İNSAN VE TOPLUM - Deneme Sınavı - 26

Kitle iletişim araçlarının çok güçlü propaganda kurumları olduğu ve insanların bir anlamda beynini yıkadığına dair bir medya görüşü bu dönemde egemen olmuştur. Bunun ise dört nedeni vardır (Curran vd., 1982: 229):
1. Yeni teknolojilerin yaşama geçmesiyle birlikte yeni izleyici kitlelerinin yaratılmış olması; yani radyo gibi yeni iletişim teknolojileri sayesinde eskiye oranla daha çok sayıda izleyiciye hitap ediliyor oluşu.
2. Kentleşme ve endüstrileşmenin “kaypak”, köksüz, yabancılaşmış ve manipülasyona açık bir toplum yarattığına dair bir görüşün moda olması.
3. Kent insanının artık savunmasız kaldığı ve kitle iletişim araçlarının kolay bir “avı” hâline geldiği fikrinin hakim olması.
4. Kitle iletişim araçlarının 1. Dünya Savaşı boyunca beyinleri yıkadığına ve sonraki yıllarda faşizmin yükselmesini sağladığına dair ikna edici bir durumun oluşmuş olması.

Buna göre doğru yanıt D seçeneğinde verilmiştir.

Hipodermik şırınga modeline göre medya mesajları, insanların beynine tıpkı bir şırıngadan ilacın zerk edilmesi gibi veriliyordu. Şırıngadan damara zerk edilen ilaç nasıl çok kısa bir süre içinde ve güçlü bir şekilde etkisini gösteriyorsa kitle iletişim araçlarının mesajlarının da aynı hızla ve güçle hedef izleyicileri etkiliyor olduğu kanısı hakimdi. Buna göre doğru yanıt A seçeneğidir.

Sözü edilen yaklaşım "Liberal Çoğulcu Yaklaşım ve Haber Medyası"dır. Doğru cevap D'dir.

Sözü edilen kişi "Michael Foucault"  tur. Doğru cevap A'dır.

Verişen ifadelerden I ve III numaralı olanlar doğrudur. Doğru cevap B'dir.

"Yeni “kimlikleri,” yeni “ilişkiler”i ve “sanal cemaatler”i gündeme getiren yenilik "internet'tir. Doğru cevap D'dir.

Kitle iletişim araçlarının çok güçlü propaganda kurumları olduğu ve insanların bir anlamda beynini yıkadığına dair bir medya görüşü bu dönemde egemen olmuştur. Bunun ise dört nedeni vardır (Curran vd., 1982: 229):
1. Yeni teknolojilerin yaşama geçmesiyle birlikte yeni izleyici kitlelerinin yaratılmış olması; yani radyo gibi yeni iletişim teknolojileri sayesinde eskiye oranla daha çok sayıda izleyiciye hitap ediliyor oluşu.
2. Kentleşme ve endüstrileşmenin “kaypak”, köksüz, yabancılaşmış ve manipülasyona açık bir toplum yarattığına dair bir görüşün moda olması.
3. Kent insanının artık savunmasız kaldığı ve kitle iletişim araçlarının kolay bir “avı” hâline geldiği fikrinin hakim olması.
4. Kitle iletişim araçlarının 1. Dünya Savaşı boyunca beyinleri yıkadığına ve sonraki yıllarda faşizmin yükselmesini sağladığına dair ikna edici bir durumun oluşmuş olması.

Medya dendiğinde esas olarak “kitle medyası,” kitlesel düzeyde erişime imkân veren ve geniş toplum kesimlerine ulaşabilen araçlar, özellikle radyo, gazete, televizyon ve İnternet kastedilmektedir. Dolayısıyla medya dediğimizde medyanın hitap ettiği/ulaştığı kitle, yani izleyiciler; hitap ederken aktardığı içerik ve de bu içeriği üreten/oluşturan bir kurumsal yapıdan söz ediyoruz. İşte özel olarak medyayı, genel olarak medya-toplum ilişkisini anlamak için bu üçlü sacayağını göz önünde bulundurmamız gerekiyor.

Bu dönemin hakim yaklaşımı olan hipodermik şırınga modeline göre medya mesajları, insanların beynine tıpkı bir şırıngadan ilacın zerk edilmesi gibi veriliyordu.

