İNSAN VE TOPLUM - Deneme Sınavı - 26

Gönüllülük yaklaşımı, insanın üreme davranışını incelemek için, toplumu sınıflara bölerek bu sınıflarda ailenin işlevini inceler. Üretim birimi olarak, ailede çocuğun ekonomik değeri zengin ve yoksul sınıflarda farklıdır. Üst sınıflarda çocuk aile harcamalarının artmasına neden olur. Yoksul sınıflarda ise aile bütçesine katkıda bulunur. Ayrıca miras, aile büyüklüğü üzerinde de belirleyicidir. Zengin sınıflarda babalar, miras çok sayıda çocuk arasında bölündüğünde, çocukların gelecekte sosyal konumlarını sürdüremeyeceklerini düşünür. Yoksul sınıflarda ise devredilecek bir miras bulunmamaktadır. Fetter,hane gelirinde hızlı bir artışın, nüfus büyümesine yol açacağını kabul etmez, çünkü, ailenin yeni yaşam standartlarını sürdürebilmek için aile büyüklüğünü sınırlı tutacağını söyler.

Thomas Sadler’in geliştirdiği nüfus kanunu iki ilkeye dayanır: 1. Doğurganlık nüfus yoğunluğu ile ters orantılıdır. Diğer durumlar sabit tutulduğunda, evliliklerin sayısı nüfus yoğunluğuna göre değişir. Burada kısıtlayıcı olan, yalnızca mekân değildir. Üzerinde yaşanan mekânın, nüfusu besleme kalitesi de önemlidir. Örneğin, dağlık yerlerle, buz altındaki yerler, daha verimli toprakların bulunduğu bölgelerle kıyaslanamaz. 2. Doğurganlık, ölüm hızı ile doğrudan değişir. Diğer bir deyişle, doğurganlığın yüksek olduğu yerde, ölüm hızı da yüksektir. Sadler, yoğunluk ilkesinin kır ile kent farklılığını ve üst sınıflardaki düşük doğurganlığı da açıkladığını savunur.

Yaşa Bağlı Doğurganlık Hızı ölçümünde olduğu gibi, Yaşa Bağlı Ölüm Hızı da bir yıl içinde, belli bir yaş aralığında meydana gelen ölüm sayısının, aynı yaş grubunda yer alan toplam nüfusa oranıdır. Her 1000 yaşayan kişiye düşen ölüm sayısı olarak yorumlanır. Toplam nüfus olarak yıl ortasındaki sayı alınır. Yaşa Bağlı Ölüm Hızı = (Belli bir yaş grubunda meydana gelen ölüm sayısı / Belli bir yaş grubuna düşen toplam kişi sayısı) × 1000

Dumont’un Sosyal Damarlar ilkesinde “Sosyal statü, yükseltmek için harekete geçirici dürtü, politik güç ya da zenginlik değil, zevk, zerafet, lüks, gerçeğe ve adalete duyulan sevgi, hatta genelin iyiliği adına kendini feda edebilmek olan idealler” olarak tanımlanır.

Ülkelerin gelişmişlik düzeylerinin göstergelerinden biri olarak kabul edilen, Bağımlılık Oranı’nın hesaplanmasıdır. Bağımlı nüfusun (14 yaş ve altı nüfusla 65 yaş ve üzeri nüfusun toplamı) çalışabilir durumda olan nüfusa oranına ‘Bağımlılık Oranı’ denir. Bağımlılık Oranı= (14 yaş ve altı nüfus + 65 yaş ve üzeri nüfus / 15-64 yaş arası nüfus) × 100 biçiminde hesaplanır. Bağımlılık Oranı “Her 100 Çalışabilir durumda olan kişiye düşen bağımlı sayısı” olarak yorumlanır. Bağımlılık oranının yüksek çıkması, o ülkenin gelişmekte olan ülkelerden biri olduğunun göstergesi olarak kabul edilir.

Nüfus yapısını oluşturan özelliklerden birisi olan yaş faktörü genellikle beş sınıf aralığının oluşturduğu gruplar halinde verilmektedir.

