gruplarına Göre Doğurganlık Hızı, Toplam Doğurganlık Hızı’dır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Thomas R. Malthus, 1789 yılında yazdığı ‘Nüfus İlkesi Üzerine Bir Çalışma adlı kitabında, insanın mükemmelliği görüşünü reddederek, kuramına iki temel önermeyle başlar.

Thomas A. Doubleday, bitkiler ve hayvanların üremesi üzerinde beslenmenin yarattığı etkileri inceleyerek, elde edilen sonuçların insan doğurganlığı için de geçerli olabileceğini savunur.

Fetter’in Gönüllülük yaklaşımı, insanın üreme davranışını incelemek için, toplumu sınıflara bölerek bu sınıflarda ailenin işlevini inceler.

Bireyselliğin güçlü biçimde geliştiği toplumsallaşmanın bireysel aktiviteyi ortadan kaldırmadığı, zenginliğin bölündüğü, eşitsizliğin sosyal nedeninin işbirliğinin daha üst bir formuyla ortadan kaldırıldığı toplumlarda, doğum hızı yiyecek hızına eşitlenir.

Zevklerin ise maddi bir temeli vardır. Yoksul sınıfların alternatif zevkleri, oldukça sınırlıdır.

Nüfus hareketlerini etkileyen süreçlerden biri de göçtür. Başlıca iç göç, dış göç ve zorunlu göç olarak sınıflandırılmaktadır. Gİden göç ve net göç gibi kavramlar göç ölçümleridir.

İç göç başlıca göç türleri arasındadır. Giden göç bir grup insanın başka bir yere yerleşmek için belirli bir bölgeden gitmesi, gelen göç ise belirli bir bölgeye gelmesi şeklinde tanımlanmaktadır. Net göç belirli bir zaman diliminde, bir coğrafi bölge için, gelen ve giden göç arasındaki farktır.

Nüfus artışını etkileyen faktörleri açıklamak için Malthus bu kuramı öne çıkarmıştır.

I. seçenekte verilen kuramın yaratıcısı Brettano, II. seçenekteki kuramın yaratıcıları ise Ungem-Stemberg’dir.

Artan Bireysellik Kuramının öncüsü Nitti, Beslenme prensibinı ortaya atan kuramcı ise Doubleday’dir. Artan Zenginlik Kuramı, Brentano’ya aittir.

Cinayet nedeniyle meydana gelen ölüm sayısının toplam nüfusa oranının 100.000 ile çarpımı “Nedene Bağlı Ölüm Hızı”nı, Belirli bir yaş grubunda meydana ölüm sayısının belirli bir yaş grubuna düşen toplam kişi sayısına oranının 1000 ile çarpımı “Yaşa Bağlı Ölüm Hızı”nı, bir hastalık ile ilgili yeni teşhis edilmiş vakaların sayısını göstermeye “Vaka Ölçümü”, yaşamın ilk gününden yirmi sekizinci gününe kadar olan döneme ise “Yeni Doğan” denilmektedir.

Hiçbir nüfus ilkesinin tek başına, doğurganlık kalıplarındaki değişimi açıklamak için yeterli olmadığını savunan gönüllülük kuramı, Fetter tarafından ortaya atılmıştır.

Beslenme prensibi kuramını ortaya atan ünlü kuramcı Thomas A. Doubleday’dir.

Maddeler halinde verilmiş olan bilgiler Artan Zenginlik Kuramı ilkeleri olarak gösterilebilir. Artan Zenginlik Kuramı’nın yaratıcısı ise Brentano’dur.

Bir coğrafi bölgede ve bir zaman dilimi içinde, nüfus yapısını oluşturan temel özellikler, yaş ve cinsiyet gibi biyolojik özelliklerle gelir, eğitim durumu, medeni durum, etnik/ırk özellikleri gibi sosyo-ekonomik ve kültürel özelliklerden oluşur.

Türkiye’de Aile Yapısı Araştırması’na göre ilk evlilik yaşı, her iki cinsiyet için de 18-24 yaş kategorisinde yoğunlaşmaktadır. Türkiye genelinde yapılan evliliklerin %85.9’unu hem resmi hem dini nikahın yapıldığı evlilikler oluşturmaktadır. Yalnızca resmi nikah yapanlar %9.7’yi; yalnızca dini nikah yapanlar %3.7’yi; nikahsız beraberlik yaşayanlar ise % 0.6’yı oluşturmaktadır. Akraba evliliği yapanların oranı ise Türkiye genelinde %20.9’dur.

Doğum süreçlerinde kullanılan başlıca ölçümler, Kaba Doğum Hızı, Genel Doğurganlık Hızı, Yaş Gruplarına Göre Doğurganlık Hızı ve Toplam Doğurganlık Hızı’dır.

Bir yıl içinde tüm yaş grubundan annelerin yaptıkları doğum sayısının, genel nüfusa oranlamasına, ‘Kaba Doğum Hızı’ denir.