Kitle iletişimi araştırmalarının, 1940-60’lar dönemini kapsayan ikinci evresinde totaliter tehlikenin gerilemesiyle, ilk döneme damgasını vuran çok güçlü ve her şeye gücü yeten medya anlayışı popülerliğini yitirmeye başladı. Bu dönemde ABD’de yapılan etki araştırmaları sonucunda medyanın “çok sınırlı bir etkisi” olduğuna dair yeni bir uç görüş ortaya çıktı. İkinci döneme damgasını vuran “sınırlı etkiler” yaklaşımının gerisinde ise medyanın çok güçlü olduğu sonucunun dayanağı olan kitle toplumu tezinin terk edilmesi yatmaktadır.

Amerikan kitle iletişim araştırmalarında belirleyici olan bu ampirik araştırma geleneği, topluma dair birbiriyle bağlantılı iki teorinin rehberliğinde gelişmiştir. Bunlar işlevselcilik (fonksiyonalizm) ve çoğulculuktur (plüralizm). İşlevselcilik ve çoğulculuk, topluma ve siyasete eleştirel olmayan iki yaklaşımdır. İşlevselcilik ve onun siyasal manifestosu olarak görülebilecek çoğulculuk, medyanın rolünü istikrarlı bir toplumu koruyacak değerlerin aktarılması olarak görmüştür. Çoğulculuk, medyanın toplumdaki farklı gruplarının kendilerini duyurabilmesi için gerekli olduğunu söylerken işlevselcilik, medyanın demokrasinin ortak değerlerini insanlara özümseterek bir görüş birliği sağlamadaki rolüne dikkat çeker.

İletişim teknolojileri sayesinde, insanlar ve toplumlar arasındaki zaman ve mekân engellerinin yok olmasıyla, farklılıkların ortadan kalktığı ve benzerliklerin öne çıkarıldığı küresel bir köy oluşmuştur. Farklı bir ifadeyle McLuhan’a göre elektronik medya, özellikle de televizyon, bütün dünyayı bir araya getirmiş ve dünyayı bir “küresel köy” şekline sokmuştur. Mcluhan, medya ve iletişim teknolojileri ile
yaşanan bu gelişmelerin olumlu olduğunu düşünmektedir. Ona göre bu gelişmeler; insanların sesini duyurabildiği, daha demokratik ve eşitlikçi bir ortam hazırlamıştır. Ancak Mcluhan’ın iyimserliği tartışmalıdır. McLuhan sosyal yapılara değinmediği ve teknolojik belirleyici bir bakış açısına sahip olduğu için eleştirilmiştir. Ayrıca “küresel köy”ün sakinleri arasında giderek artan eşitsizliğe dikkat çekilmektedir. Ayrıca bilgi alışverişi de karşılıklı değildir ve bilginin dağılımı da eşitsiz gerçekleşmektedir

Barthes, medyanın bir ideolojiyi insanlara kabul ettirmede, göstergelerin, simgelerin ve mitlerin kullanımının büyük bir önemi olduğunu belirtmiştir. Barthes, Çağdaş Söylenler (1957) adlı kitabında arkasında kapitalist çıkarların olduğu düşünme biçimlerinin nasıl mitler hâline dönüşerek doğallaştığını inceler. Yazar, mitleşerek doğallaşan ve herkese aitmiş gibi gösterilen anlamlandırma biçimleri sayesinde ideolojinin işlediğini belirtir.

İşte daha çok reklam geliri elde etmek için reklam verenlerin beklentilerine uygun yayın politikaları egemen olmuştur. Medya kurumları kamusal fayda ve toplumsal sorumluluk ilkelerinden sıyrılarak giderek “eğlence medyası” haline dönüşmüştür. Günümüz medyasının büyük bir kısmını oluşturan “eğlence medyası; yurttaşlık erdemlerini geliştirmekten ziyade özel zevkleri geliştirmeye hizmet etmekte, insanlara yurttaş olarak seslenmekten çok tüketici olarak seslenmeyi tercih etmekte” dir. (Golding ve Murdock, 1991:74). Artık medyada ekonomi, politika, sanat haberleri yerine daha çok şöhretlerin özel hayatları ve skandallar gibi sansasyonel ve eğlendirici içerikler sunulmaktadır. Ciddi konular ise daha fazla izlenme oranı ya da tiraj çekebilmek için magazinelleştirilmektedir. Infotainment, günümüz medyasının merkezî bir olgusu hâline gelmiştir.

