İNSAN VE TOPLUM - Deneme Sınavı - 23

Soruda tanımı verilen kavram "medya" terimini ifade etmektedir.

Soruda sunulan bilgiler, ilk dönem medya araştırmalarında benimsenen görüşleri içermektedir.

Medyanın açık ve gizil işlevleri olduğu görüşü, işlevselcilik teorisinin açıklamasıdır.

Haber programları bilgi sunma amacı güderken, bu program kapsamında özel yaşamla ilgili magazinsel haberler sunulması, "Infotainment" kavramına bir örnek oluşturmaktadır.

İnsanların sosyal medya kullanım zamanlamalarında meydana gelen değişimin, medyanın yeni iletişim teknolojilerini kullanması ile bir ilişkisinden söz edilemez.

Medya patronunun bu davranışları, araçsalcı yaklaşımın benimsediği "medyanın mülkiyetine sahip olanların medya ve medya içerikleri üzerinde doğrudan bir kontrolü vardır" görüşünü yansıtmaktadır.

Referans çerçevesi terimiyle mesajların doğrudan anlattıkları şeyler değil de kendilerini “anlamlı kılan” gizil varsayımlar kastedilmektedir. Acaba medya içeriği basitçe bir noktadan diğerine aktarılan yazılı ve/veya görsel imgelerle mi sınırlıdır, yoksa bu içerik bir toplulukta yaşayanlar arasındaki toplumsal ilişkilere katkıda mı bulunur? Bu sorunun yanıtı referans çerçevesiyle açıklanabilir.

Yirminci yüzyıl başından 1940’a kadar iki büyük dünya savaşı arasındaki yılları kapsayan ilk dönemde medyanın çok güçlü ve ikna edici bir etkisi oldu¤una dair ortak bir görüş egemen olmuştur. Bu dönemin hakim yaklaşımı olan hipodermik şırınga modeline göre medya mesajları, insanların beynine tıpkı bir şırıngadan ilacın zerk edilmesi gibi veriliyordu. fiırıngadan damara zerk edilen ilaç nasıl çok kısa bir süre içinde ve güçlü bir şekilde etkisini gösteriyorsa kitle iletişim araçlarının mesajlarının da aynı hızla ve güçle hedef izleyicileri etkiliyor olduğu kanısı hakimdi. Kitle iletişim araştırmalarının iki büyük dünya savaşı arası dönemde; yani bir savaş konjonktürü içinde ortaya çıkmış olması oldukça önemlidir. 19. yüzyılda ortaya çıkan propaganda olgusu, yeni iletişim teknolojileri sayesinde çok daha etkili bir işlev kazanmıştır. Bundan dolayı Şikago Üniversitesinden Harold Laswell’in (1902- 1978) kaleme aldığı ve dönemin ilk önemli yapıtı olarak görülen çalışmanın ismi “Dünya Savaşında Propaganda Teknikleri”dir (1927). Kitle iletişim araçlarının 1. Dünya Savaşı sırasında propaganda araçları olarak çok kritik bir rol oynadığı görüşü 1930’larda Avrupa’da faşizm ve Sovyetlerde Stalinizm gibi totaliter rejimlerin kitlesel yükselişiyle zirveye tırmandı. 2. Dünya Savaşı sırasında ise kitle iletişim araçları neredeyse propagandayla eş değer tutuluyordu. Laswell, propaganda analiziyle, 1. Dünya Savaşı sonrasındaki olumsuz koşulların, büyük ekonomik bunalımın ve siyasal istikrasızlığın insanların psikolojisini kötü yönde etkilediğini ve medyanın bir şırınga iğnesi gibi insanların bilincine girip onları manipüle edebileceğini söylemiştir.

Birinci görüş evlilik programlarının açık işlevi insanları eğlendirmek ve evlendirmek, örtük işlevi de bir kadının da erkeğe talip olması gibi toplumun geleneklerinde değişim çabasıdır. İşlevselci yaklaşım, kitle iletişiminin medyanın sosyal düzen ve yapının korunmasındaki rolü üzerine yoğunlaşmıştır. Bazı medya işlevleri açık ve bariz (manifest) olarak gözlemlenebilirken bazıları da gizildir (latent) ve gözlemlenmesi zor işlevlerdir. İkinci görüşte izleyicilerin bu programları arzu ettiği, medyanın da arz ettiği ifade edilmektedir. Kullanımlar Doyumlar Yaklaşımında, medyanın insanlara ne yaptığını değil insanların medyayı ne amaçla kullandığına bakılması gerektiği vurgulanmıştır.

Yanlış bilinç: Hakikati gizleyen, böylece bireyin kendi gerçekliği hakkında yanılma ya da yanıltılmasını sağlayan düşünme ve gerçekliği anlama biçimidir.