Do¤um ölçümü (Kaba Doğum Hızı), toplum nüfus üzerinden ölçüm yaparken; Doğurganlık Hızı (Genel Doğurganlık Hızı), doğurganlık çağında olan kadınların toplamı üzerinden hesaplanır.

Brettano zevke düşkün insanoğlunun, artan zenginlikle daha farklı eğlencelere yöneldiği için doğurganlığın düştüğünü savunmaktadır.

Yaşa Bağlı Ölüm Hızı= (10,000/2,000,000) X 1000 = 5

Türkiye’de, her 100 kadına, 100.9 erkek düşmektedir. Kural olarak, cinsiyet oranının yüksek
çıkması, nüfusun genç bir nüfus olduğunun göstergesidir.

Bir ırkın sayısal olarak çokluğu, ekonomik gücü elinde bulundurması anlamına
gelmemektedir. Örneğin, Güney Afrika’da beyaz ırk, azınlığı oluşturmakla birlikte
ekonomik gücü elinde bulunduran gruptur. Çoğunluğu oluşturan Afrika kökenliler
ise ekonomik eşitsizliğin dezavantajlarını, toplumsal yaşamın tüm alanlarında
yaşamaktadır.

Kaba Doğum Hızı, bir yıl içinde tüm yaş grubundan annelerin yaptıkları doğum
sayısının, genel nüfusa oranlamasıdır. Hesaplamalarda bir ülkede yıl ortasına
düşen genel nüfus dikkate alınır. Her 1000 kişiye düşen oranı gösterir.

Nitti, bireyselliğin yüksek olduğu toplumlarda doğurganlığın düşük olduğunu savunur.

Brettano, zevke düşkün insanoğlunun, artan zenginlikle daha farklı eğlencelere
yöneldiği için doğurganlığın düştüğünü savunur.

Ungern- Sternbergise akılcı zihniyetin toplumun tüm sınıf­larına hakim olmasıyla
doğurganlığın düştüğünü savunur.

Fetter’in (Coontz, 1957:61-64), Gönüllülük yaklaşımına göre, hiçbir nüfus ilkesi,
tek başına, doğurganlık kalıplarındaki değişimi açıklamak için yeterli değildir.
Demografik değişimlerde, yiyecek üretiminin sınırlarının, nüfus üzerindeki
kısıtlayıcı etkisinin olduğunu, ama, insanların ilerleme vasıtasıyla, yalnızca fiziksel zorunluluklar nedeniyle, hareket etme durumundan belli bir özgürlüğe
kavuştuklarını, böylece insan davranışlarında iradenin belirleyici olduğu görüşünü
savunur.

Ölümle değişimli olarak kullanılmasına rağmen; morbidite, daha çok, patalojik ve anormal bir durumu anlatır. İyileşmesi mümkün olmayan ‘ölümcül’ hastalıklar,
bu kategoride değerlendirilir. Bu anlamda morbidite ölçümleri, bir nüfusta
ölümcül hastalık oluşumunu tanımlamak için kullanılır.

İç göç: Bir nüfus içinde, alt grupların hareketliliğidir. Örneğin, Türkiye’nin daha
az gelişmiş bölgelerinden İstanbul, Ankara, İzmir gibi metropollere göç edilmesine
iç göç denir.

Katkılı (Gross) Göç: Belli bir zaman aralığında, gelen ve giden göçün toplamıdır.

Demografi, insan nüfusunu çalışan bir bilim dalıdır. İnsan nüfusuyla ilgili üç temel süreci ele alır: Doğum, göç ve ölüm. Bu temel süreçlere, demografik süreçler denir. Bir toplumun nüfusta meydana gelen sayısal, yapısal ve dağılım değişiklikleri bu temel süreçlerden birinin ya da ikisinin sonucunda oluşur. Bir toplumun nüfusuna dahil olmanın iki yolu vardır: O toplumda doğmak ya da göç yoluyla, o toplumda yaşamaya başlamak. Bir toplumun nüfusundan ayrılmanın da iki yolu vardır: Ölmek ya da o toplumdan başka bir topluma göç etmek.