Ekonomik olarak İnternete erişim imkânı olan insanlar farklı enformasyona ve bilgiye erişme imkânına ya da şansına sahip olurken İnternet erişimi olmayan düşük gelirli veya yoksul insanlar bilgi ve enformasyon yoksulu olmaya da devam etmektedir. Başta İnternet olmak üzere dijital ortama erişim ve faydalanmada dünyadaki insanlar arasında oluşan bu uçurum literatürde dijital bölünme (digital division) olarak adlandırılmaktadır.

Şikago Üniversitesinden Harold Laswell’in (1902-1978) kaleme aldığı ve dönemin ilk önemli yapıtı olarak görülen çalışmanın ismi “Dünya Savaşında Propaganda Teknikleri” (1927)'dir. Buna göre doğru yanıt C seçeneğinde verilmiştir.

İşlevselci yaklaşımın önemli bir temsilcisi olan Robert Merton, belirli bazı edimlerin niyet edilmiş ve edilmemiş sonuçları üzerinde durmuştur. Bazı medya işlevleri açık ve bariz (manifest) olarak gözlemlenebilirken bazıları da gizildir (latent) ve gözlemlenmesi zor işlevlerdir. Örneğin bir savaşla ilgili haberin “açık” işlevi izleyiciye bilgi vermekse “gizil” işlevi de izleyicinin kafasındaki o ülke ve orda yaşayanlar hakkındaki düşünceleri şekillendirmektir. Buna göre doğru yanıt B seçeneğinde verilmiştir.

İşlevselciliğin siyasal manifestosu olarak nitelendirilebileceğimiz çoğulcu yaklaşıma göre Batı toplumlarında güç/iktidar, hiçbiri tek başına hakim olmayan çeşitli grupların elindedir. Liberal-çoğulcu yaklaşım, ayrıca medyanın özel sermayenin mülkiyetinde olmasının medyanın içeriğini doğrudan etkilemeyeceğini savunur. Medya içeriğini belirleyen, mülkiyet sahipleri değil tüketiciler; yani izleyiciler, okuyucular ve onların istekleridir. Tüketiciler/izleyiciler sunulan ürünleri beğenmezse başka yerlere yönelme şansına sahiptir ve bu yüzden belirleyici konumundadır. Çoğulculukta, izleyiciler pasif birer alıcı olarak değil aksine medya içeriklerini yorumlayabilen ve tercihleriyle medya kurumları üzerinde etkili olabilenler olarak görülür. Çoğulculuk, liberal demokrasi teorisinin merkezinde yer alır. Çoğulculuk ve işlevselcilik, medyanın liberal demokrasinin bugünden yarına var olabilmesi ve gelişimi açısından “olmazsa olmaz” bir parçası olduğu konusunda hemfikirdir. Liberal/çoğulcu kitle iletişim paradigması, günümüzde de medya kurumlarının temel felsefesini belirliyor olması nedeniyle oldukça önemlidir. Bu bilgilere göre, C seçeneğinde verilen bilgi Çoğulculukla ilgili olarak söylenemez.

Nesnellik ilkesi, haber medyası kurumlarının siyasal parti ve girişimci elitlerle iç içe olma durumundan 19. yüzyılın ortalarından itibaren sıyrılıp serbest pazarda yerini almasıyla aynı süreçte gelişmiştir. Diğer bir deyişle nesnellik ilkesi, ticari yayıncılığın piyasa ortamında yerini almasının zorunlu bir sonucu olarak ve oluşan bu “yeni” durumu meşrulaştırmak amacıyla ortaya çıkmıştır. Basın sektöründe çalışanlar kendilerini toplumsal gerçekliğin sözcüsü olarak görmeye başlamıştır. Bu bilgilere göre doğru yanıt D seçeneğidir.

Son dönemlerde post-modern düşünce, tüm akademik çevrelerde etkili olduğu gibi medya çalışmalarını da oldukça etkilemiştir. Jean Baudrillard (1929-2007), medyanın imge/gösterge ve gerçeklik arasındaki farkı silikleştirici bir rol oynadığını vurgulamıştır. Ona göre imgeler gerçekten simgeledikleri şeylerden ayrılmış, post-modern dönemde imgenin gerçeklikle hiçbir bağı kalmamıştır. Buna göre doğru yanıt E seçeneğinde verilmiştir.