İNSAN VE DAVRANIŞ

Hans Selye’nin ortaya koyduğu genel adaptasyon sendromundaki üç aşama : alarm, direnme ve tükenmedir.

Strese ilişkin transaksiyonel (işlemsel) modelde iki faktör belirleyicidir : bilişsel değerlendirme ve başa çıkma.

Birincil bilişsel değerlendirme : stresli bir durumda kalan kişi bu duruma ilişkin üç farklı yorumlama yapabilir: Zarar-kayıp, tehdit, meydan okuma-mücadele.

Stresle başa çıkma yaklaşımları : Transaksiyonel Model, Kişi İçi Başa Çıkma Kaynakları, Savunma Mekanizmaları, Kişi Dışı Başa Çıkma.

Dirençli insanların sahip oldukları üç özellik strese karşı tampon görevini görür : kontrol, bağlılık ve meydan okuma.

Zihinsel Geviş Getirme (Ruminasyon) : Ruminasyon, olumsuz fikirlerin sürekli tekrarlanmasıdır. Stresin etkilerini daha da ağır hâle getiren bir faktördür. Kalıcı, yineleyen, kişinin kendine odaklandığı bir durumdur ve kişi, problemlerin yarattığı olumsuz sonuçları, duyguları analiz ederek çok uzun zaman harcar ve defalarca aynı problemleri düşünmek kişiyi daha da olumsuz bir hâle getirir.

Regresyon (gerileme) tanımıdır.

Yer değiştirme tanımıdır. İkame = başka bir şeyin yerine koyma – konma.

Entellektüalizasyon (düşünselleştirme) tanımıdır.

Robert Blake ve Jane Mourton’un önerdiği çatışma ile başa çıkma biçimleri : Rekabet, Ortak çalışma, Kaçınma, Uyum sağlama, Uzlaşma.

Selye’nin ortaya koyduğu genel adaptasyon sendromundaki üç aşama alarm, direnme ve tükenmedir.

Holmes ve Rahe (1967; akt.: Stroebe, 2000 ) tarafından büyük yaşam olaylarına ilişkin sosyal yeniden uyum ölçeği isimli bir değerlendirme listesi geliştirilmiş ve söz konusu ölçeğe dayanarak birçok çalışma yapılmıştır. Ölçeğe göre kişiler için en stres verici olabilen yaşam olaylarından bazıları şunlardır: Eşin ölümü, boşanma, hapse girme, yakın bir aile üyesinin kaybı, hastalanma, evlenme, işten çıkarılma, emekli olma, hamilelik, finansal durumda değişiklikler, okula başlamak ya da okulu bırakmak, çocukların evden ayrılması, amirle problemler gibi.

Günlük sıkıntılar, kişinin günlük yaşamında her gün karşılaşabileceği, huzursuz
edici, engelleyici, hayal kırıklığı yaşadığı olaylardır. Bunlara örnek olarak eşyaları
kaybetme, gürültü yapan komşular, günlük maddi sıkıntılar verilebilir

Acı verici ya da tehdit edici gerçeği reddetmektir. Eğer kişi tehlikeyle başa çıkamazsa ya da kaçınamazsa bu yolu kullanır.

Bastırma, istenmeyen duyguları, düşünceleri, istekleri bilinçten uzaklaştırmaktır.

Yansıtma: Kişinin bastırdığı güdüleri, duyguları, istekleri diğer kişiye atfetmesidir.

Regresyon: Kişinin önemli bir engellenme ile karşılığında çocuksu davranışlara ve savunmalara geri dönmesidir.

Entellektüalizasyon: Stresli problemlerle karşılığında kişinin kendisini onlardan uzaklaştırabilmek için soyut bir biçimde problemleri ele almasıdır. Örneğin, evliliğinde problemler olan kişinin kendi problemlerini çözmeye çalışmak yerine evliliklerdeki problemleri anlamaya çalışması gibi.

Yer değiştirme: Bastırılmış olan güdü ve duyguları orijinal objesinden ikame objeye yönlendirmektir. Patronla kavga eden kişinin evdeki hayvana vurması örnek verilebilir.

Yüceltme: İlkel nitelikteki eğilim ve isteklerin doğal amaçlarından çevrilerek
sosyal açıdan daha kabul edilebilir kanallara yöneltilmesidir.