Medyanın, ardındaki ekonomik çıkarlar ve kapitalist dinamikler ihmal edilerek analiz edilemeyeceğini vurgulayan (eleştirel) ekonomipolitik yaklaşım; medya endüstrilerinde görülen tekelleşme ve denetimin yoğunlaşmasına odaklanmaktadır. Peter Golding ve Graham Murdock gibi bu yaklaşımın temsilcileri; kamu sektöründeki kurumların özel girişimcilere satıldığı ya da içeriden ticarileştirildiği, deregülasyon politikalarının ivme kazandığı ve sonuçta medyanın büyük sermayenin eline geçerek tekelleşmenin giderek artmasının üzerinde durur. Medya sektöründe alanın en büyüğü olan şirketlerin toplumsal, kültürel ve siyasal yaşam üzerinde de kontrol gücüne sahip olabilecekleri tehlikesine dikkat çekilir.

Kültürel emperyalizm tezinin savunucuları, küresel kültür ve medya devlerinin kontrolü tamamen ele geçirdiğini belirtirler. Gerçekten de günümüzde küresel medya piyasası medya ürünlerini üretip dağıtan büyük çok uluslu şirketlerin hakimiyeti altındadır.

Medyaya dair farklı feminist yaklaşımlar olsa da genel olarak medyada kadınların “eksik ve sorunlu” temsil edilmesi temel eleştiri noktasıdır. Medya, aynı zamanda, geleneksel toplumsal cinsiyet rollerini destekleyerek ataerkilliği yeniden ürettiği için eleştirilmektedir. Cinsiyetçiliğin hakim olduğu medya metinlerinde kadınlar, aynı zamanda cinsel bir obje olarak da sunulmaktadır. Kimi feminist çalışmalar, kadın sorununa yer vermeyen medya çalışmalarındaki eksiklikler ve medyadaki kadın imajının çarpıklıkları üzerinde durmuştur. Kimileri de medyadaki kadın stereotiplerinin nasıl alımlandığı üzerine yoğunlaşmıştır. Kısaca feminist yaklaşım, ataerkil hegemonyanın bugünden yarına devamında medyanın önemli bir rol oynadığını vurgulamaktadır.

Son dönemlerde post-modern düşünce, tüm akademik çevrelerde etkili olduğu gibi medya çalışmalarını da oldukça etkilemiştir. Jean Baudrillard (1929-2007), medyanın imge/gösterge ve gerçeklik arasındaki farkı silikleştirici bir rol oynadığını vurgulamıştır.

* Medya her geçen gün daha da büyüyen ekonomik bir sektördür. *Serbest piyasa koşullarında faaliyet gösteren ekonominin diğer sektörlerinde olduğu gibi aynı mantıkla işlemektedir. * Günümüzde medya kurumları kapitalist piyasa koşullarında ve kâr maksimizasyonu mantığı/hedefi ile faaliyet gösteren birer endüstridirler. * İletişim ve enformasyon teknolojilerindeki çok hızlı gelişmeler ile hem küreselleşme sürecini mümkün kılan hem de küresel bir boyut kazanan günümüz medyası, bu doğrultuda toplumsal denetimin olduğu kadar toplumsal değişimin de önemli araçlarından biri hâline gelmiştir. *iletişim teknolojilerindeki gelişmeler, medyaya ilişkin teorik tartışmalarda da yankı bulmaktadır.

Şikago Üniversitesinden Harold Laswell’in (1902-1978) kaleme aldığı ve dönemin ilk önemli yapıtı olarak görülen çalışmanın ismi “Dünya Savaşında Propaganda Teknikleri”'dir (1927).

Kitle iletişimi araştırmalarının, 1940-60’lar dönemini kapsayan ikinci evresinde totaliter tehlikenin gerilemesiyle, ilk döneme damgasını vuran çok güçlü ve her şeye gücü yeten medya anlayışını yitirmeye başlamıştır.

Liberal-çoğulcu yaklaşım medyanın özel sermayenin mülkiyetinde olmasının medyanın içeriğini doğrudan etkilemeyeceğini savunur. Medya içeriğini belirleyen, mülkiyet sahipleri değil tüketiciler; yani izleyiciler, okuyucular ve onların istekleridir.

1950’lerde ve 60’ların başındaki ekonomik refah döneminin, yerini ekonomik tedirginlik ve politik kargaşaya bırakmasıyla, toplumsal düzeni koruduğu ve uyumu sağladığı görüşü zayıflamaya başlamıştır.

Medyaya dair ekonomik determinist bir yorumdan uzaklaşarak medyanın yine de belirli/egemen görüşleri nasıl yeniden ürettiği sorusuna odaklanan ilk teorisyenlerden biri Louis Althusser (1918-1990) olmuştur. Althusser, ideoloji ve Devletin ideolojik Aygıtları (1970) adlı çalışmasında devletin baskı aygıtları ve ideolojik aygıtları arasındaki farka dikkat çekmiştir.