İNSAN VE TOPLUM - Deneme Sınavı - 15

Friedman’a göre dünya kentlerinin özellikleri şunlardır: a) Dünya kenti dünya ölçeğinde devam eden finansal hareketlerin yoğunlaştığı yerlerdir. b) Dünya kentlerinde çok uluslu şirketlerin yönetim merkezlerinin yoğunlaşma oranları yüksektir. c) Dünya kenti uluslararası kurumların yoğunlaştığı yerlerdir. d) Dünya kentleri önemli kabul edilen üretimlerin yoğunlaşma düzeyinin fazla olduğu yerlerdir. e) Dünya kentleri ulaşım ağı açısından önemli bir konuma sahiptirler.

Batı ve batılı olmayan toplumlarda sanayi öncesi kentlerin ekolojik, ekonomik ve toplumsal örgütlenme biçimlerinin temel özellikleri ilk defa Sjoberg tarafından kaleme alınmıştır.

1960’lı yıllardan sonra kenti ekonomi politik bir bakış açısıyla analiz eden yaklaşım içinde Henry Lefebre, Manuel Castells gibi isimler dahildir. Lefebre, ekonomik kategorikleri kent merkezi analizinde kullanmış ve kentleşmeyi de beş boyutta ele almıştır.

Dünya kenti olmanın o kentte yaşayan toplumsal kesimler için olumlu sonuçlar doğuracağı beklentisinin aksine, bu kentlerde önemli ölçüde eşitsizlikler yaşanmaktadır. Bu kentlerde gelişen hizmet sektörü sınırlı sayıda uzman emeği istihdam ederken diğer kentsel hizmetlerin yerine getirilmesinde enformel sektörde çalışanlara daha çok ihtiyaç duyulmaktadır.

Kapitalist sistemin, kendi adaletsizliğini kentsel alanlarda nasıl ortaya koyduğunu sorgulayan, profesör ve sosyal kuramcı David Harvey’dir. Ona göre, modern kentlerin büyümesi kapitalistlerin karlarını azamiye çıkarmak istemesinin tarihidir.

Devlet çalışanlar ve girişimciler arasındaki çelişkileri çözmek için aracılık eder ve devlet çalışanların ücretleriyle karşılayamadıkları tüketim ihtiyaçlarını tedarik ederek sistemin devamını sağlamaktadır. Ucuz konut sunumları, kamusal eğitim, temel sağlık hizmetleri gibi alanlar buna örnek olarak gösterilebilir. Bu görüşü kaleme alan sosyal kuramcı Manuel Castells’tir.

Louis Wirth kentin ne olduğu ve kentin bir yaşam biçimi olarak kendine özgü nasıl bir davranış biçimi ürettiğini sorgulamaktadır. “Kentlilik” ve “bir yaşam biçimi olarak kentleşme” Wirth’in açıkladığı bağımlı değişkenler, “Nüfusun yoğunluğu, büyüklüğü ve çeşitliliği” ise bağımsız değişkenler olarak tanımlanmıştır.

Robert Ezra Park, Darwin’in evrim teorisinden etkilenmiştir. Ona göre, kent hayatı biyotik ve kültürel olmak üzere iki düzeyde örgütlenmektedir.

Chicago okulu kent çalışmaları sosyal ekolojik yaklaşım olarak isimlendirilmektedir. Hızla göç alan Chicago kenti ticaret, finans ve taşımacılık merkezi olarak da önemli bir kentleşme deneyimi yaşamıştır. 1920’li yıllarda hızla büyüme sürecine giren Chicago’nun kentleşme deneyimi üzerine yapılan araştırmalar Chicago Okulu adı altında ele alınmaktadır. Bu okul içerisinde Robert Ezra Park, Roderick D. McKenzie, Ernest Burgess ve Louis Wirth yer almaktadır. Henry Lefebre ekonomi politik bir bakış açısıyla kent analizleri yapan bir kuramcıdır.

Gecekondu tipi konutların yaygınlaşması dönemi 1950 sonrası dönemdir.

Gecekondu tipi konutların yaygınlaşması dönemi 1950 sonrası dönemdir.Fabrikaların Anadolu kentlerinde kurulması süreci ise 1923-50 yılları arası dönemde değerlendirilmektedir.

Sanayi öncesi kentler arasında 1)Ekolojik Örgütlenme 2)Ekonomik örgütlenme 3)Toplumsal örgütlenme olarak üç sınıfa ayrılır.

Banliyöler: kent merkezine bağımlı konforlu ve orta sınıf yaşam tarzını ifade eden lüks küçük konutlardan oluşmasıdır.

Ernest Burges, ortak merkezli bölge modeli ile kentin büyüme modelini analiz etmektedir. Kentsel büyüme modeline göre üçüncü dairede işçilerin oturduğu bölgedir.

Türkiye’nin ilk dönem kentleşme deneyimi Ankara’nın başkent seçilmesi, ülkenin demiryolu ağlarıyla örülmesi ve fabrikaların Anadolu kentlerine kurulması ile aynı zamanda ulus devlet olma sürecidir.

A)Dünya kenti dünya ölçeğinde devam eden finansal hareketlerin yoğunlaştığı yerlerdir.

B)Dünya kentlerinde çok uluslu şirketlerin yönetim merkezlerinin yoğunlaşma oranları yüksektir.

C)Dünya kenti uluslararası kurumların yoğunlaştığı yerlerdir.

D)Dünya kentleri önemli kabul edilen üretimlerin yoğunlaşma düzeyinin fazla olduğu yerlerdir.

E)Dünya kentleri ulaşım ağı açsından önemli bir konuma sahiptirler.

Türkiye’nin 1923-1950 yılları arasındaki dönemde kentleşme sürecinin özellikleri arasında;

-Ülkenin demiryolu ağı ile örülmesi bulunmaktadır. 

Türkiye’nin 1980 sonrası dönemde kentleşme sürecinin özellikleri arasında;

- Konut yapımının artması kentsel mekânlarda yerleşim biçimlerinin değişmesine neden olmuştur. Gecekondular nitelik değişmiştir. 

-Yerli ve yabancı sermayenin kent mekânlarına olan yatırımlarının artmasıdır.

-Kentler arası gerçekleşen zorunlu göç daha yaygınlaşmış yani kentten kente göç başlamıştır.

Türkiye’nin 1950-1980 yılları arasındaki dönemde kentleşme sürecinin özellikleri arasında;

-Bu dönemin temel özelliği ise kırsal bölgelerden kentlere doğru yaşanan yoğun göç olgusudur.

Dolayısıyla Kırsal alanlardan kentlere yoğun göç yaşanması 1950-1080 yılları arasında gerçekleşen Kentleşme süreci özelliğidir. Doğru cevap B.

1980 sonrası dönemin kentleşme açısından önemli özelliklerinden biri Türkiye’de kentleşmenin belli bir doygunluğa ulaşmasıdır.

Castells’e göre ucuz konut sunumları, kamusal eğitim ve temel sağlık hizmetlerinin sunumu, toplu ve ucuz ulaşım olanakları devlet tarafından karşılanmakta ve emeğin yeniden üretimi için gerekli ihtiyaçlar tedarik edilme kavramı Ortak Tüketim Mekanlar olarak tanımlanır.

Kentlilik; nüfusun büyüklüğü, nüfusun yoğunluğu, nüfusun çeşitliliği, sonucunda oluşan kentsel yaşama ait bir davranış biçimidir.