İNSAN VE TOPLUM - Deneme Sınavı - 22

Ülkelerin gelişmişlik düzeyleriyle yaş yapıları arasında da önemli farklılıklar gözlenmektedir. Farklılıkları çözümleyebilmek için geliştiren, üç temel karşılaştırmaya dayanmaktadır: Kıtalara göre yaş kategorileri, gelişmişlik düzeylerine göre yaş kategorileri ve doğurganlık hızlarına göre ülkelerin sınıf­landırılmaları.

Doğum, yeni doğan kişinin bakışından dünyaya geldiği zamanı ve yeri tanımlar. Doğurganlık ise ebeveynlik statüsünü açıklar. Doğum süreçlerinde kullanılan başlıca ölçümler, Kaba Doğum Hızı, Genel Doğurganlık Hızı, Yaş Gruplarına Göre Doğurganlık Hızı, Toplam Doğurganlık Hızı’dır.

Genel Doğurganlık Hızı, doğurganlık yaşına bağlı bir ölçümdür. Bir yıl içinde meydana gelen doğum sayısının, yıl ortasında doğurganlık yaşında olan kadınların sayısına oranlamasıyla oluşur. Her 1000 kadına düşen doğurganlık oranını gösterir.

Nüfus artışını etkileyen faktörleri açıklamak için, Malthus, nüfusun kontrol edilmediğinde geometrik oranla artarken; yiyecek üretiminin aritmetik oranla arttığını, bu nedenle, insan toplumlarında nüfus artışını kontrol edecek mekanizmalar geliştirildiğini; Sadler, doğurganlığın nüfus yoğunluğuyla ters orantılı olduğunu; Doubleday, beslenme türünün doğurganlığı etkilediğini; Dumont, sosyal damarların yoğun olduğu yerde doğurganlığın düşük olduğunu; Fetter, doğurganlıkta insan davranışlarındaki iradenin belirleyici olduğunu; Nitti, bireyselliğin yüksek olduğu toplumlarda doğurganlığın düşük olduğunu; Brettano, zevke düşkün insanoğlunun, artan zenginlikle daha farklı eğlencelere yöneldiği için doğurganlığın düştüğünü; Ungern-Sternberg ise akılcı zihniyetin toplumun tüm sınıf­larına hakim olmasıyla doğurganlığın düştüğünü savunur.

Nüfus yapısını oluşturan değişkenler; 

- Toplumsal farklılaşmayı ölçen değişkenler

- Toplumsal tabakalaşmayı ölçen değişkenler

2006 yılında yapılan Aile Yapısı Araştırmasına göre Türkiye de aile yapısının %80.7 si çekirdek ailelerden oluşmaktadır.

Toplumsal eşitsizlik işsizlik oranını, çocuk ölüm hızlarını, yoksulluğu, eğitim düzeyini etkiler. Ancak cinsiyeti etkileyecek bir durum değildir.

Doğum süreçlerinde kullanılan başlıca ölçümler; Kaba Doğum Hızı, Genel Doğurganlık Hızı, Yaş Gruplarına Göre Doğurganlık Hızı, Toplam Doğurganlık Hızı’dır.

Genel Doğurganlık Hızı; bir yıl içinde meydana gelen doğum sayısının, yıl ortasında doğurganlık yaşında olan kadınların sayısına oranlanmasıyla oluşur.

Sadler, doğurganlığın nüfus yoğunluğuyla ters orantılı olduğunu savunur.

Malthus’a göre, evlilik kanunu kurumsallaşsın ya da kurumsallaşmasın, tek kadına bağlanma, doğanın ve ahlakın kanunu gibi görünmektedir.

Brentano'ya göre yoksul sınıfların alternatif zevkleri sınırlı olduğu için doğurganlıkları fazladır.

Net Göç: Belli bir zaman diliminde, bir coğrafi bölge için, gelen ve giden göç arasındaki farkı verir.

Morbidite hızı vaka ölçümü; belirli bir nüfusta belirli bir zaman dilimi içerisinde hastalığa yakalananların sayısının hastalığın görüldüğü nüfusa oranını verir.

Nüfus içinde cinsiyet oranını hesaplamak için, aşağıdaki formül kullanılır: Cinsiyet Oranı = (Toplam Erkek Sayısı / Toplam Kadın Sayısı) × 100

Doğru yanıt A şıkkıdır.

Tablo-6.2 incelendiğinde, cinsiyet oranındaki en yüksek değere, 0-4 yaş grubu arasında rastlanmaktadır. Doğru yanıt A şıkkıdır.

Bağımlı nüfusun (14 yaş ve altı nüfusla 65 yaş ve üzeri nüfusun toplamı) çalışabilir durumda olan nüfusa oranına ‘Bağımlılık Oranı’ denir.

İlk evlilik yaşı, her iki cinsiyet için de 18-24 yaş kategorisinde yoğunlaşmaktadır. Erkeklerin %58.2’si, kadınların 58.7’si ilk evliliklerini 18-24 yaşları arasında yapmıştır. Ancak bu noktadan sonra ilk evlilik yaşlarında farklılıklar gözlenmektedir. Örneğin, kadınlar için ikinci sırada yer alan evililik yaşı %31.7 ile 18 yaş altında görülmekle birlikte (bu kategoride erkekler için %6.9 dur), erkeklerin ikinci sırada yer alan ilk evlilik yaşı 25-29 yaş kategorisinde % 28.2 ile yer almaktadır (kadınlar için %7.7 düşmektedir). Her iki cinsiyet için de ilk evlilik yaşı 30 yaşından sonra önemli ölçüde azalmaktadır. Özetlemek gerekirse, kadınlar 10’lu yaşlardan 24 yaşına kadar daha yoğun olarak ilk evililiklerini gerçekleştirirken, erkekler ilk evlilik yaşı için daha yoğun olarak 18 yaşından 29 yaşına kadar olan süreyi tercih etmektedir. 

Doğru yanıt E şıkkıdır.

Yaş ve cinsiyet yapısının gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki dağılımını inceleyen istatistiklere göre, gelişmekte olan ülkelerde hemen hemen simetrik olan yaş ve cinsiyet dağılımının, gelişmiş olan ülkelerde belli bir yaşın üzerine ulaşıldığında, kadın nüfusunun lehine geliştiğini göstermektedir. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Genel Doğurganlık Hızı, doğurganlık yaşına bağlı bir ölçümdür. Bir yıl içinde meydana gelen doğum sayısının, yıl ortasında doğurganlık yaşında olan kadınların sayısına oranlamasıyla oluşur. Doğru yanıt A şıkkıdır.