İNSAN VE TOPLUM - Deneme Sınavı - 8

Türkiye’de çevre kirliliğinin artması ve ekosistemin bozulmasına neden olan temel faktörler, batı tarzı ekonomik kalkınma için endüstrileşmenin desteklenmesi, yüksek kentleşme oranı ve bu gelişmelere paralel olarak ilerleyen tarım politikalarıdır.

Türkiye’de hızlı kentleşme yalnızca yeni iş olanakları nedeniyle gerçekleşmemiştir. Eğitim ve sağlık hizmetlerinden daha fazla yararlanma isteği ve boş zaman aktiviteleri için merkezlere yakın olma isteği de hızlı kentleşmeye yol açmıştır.

Türkiye’de hızlı kentleşme yalnızca sosyal ve ekonomik şartların değişmesiyle kendiliğinden meydana gelen bir olgu değildir. Aynı zamanda hükümet politikalarıyla da desteklenmiştir. 1963-1967 Birinci ve 1968-1972 İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planlarında kentleşmenin desteklenmesi hükümet politikası olarak ele alınmıştır. 1973-1996 yılları arasında temel amaç kentleşmenin desteklenmesi yerine kentlerde yaşam standardının yükseltilmesi olmuştur.

Gelişmiş ülkeler açısından çevre sorunları endüstriyel kirlilik, katı atıklardaki artış ve sınırsız tüketim olarak görülürken gelişmekte olan ülkeler için bu sorun açlık, yoksulluk, aşırı nüfus, toprağın eşitsiz dağılımı ve doğal kaynakların tükenmesi olarak ortaya çıkmaktadır.

Derin ekolojinin sekiz temel ilkesinden üç tanesi insan-doğa ilişkisi, beş tanesi ise insan toplumlarının temelini oluşturması istenen ilkelerden oluşur. III. Şıkta bahsedilen bilimsel bilgiye dayalı ekolojik bilgiyi geliştirmek bu ilkelerden biri değildir. Bilimsel değil “sezgisel” bilgiye dayalı ekolojik bilgi geliştirmekten bahsedilmektedir.

Göç küresel olmasına karşın bir çevre sorunu değildir.

Çevrecilik, Habitat, Radikal Ekoloji bu alandaki temel kavramlar olarak tanımlananlardan bazıları olarak verilmektedir. Eko sistemler topluluğu bu alanda genel bir tanımdır. Etik temeller ise bu yaklaşımların sınıflandırılmasındaki iki temel ölçütten biri olarak verilmektedir.

Küresel kalkınma bir çevrecilik yaklaşımı değildir. Başlıca çevrecilik yaklaşımları: Yeni-Malthusculuk, Eko-kalkınma ve Sürdürülebilir kalkınmadır.

Endüstrileşme, teknoloji ve bilimsel bilgi karşıtlığı Sosyal Ekoloji’de değil, Derin Ekoloji’de görülmektedir.

Ekofeminizm kendi içinde farklı yaklaşımlar sergiler. Birinci grup ekofeminist- ler, kadın-doğa ilişkisinin köklerinin kadının biyolojik ve psikolojik özelliklerinde yattığını savunur. Çevre sorunlarının çözümü için kadınsı değerleri yücelten, yer- yüzü tinselliğine dayalı yeni bir din anlayışı önerir. İkinci grupta yer alan ekofemi- nistler, kadın-doğa ilişkisini ve çevre sorunlarını daha çok sosyal ekoloji çerçevesinde değerlendirirler. Kadınların erkeklerden farklı biyolojik ve psikolojik özellikleri olduğunu kabul etmezler. Kadın ve doğanın ikili sömürüsünün maddi temellerini ortaya koyabilmek için ideolojik yapılanmaların ve toplumsal süreçlerin incelenmesi gerektiğini savunurlar. Birinci ayırımda yer alan Ekofeministleri kadın tinselliğine kuvvetli vurguları ve geleneksel cinsiyet rollerini pekiştirici yaklaşımlarından dolayı eleştirirler.

A, B ve C şıklarında verilenler”Radikal ekoloji yakşalımları”ndandır. Küresel Kalkınma bir çevrecilik yaklaşımı değildir. Sürdürülebilir Kalkınma doğru cevap olarak verilmektedir.

1980 sonrası dönem çevre konularıyla ilgili olarak devlet tarafından hukuki ve politik eylemlerin gerçekleştiği dönemdir. 1982 anayasasında ilk kez çevre koruma ile ilgili maddeler yer almış, 1983 yılında ise Çevre Kanunu çıkarılmıştır.

Böceklerin ve bitkilerin ölümü, küresel çevre sorunlarından biri olan asit yağmurlarının sonuçlarından biridir.

Küresel ısınma, küresel çevre sorunlarından birisidir. Su kirliliğini yaratan başlıca insan aktiviteleri: asit yağmurları, gemi atıkları, kentlerden çıkan atık suların denize atılması, denize kurulan balık çiftliklerinde kullanılan yemlerin tabanda birikmesi, deniz yüzeyine petrol akması, tarım ilaçları ve kimyasal gübre olarak verilmektedir.

Doğal süreçler ve küreselleşme günümüz çevre sorunlarını bölgesel sorunlar olmaktan çıkarıp küresel çevre sorunları hâline getirmiştir. Bir bölgede meydana gelen çevre felaketi; bulutlar, rüzgar ya da yeraltı sularıyla binlerce kilometre uzaklıktaki bölgelerde de çevre yıkımlarına neden olabilmektedir.

Doğa bilimlerinin bir dalı olan ekoloji doğayı kapalı bir eko-sistemler topluluğu olarak tanımlar. Eko-sistem birbiriyle bütünleşmiş ve uzun süredir birlikte yaşayabilen canlılar topluluğu ve çevrelerinden oluşur.

Ortaçağ Hıristiyan Kozmolojisi birbirine bağlı varlıklar zinciri kavramıyla ekosentrik etiğin temelini oluştururken aynı zamanda varlıklar hiyerarşisi kavramı ve insan-olmayan doğayı bu hiyerarşinin en altına yerleştirerek de antroposentrik etiğin temelini oluşturur. Ekosentrik etiğin yeniden doğuşu 18. ve 19. yüzyılda endüstrileşme karşıtı olarak Avrupa’da ortaya çıkan romantizm ve Amerika’da ortaya çıkan aşkıncılık akımlarıyla olmuştur.

Çevre terimi habitatla karşılaştırıldığında habitat tamamen fiziksel bir bölgeyi işaret ederken, çevre insan toplulukları da dahil olmak üzere bu toplulukların içinde geliştiği şartları açıklamak için de kullanılır.

Yiyecek üretimindeki artış oranı nüfus artışından çok daha yavaş olmaktadır. Yeni-Malthuscular bu orantısız ilişkinin teknolojik genişleme, mineral kaynakların tüketimi ve kirlilik çeşitlerinin oluşturulması ile dünyanın üzerindeki nüfusu besleme, kirliliği emebilme kapasitesi ve mevcut tüketim tarzı arasında olduğunu belirtiler.

1972 yılında Stockholm’de düzenlenen insan Çevresi Konferansının genel sekreteri Maurice Strong tarafından ortaya konulan Eko-Kalkınma yaklaşımı bir dizi deneysel araştırma yazılarından oluşmaktadır.